Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki

Dwa okręgi leżące na jednej płaszczyźnie, w zależności od odległości między ich środkami i długości ich promieni, mogą nie mieć żadnego punktu wspólnego lub mieć jeden albo dwa punkty wspólne.

Rozważmy dwa okręgi: okrągokrąg o środku O i promieniu długości rokrąg o środku O1=a1,b1 i promieniu długości r1 oraz okrąg o środku O2=a2,b2 i promieniu długości r2.

1. Okręgi nie mają punktów wspólnych, gdy:

a) odległość środków okręgów jest większa od sumy długości ich promieni: O1O2>r1+r2. Okręgi te są rozłączne zewnętrznie.

R1A2sBJbcwrTj

b) odległość środków okręgów jest mniejsza od różnicy długości ich promieni: O1O2<r2-r1r2>r1. Okręgi te są rozłączne wewnętrznie.

RFOlH9cFyyFX6

Jeśli O1O2=0, to okręgi nazywamy współśrodkowymi.

R3ZvdhKDAwkm6

2. Okręgi mają jeden punkt wspólny, gdy:

a) odległość środków okręgów jest równa sumie długości ich promieni: O1O2=r1+r2. Okręgi takie nazywamy stycznymi zewnętrznie.

RHQTox3ONFcww

b) odległość środków okręgów jest równa różnicy długości ich promieni: O1O2=r2-r1r2>r1. Okręgi takie nazywamy stycznymi wewnętrznie.

R1Fbi3CIys6w3

3. Okręgi mają dwa punkty wspólne gdy:

odległość między ich środkami jest mniejsza od sumy długości promieni i jednocześnie większa od różnicy długości tych promieni:

r2-r1<O1O2<r1+r2r2>r1.

Takie okręgi nazywamy okręgami przecinającymi się.

Ry0L6X0WUyn58

Zauważmy, że punkty wspólne przecinających się okręgów są symetryczne względem prostejpunkty symetryczne względem prostejsymetryczne względem prostej przechodzącej przez środki tych okręgów:

R7cQB21cIW1bO
Przykład 1

Określimy liczbę punktów wspólnych okręgów o promieniach długości r1=3r2=11, których odległość między środkami wynosi 10.

Rozwiązanie

Zauważmy, że r1+r2=3+11=14, zaś: r2-r1=11-3=8.

Ponieważ spełniony jest warunek r2-r1<O1O2<r1+r2, to okręgi mają 2 punkty wspólne.

Przykład 2

Określimy liczbę punktów wspólnych okręgów o równaniach: x-12+y-22=49x2+y-22=1.

Rozwiązanie

Okrąg o równaniu x-12+y-22=49 ma środek w punkcie O1=1,2 i promień długości r1=23.

Okrąg o równaniu x2+y-22=1 ma środek w punkcie O2=0,2 i promień długości r2=1.

Obliczamy odległość środków tych okręgów:

O1O2 =0-12+2-22=1=1.

Wyznaczamy sumę i różnicę długości promieni tych okręgów:

r2-r1=1-23=13,

r1+r2=1+23=53.

Stąd: r2-r1=13< O1O2 <r1+r2=53O1O2=1.

Okręgi mają zatem 2 punkty wspólne.

Przykład 3

Mamy dany okrąg o środku w punkcie O1=1,1 i promieniu długości r1=5. Okrąg o środku w punkcie O2=2,y i promieniu długości r2=3 ma z danym okręgiem 1 punkt wspólny. Wyznaczymy y.

Rozwiązanie

Okręgi mają 1 punkt wspólny, jeśli odległość ich środków jest równa sumie lub różnicy długości ich promieni.

Zatem: O1O2=8 lub O1O2=2.

Wyznaczymy odległość środków okręgów:

O1O2 =2-12+y-12=y2-2y+2.

Rozwiążemy równania:

(1) y2-2y+2=2 i (2) y2-2y+2=8.

(1) y2-2y+2=4

y2-2y-2=0

=22-4·1·-2=12

y1=2-232=1-3 lub y2=2+232=1+3.

(2) y2-2y+2=64

y2-2y-62=0

=22-4·1·-62=252

y3=2-672=1-37 lub y4=2+672=1+37.

Zatem okrąg o środku w punkcie O2=2,y i promieniu długości r2=3 ma z okręgiem o środku w punkcie O1=1,1 i promieniu długości r1=5 jeden punkt wspólny, jeśli y=1-3 lub y=1+3, lub y=1-37, lub y=1+37

Przykład 4

Wyznaczymy długość promienia okręgu K1 o środku w punkcie 2,-2 tak, aby miał 2 punkty wspólne z okręgiem K2 o równaniu x2+4x+y2-2y+1=0.

Rozwiązanie

Równanie okręgu K1 możemy zapisać następująco: x-22+y+22=r12.

Równanie okręgu K2: x2+4x+y2-2y+1=0 doprowadzamy do postaci x-a22+y-b22=r22.

Po przekształceniach: x2+4x+y22y+1=x+224+y121+1 otrzymujemy równanie okręgu K2 postaci x+22+y-12=4.

Jego środek ma współrzędne O2=-2,1 a promień ma długość r2=2.

Obliczamy odległość środków tych okręgów:

O1O2 =-2-22+1--22=-42+32=25=5.

Okręgi K1K2 mają się przecinać, więc musi być spełniony warunek r1-r2<O1O2<r1+r2.

Zatem r1-2<5<r1+2.

Warunek ten możemy zapisać za pomocą układu nierówności

-5<r1-2<5r1+2>5

Ponieważ długość promienia przyjmuje tylko wartości dodatnie, to dodajemy jeszcze warunek r1>0.

Mamy zatem

-3<r1<7r1>3r1>0

co oznacza, że okręgi K1K2 mają 2 punkty wspólne, gdy r13,7.

Przykład 5

Dane są dwa okręgi: K1 o promieniu r1=5, styczny do osi X w początku układu współrzędnych i K2 o promieniu r2=3, styczny do osi Y w punkcie A=0,4. Napiszemy równania tych okręgów oraz wyznaczymy współrzędne ich punktów wspólnych.

Rozwiązanie

Okrąg K1 o równaniu x-a2+y-b2=25 jest styczny do osi X w punkcie 0,0 zatem: 0-a2+0-b2=25, czyli a2+b2=25. Okrąg jest styczny do osi X, stąd odległość środka okręgu od tej prostej jest równa promieniowi okręgu K1.

Korzystając ze wzoru na odległość środka okręgu K1 od prostej y=0 mamy:

r1=0·a+1·b+002+12=b1=5.

Rozwiązaniem równania b=5 są dwie liczby b1=-5 lub b2=5.

Z warunku a2+b2=25 wyznaczamy a: a2=25-b2. Dla b1=-5b2=5 otrzymujemy a=0.

Są zatem dwa okręgi o promieniu r1=5 styczne do osi X w początku układu współrzędnych:

K11: x2+y-52=25 oraz K12: x2+y+52=25.

R1esunMpHZ8OK

Te okręgi są styczne zewnętrznie, punktem styczności jest punkt 0,0.

Okrąg K2 o równaniu x-a2+y-b2=9 jest styczny do osi Y w punkcie 0,4, zatem punkt 0,4 leży na okręgu: 0-a2+4-b2=9, czyli a2+4-b2=9.

Ponieważ okrąg ten jest styczny do osi Y, to odległość środka okręgu od tej prostej jest równa promieniowi okręgu K2.

Korzystając ze wzoru na odległość środka okręgu K2 od prostej x=0 mamy:

r2=1·a+0·b+012+02=a1=3.

Rozwiązaniem równania a=3 są dwie liczby: a1=-3 lub a2=3.

Z warunku a2+4-b2=9 mamy 4-b2=9-a2.

Dla a=-3 lub a=3 otrzymujemy równanie 4-b2=0, stąd b=4.

Są zatem dwa okręgi o promieniu r2=3 styczne do osi Y w punkcie 0,4:

K21: x-32+y-42=9 lub K22: x+32+y-42=9.

R1B7HeoC7uq8Y

Te okręgi są styczne zewnętrznie a ich punktem styczności jest punkt 0,4.

Wyznaczymy teraz punkty przecięcia okręgu K11:x2+y-52=25 z okręgiem K21:x-32+y-42=9. Te okręgi się przecinają bo odległość środków tych okręgów 32+5-42=10 spełnia warunek r1-r2=2<10<8=r1+r2.

Aby znaleźć punkty przecięcia tych okręgów musimy rozwiązać układ równań:

x2+y-52=25x-32+y-42=9.

Równanie x2+y-52=25 po przekształceniach przyjmuje postać x2+y2-10y=0.

Równanie x-32+y-42=9 po przekształceniach jest postaci x2-6x+y2-8y+16=0.

Rozwiązujemy zatem układ równań:

x2+y2-10y=0x2-6x+y2-8y+16=0 .

Odejmujemy stronami równania i otrzymujemy:

-10y+6x+8y-16=0,

stąd

y=3x-8.

Po podstawieniu y=3x-8 do równania x2+y2-10y=0 otrzymujemy x2+3x-82-103x-8=0, co daje: x2+9x2-48x+64-30x+80=0, a stąd 10x2-78x+144=0.

Wyróżnik trójmianu kwadratowego Δ=782-4·10·144=324, istnieją więc dwa rozwiązania tego równania.

x1=78-1820=3 lub x2=78+1820=245.

Dla x1=3: y1=3·3-8=1.

Dla x2=245: y2=3·245-8=325.

RD5FrypjAMZJJ

Okręgi K11K21 przecinają się w punktach 3,1245,325.

Wyznaczymy teraz punkty przecięcia okręgu K11: x2+y-52=25 z okręgiem K22: ( x + 3 ) 2 + ( y 4 ) 2 = 9 . Te okręgi się przecinają bo odległość środków tych okręgów -32+5-42=10 spełnia warunek r1-r2=2<10<8=r1+r2.

RPzKZoSUtIYGW

Ponieważ okręgi K21K22, oraz okrąg K11, są symetryczne względem osi Y, to punkty przecięcia okręgów K21K22 z okręgiem K11 są również symetryczne względem osi Y.

W związku z tym, jeśli okręgi K11K21 przecinają się w punktach 3,1245,325 to okręgi K11K22 przecinają się w punktach -3,1-245,325.

Okręgi K12K21 są rozłączne bo odległość środków tych okręgów -32+4+52=90=310 spełnia warunek 310>8=r1+r2. Analogicznie - rozłączne są okręgi K12K22.

Rn3MmWLK5Y2dh

Słownik

okrąg o środku O i promieniu długości r
okrąg o środku O i promieniu długości r

zbiór wszystkich punktów P płaszczyzny, których odległość od punktu O jest równa r

punkty symetryczne względem prostej
punkty symetryczne względem prostej

leżą po przeciwnych stronach tej prostej i w równych od niej odległościach