Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
bg‑blue

Przypomnienie wiadomości o węglowodorach

Aby dobrze zrozumieć tematy dotyczące węglowodorów, należy znać podstawowy zestaw ogólnych informacji na ich temat.

Jeżeli nie jesteś pewny/pewna swojej wiedzy – kliknij w poniższą listę i zapoznaj się z jej treścią. Po przypomnieniu sobie potrzebnych informacji, przejdź do pracy z materiałem.

RPI6B9Bic2NXr
Definicja Węglowodory to najprostsze organiczne związki chemiczne. Szkielet związków organicznych zbudowany jest z atomów węgla, połączonych ze sobą lub z innymi pierwiastkami wiązaniem kowalencyjnym. Cząsteczki węglowodorów tworzą wyłącznie czterowartościowe atomy węgla, połączone z atomami wodoru. Jednak mimo prostej budowy (tylko atomy dwóch pierwiastków chemicznych), mogą tworzyć tysiące różnych związków chemicznych. Ponadto węglowodory tworzą szeregi homologiczne., Budowa szkieletu
  • Topologia łańcucha
    Atomy węgla w węglowodorach mogą łączyć się bezpośrednio ze sobą, tworząc łańcuchy. Dzielą się na proste (bez rozgałęzień), rozgałęzione lub zamknięte w pierścienie. Dlatego też istnieje wiele różnych grup (rodzin) węglowodorów. Węglowodory łańcuchowe nazywamy alifatycznymi, a węglowodory pierścieniowe – cyklicznymi.
    Węglowodory alifatyczne (węglowodory łańcuchowe), węglowodory o atomach węgla połączonych w otwarte łańcuchy (proste lub rozgałęzione).
    Węglowodory cykliczne (węglowodory pierścieniowe), węglowodory o atomach węgla połączonych w pierścienie (jeden lub więcej).
  • Typ i liczba wiązań między atomami węgla – krotność wiązań.
    Wśród węglowodorów łańcuchowych wyróżniamy węglowodory nasycone (alkany) i nienasycone (alkeny, alkiny).
    Wśród węglowodorów pierścieniowych możemy wyróżnić węglowodory cykloalifatyczne (cykloalkany, cykloalkeny) oraz aromatyczne (pierścieniowe z układem aromatycznym).
    Węglowodory nasycone to takie, które posiadają w swoich cząsteczkach jedynie wiązania pojedyncze.
    Węglowodory nienasycone to takie, które posiadają w swoich cząsteczkach wiązania wielokrotne. Może być ono jedno lub kilka.
    Węglowodory cykloalifatyczne to węglowodory pierścieniowe, nasycone lub nienasycone (cykloalkany, cykloalkeny).
    Węglowodory aromatyczne (areny), węglowodory pierścieniowe – jedno lub wielopierścieniowe – z układem aromatycznym. W tych węglowodorach obecne są sprzężone wiązania wielokrotne (naprzemiennie pojedyncze i podwójne), np. benzen, homologi benzenu.
, Ogólny podział Ogólny podział węglowodorów przedstawia mapa myśli znajdująca się poniżej., Wiązania
  • Krotność wiązań: pojedyncze, podwójne, potrójne i wielokrotność wiązań. W węglowodorach mogą występować wiązania pojedyncze (alkany), wiązania podwójne (alkeny) oraz wiązania potrójne (alkiny). Wiązania wielokrotne bywają w liczbie większej niż jedno pomiędzy atomami węgla, np. dwa wiązania podwójne w dienach.
  • Typ wiązań sigma (σ)pi (π) to wiązania występujące w węglowodorach. Wiązanie pojedyncze jest wiązaniem typu sigma, natomiast wiązanie podwójne i potrójne są wiązaniami typu sigma i pi (jedno sigma jedno pi (podwójne) oraz jedno sigma dwa pi (potrójne)).
Ilustracja przedstawiająca dwie cząsteczki etenu i etynu wraz zaznaczonymi orbitalami sigma oraz pi. Cząsteczka etenu zbudowana jest z dwóch atomów węgla połączonych wiązaniem podwójnym, które stanowi jedno wiązanie typu sigma i jedno typu pi. Każdy z atomów węgla łączy się ponadto z dwoma atomami wodoru. Cząsteczka ta jest płaska, to znaczy, wszystkie atomy znajdują się w jednej płaszczyźnie. Orbitale wiążące powstają poprzez nakładanie się boczne orbitali p znajdujących się nad i pod płaszczyzną cząsteczki. Każdy z orbitali p składa się z dwóch lobów, z których jeden znajduje się nad atomem węgla, a drugi pod, razem tworzą kształt przypominający strukturę wyznaczoną przez trójwymiarową obracającą się wzdłuż własnej osi ósemkę (dla typowego zapisu cyfry osiem oś ta skierowana jest pionowo i dzieli na dwie równe części strukturę). Zatem po nałożeniu bocznym dwóch tego typu trójwymiarowych ósemek powstają orbitale wiążące. Z kolei cząsteczka etynu zbudowana jest z dwóch połączonych za pomocą wiązania potrójnego atomów węgla, z których każdy łączy się z jednym atomem wodoru. Cząsteczka ma geometrię liniową, wszystkie atomy znajdują się w jednej linii. Wiązanie potrójne w strukturze stanowi jedno wiązanie typu sigma i dwa typu pi. Orbitale wiążące biorące udział w tworzeniu wiązania pi powstają poprzez nakładanie się boczne orbitali p znajdujących się nad i pod płaszczyzną cząsteczki prostopadle do niej oraz nad i pod płaszczyzną pod skosem względem tejże płaszczyzny. Każdy z orbitali p składa się z dwóch lobów, z których jeden znajduje się nad atomem węgla, a drugi pod, razem tworzą kształt przypominający trójwymiarową ósemkę. Zatem po nałożeniu bocznym dwóch tego typu trójwymiarowych ósemek powstają orbitale wiążące. Dla etynu są to po dwa orbitale p przypadające na jeden atom węgla., Hybrydyzacja Mieszanie się orbitali atomowych, które doprowadzają do powstania orbitali zhybrydyzowanych. Operacja ta umożliwia przewidzenie kształtu danej cząsteczki. Wyróżniamy następujące typy hybrydyzacji w węglowodorach: sp, sp2, sp3:
  • sp – atom węgla tworzy z atomami sąsiednimi dwa wiązania sigma i dwa wiązania pi (z jednym lub dwoma sąsiadami), np. etyn; Schemat hybrydyzacji typu s p. Po lewej stronie ilustracji znajdują się dwa trójwymiarowe układy współrzędnych. Zaznaczono osie: x, y, z. Oś zet jest pionowa i skierowana do góry, dwie pozostałe znajdują się w poziomie, przy czym oś iks skierowana jest po skosie w prawo za płaszczyznę monitora, a oś igrek po skosie w prawo przed płaszczyznę monitora. Pomiędzy osiami iks igrek występuje kąt prosty, podobnie pomiędzy osiami iks zet oraz igrek zet. W środku pierwszego układu znajduje się niebieska kula, do której nie należy punkt zero zero zero, stanowi ona orbital typu s . W drugim układzie wzdłuż osi x zlokalizowany jest orbital typu p przypominający kształtem strukturę wyznaczoną przez trójwymiarową obracającą się wzdłuż własnej osi ósemkę (dla typowego zapisu cyfry osiem oś ta skierowana jest pionowo i dzieli na dwie równe części strukturę). Jest on dwukolorowy: czerwono-niebieski (niebieski nad osią igrek i czerwony pod). Zwężenie ósemki znajduje się w samym środku układu, czyli w punkcie przecięcia osi i nie należy do orbitalu. Zatem orbital ten składa się z dwóch części pierwsza znajduje się nad osią igrek a druga pod i nazywa się je lobami. Po prawej stronie ilustracji za strzałką z napisem hybrydyzacja przedstawiono orbitale o hybrydyzacji typu s p powstałe na skutek wymieszania się orbitali typu s i p . Powstała hybryda składa się z dwóch orbitali. Każdy z nich stanowi jeden duży i jeden mały lob. W przypadku pierwszego orbitalu duży lob odchodzi nad oś igrek, a mały pod, a w przypadku drugiego jest odwrotnie. Pomiędzy dużymi lobami, jak i pomiędzy małymi, z uwagi na fakt, iż zlokalizowane są one wzdłuż osi iks znajduje się kąt sto osiemdziesiąt stopni.
  • sp2 – atom węgla tworzy z atomami sąsiednimi trzy wiązania sigma i jedno wiązanie pi, np. eten, benzen; #Schemat hybrydyzacji typu sp2. Po lewej stronie ilustracji znajdują się trzy trójwymiarowe układy współrzędnych. Zaznaczono osie: x, y, z. Oś zet jest pionowa i skierowana do góry, dwie pozostałe znajdują się w poziomie, przy czym oś iks skierowana jest po skosie w prawo za płaszczyznę monitora, a oś igrek po skosie w prawo przed płaszczyznę monitora. Pomiędzy osiami iks igrek występuje kąt prosty, podobnie pomiędzy osiami iks zet oraz igrek zet. W środku pierwszego układu znajduje się niebieska kula, do której nie należy punkt zero zero zero, stanowi ona orbital typu s . W drugim układzie wzdłuż osi x zlokalizowany jest orbital p indeks dolny iks koniec indeksu przypominający kształtem strukturę wyznaczoną przez trójwymiarową obracającą się wzdłuż własnej osi ósemkę (dla typowego zapisu cyfry osiem oś ta skierowana jest pionowo i dzieli na dwie równe części strukturę). Jest on dwukolorowy: czerwono-niebieski (niebieski nad osią igrek i czerwony pod). Zwężenie ósemki znajduje się w samym środku układu, czyli w punkcie przecięcia osi i nie należy do orbitalu. Zatem orbital ten składa się z dwóch części, pierwsza znajduje się nad osią igrek a druga pod i nazywa się je lobami. W trzecim układzie wzdłuż osi igrek zlokalizowany jest orbital p indeks dolny igrek koniec indeksu również przypominający kształtem trójwymiarową obracającą się wzdłuż osi igrek ósemkę. Jest on dwukolorowy: czerwono-niebieski (niebieski nad osią iks i czerwony pod). Zwężenie ósemki znajduje się w samym środku układu, czyli w punkcie przecięcia osi i nie należy do orbitalu. Zatem orbital ten składa się z dwóch części, pierwsza znajduje się nad osią iks a druga pod i nazywa się je lobami. Po prawej stronie ilustracji za strzałką z napisem hybrydyzacja przedstawiono orbitale o hybrydyzacji typu sp2 powstałe na skutek wymieszania się orbitali: jednego typu s i dwóch typu p. Powstałe orbitale stanowią każdy jeden duży i jeden mały lob odchodzące od początku układu współrzędnych. Loby te zorientowane są w płaszczyźnie iks igrek. Pierwszy duży lob znajduje się nad osią igrek wzdłuż osi iks, z kolei mały lob tworzący razem z nim orbital znajduje się po przeciwnej stronie osi igrek również wzdłuż osi iks. Pozostałe dwa duże loby zlokalizowane są odpowiednio w trzeciej i czwartej ćwiartce płaszczyzny wyznaczonej przez osie, z kolei małe loby w pierwszej i w drugiej. Pomiędzy orbitalami występują kąty wynoszące sto dwadzieścia stopni.
  • sp3 – atom węgla tworzy z atomami sąsiednimi cztery wiązania sigma, np. metan, etan. Schemat hybrydyzacji typu sp3. Po lewej stronie ilustracji znajdują się cztery trójwymiarowe układy współrzędnych. Zaznaczono osie: x, y, z. Oś zet jest pionowa i skierowana do góry, dwie pozostałe znajdują się w poziomie, przy czym oś iks skierowana jest po skosie w prawo za płaszczyznę monitora, a oś igrek po skosie w prawo przed płaszczyznę monitora. Pomiędzy osiami iks igrek występuje kąt prosty, podobnie pomiędzy osiami iks zet oraz igrek zet. W środku pierwszego układu znajduje się niebieska kula, do której nie należy punkt zero zero zero, stanowi ona orbital typu s . W drugim układzie wzdłuż osi x zlokalizowany jest orbital p indeks dolny iks koniec indeksu przypominający kształtem strukturę wyznaczoną przez trójwymiarową obracającą się wzdłuż własnej osi ósemkę (dla typowego zapisu cyfry osiem oś ta skierowana jest pionowo i dzieli na dwie równe części strukturę). Jest on dwukolorowy: czerwono-niebieski (niebieski nad osią igrek i czerwony pod). Zwężenie ósemki znajduje się w samym środku układu, czyli w punkcie przecięcia osi i nie należy do orbitalu. Zatem orbital ten składa się z dwóch części, pierwsza znajduje się nad osią igrek a druga pod i nazywa się je lobami. W trzecim układzie wzdłuż osi igrek zlokalizowany jest orbital p indeks dolny igrek koniec indeksu również przypominający kształtem obracającą się wzdłuż osi trójwymiarową ósemkę. Jest on dwukolorowy: czerwono-niebieski (niebieski nad osią iks i czerwony pod). Zwężenie ósemki znajduje się w samym środku układu, czyli w punkcie przecięcia osi i nie należy do orbitalu. Zatem orbital ten składa się z dwóch części, pierwsza znajduje się nad osią iks a druga pod i nazywa się je lobami. W czwartym układzie wzdłuż osi zet zlokalizowany jest orbital p indeks dolny zet koniec indeksu również przypominający kształtem strukturę wyznaczoną przez trójwymiarową obracającą się wzdłuż własnej osi ósemkę (dla typowego zapisu cyfry osiem oś ta skierowana jest pionowo i dzieli na dwie równe części strukturę). Jest on dwukolorowy: czerwono-niebieski (niebieski nad osią iks i czerwony pod). Zwężenie ósemki znajduje się w samym środku układu, czyli w punkcie przecięcia osi i nie należy do orbitalu. Zatem orbital ten składa się z dwóch części, pierwsza znajduje się nad osią iks a druga pod i nazywa się je lobami. Po prawej stronie ilustracji za strzałką z napisem hybrydyzacja przedstawiono orbitale o hybrydyzacji typu sp3 powstałe na skutek wymieszania się orbitali: jednego typu s i trzech typu p. Powstałe orbitale stanowią, każdy jeden duży i jeden mały lob odchodzące od początku układu współrzędnych. Loby te zorientowane są w przestrzeni trójwymiarowej iks igrek zet. Pierwszy duży lob znajduje się nad osią iks wzdłuż osi zet, z kolei mały lob tworzący razem z nim orbital znajduje się po przeciwnej stronie osi iks również wzdłuż osi zet. Pozostałe trzy duże loby zlokalizowane są poniżej płaszczyzny wyznaczonej przez osie iks i igrek, w taki sposób, że pomiędzy wszystkimi lobami występują kąty równe sto dziewięć stopni i dwadzieścia osiem minut. Małe loby są przeciwlegle zlokalizowane względem dużych. Pomiędzy orbitalami występują kąty wynoszące sto dziewięć stopni i dwadzieścia osiem minut.
, Izomeria (izos z greckiego „taki sam”) Występowanie dwóch lub więcej węglowodorów o jednakowym wzorze sumarycznym, ale o różnej budowie (strukturze) oraz odmiennych właściwościach fizykochemicznych. Związki takie nazywamy izomerami.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1
RDxkyaiPx5lql1
Schemat. Lista elementów:
  • Nazwa kategorii: Węglowodory
    • Elementy należące do kategorii Węglowodory
    • Nazwa kategorii: Łańcuchowe (alifatyczne)
      • Elementy należące do kategorii Łańcuchowe (alifatyczne)
      • Nazwa kategorii: Nasycone
        • Elementy należące do kategorii Nasycone
        • Nazwa kategorii: Alkany
        • Koniec elementów należących do kategorii Nasycone
      • Nazwa kategorii: Nienasycone
        • Elementy należące do kategorii Nienasycone
        • Nazwa kategorii: Alkeny
        • Nazwa kategorii: Alkadieny
        • Nazwa kategorii: Alkiny
        • Koniec elementów należących do kategorii Nienasycone
        Koniec elementów należących do kategorii Łańcuchowe (alifatyczne)
    • Nazwa kategorii: Cykliczne (związki karbocykliczne)
      • Elementy należące do kategorii Cykliczne (związki karbocykliczne)
      • Nazwa kategorii: Jednopierścieniowe
        • Elementy należące do kategorii Jednopierścieniowe
        • Nazwa kategorii: Nasycone
          • Elementy należące do kategorii Nasycone
          • Nazwa kategorii: Cykloalkany
          • Koniec elementów należących do kategorii Nasycone
        • Nazwa kategorii: Nienasycone
          • Elementy należące do kategorii Nienasycone
          • Nazwa kategorii: Cykloalkeny
            • Elementy należące do kategorii Cykloalkeny
            • Nazwa kategorii: Cykloalkadieny
            • Koniec elementów należących do kategorii Cykloalkeny
          • Nazwa kategorii: Cykloalkiny
          • Koniec elementów należących do kategorii Nienasycone
        • Nazwa kategorii: Aromatyczne
        • Koniec elementów należących do kategorii Jednopierścieniowe
      • Nazwa kategorii: Wielopierścieniowe
        • Elementy należące do kategorii Wielopierścieniowe
        • Nazwa kategorii: Skondensowane
          • Elementy należące do kategorii Skondensowane
          • Nazwa kategorii: Cykloalkany
          • Nazwa kategorii: Cykloalkeny
          • Nazwa kategorii: Areny
          • Koniec elementów należących do kategorii Skondensowane
          Koniec elementów należących do kategorii Wielopierścieniowe
        Koniec elementów należących do kategorii Cykliczne (związki karbocykliczne)
      Koniec elementów należących do kategorii Węglowodory
Ogólny podział węglowodorów

Ogólny podział węglowodorów. Węglowodory dzielą się na łańcuchowe (alifatyczne) i cykliczne (związki karbocykliczne). 1. Węglowodory łańcuchowe (alifatyczne) dzielą się na nasycone i nienasycone. 1.1. Nasycone. Wyróżnia się w nich alkany; 1.2. Nienasycone, wyróżnia się w nich: alkeny, alkadieny oraz alkiny. 2. Węglowodory cykliczne (związki karbocykliczne). Tu wyróżniamy jednopierścieniowe i wielopierścieniowe. 2.1. Węglowodory jednopierścieniowe. Należą do nich nasycone cykloalkany.; 2.2. Węglowodory jednopierścieniowe nienasycone. Należą do nich cykloalkeny. Tu wyróżnia się cykloalkadieny oraz cykloalkiny.; 2.3. Węglowodory jednopierścieniowe aromatyczne.; 2.4. Węglowodory cykliczne wielopierścieniowe. Wyróżnia się wśród nich skondensowane, które dzielą się na: cykloalkany, cykloalkeny, areny.

bg‑blue

Jak zbudowane są cząsteczki alkenów?

Posiadasz już ogólne informacje na temat węglowodorów. Na ich podstawie zdobądź wiedzę szczegółową na temat jednej z rodzin węglowodorów, jaką są alkenyalkeny, olefinyalkeny.

Rzt3Tj4TyEEgb
Definicja Alkeny są przedstawicielami związków organicznych, jakimi są węglowodory. Posiadają wzór ogólny Ce en Ha 2 en, gdzie n – liczba atomów węgla w cząsteczce węglowodoru. (Uwaga: taki wzór ogólny posiadają również cykloalkany. Alkeny (olefiny) to grupa węglowodorów nienasyconych, która zawiera w swojej strukturze atomy węgla i wodoru. Nienasycony charakter tych węglowodorów polega na występowaniu wiązania wielokrotnego, jakim jest wiązanie podwójne C=C. Budowa szkieletu Topologia łańcucha Alkeny posiadają budowę łańcuchową. Mogą posiadać grupy funkcyjne w swojej cząsteczce. - Alkeny o łańcuchach prostych Na podstawie informacji o alkanach zawartych w ćwiczeniu nr 1 (które znajduje się poniżej) oraz Twoich dotychczasowych wiadomości o alkenach, zastanów się, jak będą zbudowane poszczególne elementy szeregu homologicznego tych węglowodorów. - Alkeny o łańcuchach rozgałęzionych W przypadku alkenów z łańcuchami rozgałęzionymi ma miejsce sytuacja, w której co najmniej jeden z atomów węgla jest związany z minimum trzema atomami węgla. Z alkenami o łańcuchach rozgałęzionych mamy do czynienia, gdy mają one więcej niż trzy atomy węgla (więcej niż propen). Na ilustracji wzór strukturalny 3-metylo-1-butenu. Wzór sumaryczny ce 5 ha 10. Typ i liczba wiązań między atomami węgla – krotność wiązań Ze względu na typ i liczbę wiązań między atomami węgla w cząsteczce, alkeny należą do węglowodorów łańcuchowych nienasyconych. Ogólny podział Ogólny podział węglowodorów przedstawia mapa myśli znajdująca się powyżej. Wiązania Krotność wiązań: alkeny to grupa węglowodorów nienasyconych. Z uwagi na swój nienasycony charakter posiadają jedno wiązanie podwójne pomiędzy sąsiednimi atomami węgla. Uwaga: Wiązanie wielokrotne może występować w liczbie większej niż jedno pomiędzy atomami węgla, np. dwa wiązania podwójne w dienach. Typ wiązania: sigma (σ), pi (π) to wiązania występujące w węglowodorach. W alkenach występuje wiązanie podwójne pomiędzy sąsiednimi atomami węgla, w związku z tym będą one posiadać jedno wiązanie typu sigma i jedno typu 1 pi w tym rejonie. Wiązania pomiędzy atomami węgla i wodoru są wiązaniami typu sigma. Na ilustracji eten. Na ilustracji zaznaczono wiązanie pomiędzy atomem węgla i wodoru typu sigma oraz wiązanie pi pomiędzy tomami węgla. W przypadku alkenów, które zawierają więcej niż dwa atomy węgla, wiązania pomiędzy pozostałymi atomami węgla (pojedyncze) są wiązaniami typu sigma. Hybrydyzacja W alkenach, z uwagi na posiadanie nienasyconego charakteru, przynajmniej dwa sąsiednie atomy węgla posiadają hybrydyzację trygonalną sp2, tworząc wiązanie podwójne. Na ilustracji zaznaczono hybrydyzację etenu - sp2 występuje pomiędzy dwoma atomami węgla oraz pomiędzy atomami węgla i wodoru. Izomeria Alkeny to związki chemiczne, które posiadają swoje izomery (od butenu począwszy). Z uwagi na różną budowę łańcucha węglowego możemy wyróżnić różne formy izomeryczne: Strukturalną - izomeria szkieletowa łańcuchowa w alkenach Jaką budowę łańcucha węglowego może mieć alken posiadający cztery atomy węgla i jedno wiązanie podwójne? Na ilustracji wzory strukturalne. But-1-en: Dwa atomy węgla połączone wiązaniem podwójnym. Pierwszy atom węgla łączy się z dwoma atomami wodoru. Drugi atom węgla łączy się z atomem wodoru i z grupą ce ha trzy. But-2-en: dwa atomy węgla połączone wiązaniem podwójnym. Pierwszy atom węgla łączy się z grupą ce ha trzy oraz z atomem wodoru, drugi atom węgla identycznie. - izomeria szkieletowa położenia wiązań wielokrotnych w alkenach Jaką budowę łańcucha węglowego może mieć alken z czterema atomami węgla? Ile różnych izomerów może utworzyć? Na ilustracji wzory strukturalne. But-1-en: Dwa atomy węgla połączone wiązaniem podwójnym. Pierwszy atom węgla łączy się z dwoma atomami wodoru. Drugi atom węgla łączy się z atomem wodoru i z grupą ce ha trzy. But-2-en: dwa atomy węgla połączone wiązaniem podwójnym. Pierwszy atom węgla łączy się z grupą ce ha trzy oraz z atomem wodoru, drugi atom węgla identycznie. Formę stereoizomerii - geometryczna (cis-trans) Alkeny, które posiadają dwa podstawniki mogą występować w dwóch postaciach: izomerów cis i trans (izomeria geometryczna). Na ilustracji trans-but-2-en i cis-but-2-en. Trans-but-2-en: Dwa atomy węgla połączone wiązaniem podwójnym. Przy pierwszym atomie u góry grupa ce ha trzy, a na dole atom wodoru. Przy drugim atomie węgla odwrotnie: u góry atom wodoru, na dole grupa ce ha trzy. We wzorze cis-butenu-2-en dwa atomy węgla połączone wiązaniem podwójnym. Każdy z nich u góry łączy się z atomem wodoru, a na dole z grupą ce ha trzy.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Ćwiczenie 1

Na podstawie poniższej informacji o alkanachalkany, parafiny alkanach i parafinach oraz swoich dotychczasowych wiadomości o alkenach zastanów się, jak będą zbudowane poszczególne elementy szeregu homologicznegoszereg homologiczny węglowodorówszeregu homologicznego tych węglowodorów. Uzupełnij tabelę.

Informacja o alkanach:

Alkany zawierają w swojej budowie podstawowy szkielet węglowy i przyłączone do niego atomy wodoru. Atomy węgla scalone są ze sobą wyłącznie wiązaniami pojedynczymi (typu sigma). Alkany to związki chemiczne, które tworzą szereg homologiczny. Każdy kolejny węglowodór różni się od poprzedniego o jeden atom węgla oraz dwa atomy wodoru.

R1PHTvkj2L6GI
Napisz nazwy węglowodorów oraz wzory sumaryczne i strukturalne uproszczone, biorąc pod uwagę obecność atomów węgla w liczbie od 1 do 10.
1
Ćwiczenie 2

Dlaczego alkeny nie posiadają swojego odpowiednika metanu (alkan)?

RAKPmq0a5c6VB
Odpowiedź: (Uzupełnij).
Ciekawostka
R1ZKFd4QMcUfo
Przykład różnego położenia wiązania podwójnego w cząsteczce pentenu
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Wiązanie podwójne w alkenach może mieć różne położenie. O położeniu wiązania wielokrotnego informuje nas odpowiedni liczebnik w nazwie alkenu. W powyższym przypadku wiązanie podwójne występuje pomiędzy drugim a trzecim atomem węgla oraz pierwszym a drugim atomem węgla.

R1SI1zr28i4dg
Przykład różnej ilości wiązań podwójnych w cząsteczce pentenu
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

W alkenach może być również różna liczba wiązań podwójnych, np. dwa lub więcej. W takim przypadku mówimy o dienach, trienach itd.

Ćwiczenie 3

Masz uzupełniony już wcześniej schemat, który przedstawia szereg homologiczny pierwszych 10 alkenów. Zastanów się i narysuj, jaki wzór strukturalny będzie miał kolejny węglowodór z szeregu homologicznego?

R8hgkPNNFMVbs
Odpowiedź zapisz w zeszycie do lekcji chemii, zrób zdjęcie, a następnie umieść je w wyznaczonym polu.

Masz uzupełniony już wcześniej schemat, który przedstawia szereg homologiczny pierwszych 10 alkenów. Zastanów się i narysuj w zeszycie, jaki wzór strukturalny będzie miał kolejny węglowodór z szeregu homologicznego?

Słownik

alkeny, olefiny
alkeny, olefiny

nienasycone związki organiczne zbudowane z węgla i wodoru o wzorze ogólnym  C n H 2 n ,  posiadają w swojej strukturze wiązanie podwójne

alkany, parafiny
alkany, parafiny

(łac. parum affinis „mało powinowaty”) nasycone związki organiczne zbudowane z węgla i wodoru o wzorze ogólnym C n H 2 n + 2 (n – liczba atomów węgla w cząsteczce węglowodoru), posiadają w swojej strukturze wiązania pojedyncze

grupa funkcyjna
grupa funkcyjna

atom lub grupa atomów, która powoduje pojawienie się charakterystycznych cech w danym związku chemicznym, np. aminowa -NH2

hybrydyzacja
hybrydyzacja

(łac. hibrida ,,mieszaniec”) tworzenie bardziej korzystnych energetycznie orbitali poprzez wymieszanie się orbitali atomowych, na skutek oddziaływania innych atomów podczas tworzenia cząsteczki (tylko w niektórych cząsteczkach)

hybrydyzacja spIndeks górny 2
hybrydyzacja spIndeks górny 2

hybrydyzacja, której kształt jest wynikiem nałożenia się orbitalu s oraz dwóch orbitali p

szereg homologiczny węglowodorów
szereg homologiczny węglowodorów

ciąg kolejnych związków chemicznych, których struktura zmienia się w stosunku do poprzedniego o pojedynczy identyczny fragment - grupę -CH2-

Bibliografia

Atkins P., Jones L., Chemia ogólna. Cząsteczki, materia, reakcje, Warszawa 2004.

Mastalerz P., Podręcznik chemii organicznej, Wrocław 1998.

McMurry J., Chemia organiczna. T. 1‑2, Warszawa 2000.

Morrison R.T., Boyd R.N., Chemia organiczna. T. 1‑2, Warszawa 1997.