Przeczytaj
Parzydełkowce są wodnymi zwierzętami o dwuwarstwowym typie budowydwuwarstwowym typie budowy i promienistej symetrii ciała, co oznacza, że przez ich ciało można wyznaczyć wiele osi symetrii. Zamieszkują one głównie wody morskie, ale znane są również gatunki słodkowodne. Zwierzęta te prowadzą osiadły (forma polipapolipa) lub pływający (forma meduzymeduzy) tryb życia, który może być zarówno kolonijny, jak i samotniczy. Ich cechą charakterystyczną jest obecność komórek parzydełkowych zwanych knidocystamiknidocystami lub knidiami. Wśród parzydełkowców wyróżnia się cztery gromady (koralowce, kostkowce, stułbiopławy i krążkopławy) obejmujące łącznie około 9 tys. gatunków.
- Nazwa kategorii: Królestwo: zwierzęta ([font-style: italic;]Animalia[/italic])
- Nazwa kategorii: Typ: parzydełkowce ([font-style: italic;]Cnidaria[/italic])
- Nazwa kategorii: Gromada: koralowce ([font-style: italic;]Anthozoa[/italic])
- Nazwa kategorii: Ukwiał tęgoczułki ([font-style: italic;]Urticina felina[/italic])
- Nazwa kategorii: Ukwiał koński ([font-style: italic;]Actinia equina[/italic])
- Nazwa kategorii: Koral szlachetny ([font-style: italic;]Corallium rubrum[/italic])
- Nazwa kategorii: Koralowiec czarny ([font-style: italic;]Antipathes dendrochristos[/italic]) Koniec elementów należących do kategorii Gromada: koralowce ([font-style: italic;]Anthozoa[/italic])
- Nazwa kategorii: Gromada: kostkowce ([font-style: italic;]Cubozoa[/italic])
- Nazwa kategorii: Osa morska ([font-style: italic;]Chironex fleckeri[/italic]) Koniec elementów należących do kategorii Gromada: kostkowce ([font-style: italic;]Cubozoa[/italic])
- Nazwa kategorii: Gromada: stułbiopławy ([font-style: italic;]Hydrozoa[/italic])
- Nazwa kategorii: Stułbia płowa ([font-style: italic;]Hydra vulgaris[/italic])
- Nazwa kategorii: Hederyka Rydera ([font-style: italic;]Craspedacusta sowerbii[/italic])
- Nazwa kategorii: Żeglarz portugalski ([font-style: italic;]Physalia physalis[/italic]) Koniec elementów należących do kategorii Gromada: stułbiopławy ([font-style: italic;]Hydrozoa[/italic])
- Nazwa kategorii: Gromada: krążkopławy ([font-style: italic;]Scyphozoa[/italic])
- Nazwa kategorii: Chełbia modra ([font-style: italic;]Aurelia aurita[/italic])
- Nazwa kategorii: Meduza kompasowa ([font-style: italic;]Chrysaora hysoscella[/italic])
- Nazwa kategorii: Meduza świecąca ([font-style: italic;]Pelagia noctiluca[/italic])
- Nazwa kategorii: Meduza festonowa ([font-style: italic;]Cyanea capillata[/italic]) Koniec elementów należących do kategorii Gromada: krążkopławy ([font-style: italic;]Scyphozoa[/italic])
- Elementy należące do kategorii Królestwo: zwierzęta ([font-style: italic;]Animalia[/italic])
- Elementy należące do kategorii Typ: parzydełkowce ([font-style: italic;]Cnidaria[/italic])
- Elementy należące do kategorii Gromada: koralowce ([font-style: italic;]Anthozoa[/italic])
- Elementy należące do kategorii Gromada: kostkowce ([font-style: italic;]Cubozoa[/italic])
- Elementy należące do kategorii Gromada: stułbiopławy ([font-style: italic;]Hydrozoa[/italic])
- Elementy należące do kategorii Gromada: krążkopławy ([font-style: italic;]Scyphozoa[/italic])
-
Królestwo: zwierzęta ([font-style: italic;]Animalia[/italic])
-
Typ: parzydełkowce ([font-style: italic;]Cnidaria[/italic])
-
Gromada: koralowce ([font-style: italic;]Anthozoa[/italic])
-
Ukwiał tęgoczułki ([font-style: italic;]Urticina felina[/italic])
-
Ukwiał koński ([font-style: italic;]Actinia equina[/italic])
-
Koral szlachetny ([font-style: italic;]Corallium rubrum[/italic])
-
Koralowiec czarny ([font-style: italic;]Antipathes dendrochristos[/italic])
-
-
Gromada: kostkowce ([font-style: italic;]Cubozoa[/italic])
-
Osa morska ([font-style: italic;]Chironex fleckeri[/italic])
-
-
Gromada: stułbiopławy ([font-style: italic;]Hydrozoa[/italic])
-
Stułbia płowa ([font-style: italic;]Hydra vulgaris[/italic])
-
Hederyka Rydera ([font-style: italic;]Craspedacusta sowerbii[/italic])
-
Żeglarz portugalski ([font-style: italic;]Physalia physalis[/italic])
-
-
Gromada: krążkopławy ([font-style: italic;]Scyphozoa[/italic])
-
Chełbia modra ([font-style: italic;]Aurelia aurita[/italic])
-
Meduza kompasowa ([font-style: italic;]Chrysaora hysoscella[/italic])
-
Meduza świecąca ([font-style: italic;]Pelagia noctiluca[/italic])
-
Meduza festonowa ([font-style: italic;]Cyanea capillata[/italic])
-
-
-
Gromada: koralowce (Anthozoa)
Koralowce stanowią najliczniejszą gromadę parzydełkowców. Należy do niej ponad 7 tys. gatunków, z których większość prowadzi osiadły tryb życia, zasiedlając strefy przybrzeżne mórz. Zawsze występują pod postacią polipa. W większości są to drobne osobniki (do 2 cm) tworzące kolonie, choć niektóre żyją pojedynczo i mogą osiągać rozmiary nawet do 1,5 m. Charakteryzuje je największe zróżnicowanie morfologiczne spośród wszystkich gromad parzydełkowców. Ze względu na liczbę przegród w jamie gastralnej koralowce dzieli się na koralowce sześciopromienne ( Hexacorallia) i koralowce ośmiopromienne ( Octocorallia).
Porównanie koralowców sześciopromiennych i koralowców ośmiopromiennych:
Cecha | Koralowce sześciopromienne | Koralowce ośmiopromienne |
|---|---|---|
Tryb życia | osiadły | osiadły/półosiadły |
Forma | pojedyncze polipy, rzadziej kolonie | głównie kolonie |
Szkielet | zewnętrzny (wapienny, organiczny lub organiczno‑wapienny) | wewnętrzny (mezenchymatyczny, wapienny lub rogowy zbudowany z węglanu wapnia) |
Liczba przegród w jamie gastralnej | 6 (lub wielokrotność 6) | 8 |
Liczba czułków | 6 | 8 |
Rząd: ukwiały
Zamieszkujące ciepłe morza ukwiały (rząd: Actiniaria) to liczne gatunki osiadłych, żyjących pojedynczo, bezszkieletowych koralowców. Zalicza się je do koralowców sześciopromiennych. Zwierzęta te charakteryzują się intensywnym i różnorodnym ubarwieniem, a niektóre z nich hodowane są w morskich akwariach.
Rząd: korale madreporowe (koralowce raf koralowych)
Koralowce te, podobnie jak inne gatunki mające szkielety zbudowane z węglanu wapnia, tworzą podwodne ekosystemy zwane rafami koralowymi. Wiele gatunków korali madreporowych jest zagrożonych wyginięciem.
Koralowce pełnią ważną rolę w zachowaniu bioróżnorodności. Tworzą ekosystem, w którym żyje wiele różnorodnych organizmów morskich. Rafy koralowe stanowią schronienie dla mniejszych gatunków, a dla niektórych są także pożywieniem. Dodatkowo rozmaitość gatunków koralowców tworzących rafy koralowe sama w sobie przekłada się na większą bioróżnorodność.
Niestety zanieczyszczenie mórz związane z gospodarką człowieka przyczynia się do niszczenia raf koralowych. Globalne zmiany zakwaszenia oraz podwyższenie temperatury wód wpływają na jej skład chemiczny, a także występowanie glonów, które chronią rafę koralową przed uszkodzeniami. Również żegluga morska, transport produktów erozji gleb i ścieków stanowią zagrożenie dla ekosystemów morskich i żyjących w nich organizmów. Z drugiej strony zanieczyszczenie mórz wpłynęło na zwiększenie populacji rozgwiazd z gatunku Korona cierniowa (Acanthaster planci), które żywią się koralowcami. Kolejną przyczyną zmniejszenia raf koralowych była nadmierna eksploatacja korali. Dlatego zostały one objęte ochroną i ich wydobywanie jest nielegalne.
Największa rafa koralowa znajduje się na Morzu Koralowym, wzdłuż północno‑wschodniego wybrzeża Australii. Ze względu na jej rozmiar oraz położenie geograficzne, które umożliwiają silny obieg wody na jej obszarze, a w konsekwencji przemieszczanie się organizmów morskich, spekuluje się, że ma ona największe szanse przetrwania w warunkach obecnych zmian środowiskowych.
Rząd: korkowce
Niektóre gatunki z rzędu korkowców, zaliczane do korali czerwonych i czarnych, są cennym źródłem surowca (korala) wykorzystywanego w jubilerstwie i przemyśle zdobniczym.
Zbiorcza nazwa gatunków o barwie czerwonej (np. koral czerwony (Corallium rubrum) i koral szlachetny (Corallium nobile)). Występują przede wszystkim w Morzu Śródziemnym, Morzu Adriatyckim oraz u wybrzeży Japonii.
Występuje w tropikalnych wodach Oceanu Indyjskiego i zachodnio‑środkowej części Pacyfiku oraz u wybrzeży południowej Afryki. Przykładem gatunku korala czarnego jest Antipathes dendrochristos.
Gromada: kostkowce, kostkomeduzy (Cubozoa)
Do gromady kostkowców (Cubozoa), inaczej zwanych kostkomeduzami, należą gatunki wód tropikalnych. Ciało meduzy, która jest formą dominującą, widziane z góry jest kwadratowe, a nie koliste. Polipy są drobne, żyją pojedynczo i nie wytwarzają szkieletu. Ich cechą charakterystyczną jest występowanie 24 oczek zgrupowanych w cztery ropalia (ciałka brzeżne). Do tej gromady należy najbardziej jadowitejadowite zwierzę na świecie – osa morska ( Chironex fleckeri), która żyje u wybrzeży Australii. Bezpośredni kontakt z osobnikiem tego gatunku może doprowadzić do śmierci w ciągu kilku minut. Pomimo zabójczego jadu osa morska jest pożywieniem żółwi morskich, które wykształciły przeciwko niemu mechanizmy obronne.
Gromada: stułbiopławy (Hydrozoa)
Gromada stułbiopławów (Hydrozoa) obejmuje głównie gatunki morskie, choć nieliczne żyją w wodach słodkich. Mogą mieć postać polipa, meduzy lub przyjmować obie formy podczas przemiany pokoleńprzemiany pokoleń. Charakteryzuje je najmniejsze zróżnicowanie morfologiczne wśród parzydełkowców. Występują w większości słonych zbiorników wodnych, również w Bałtyku. Wśród nich wyróżnia się dwa rzędy: stułbiowce (Hydroida) i rurkopławy (Siphonophora).
Mogą przyjmować formę osiadłego kolonijnego polipa (rzadko pojedynczego) lub wolnożyjącej meduzy. Żyją głównie w wodach morskich, rzadziej słodkich.
-
Przedstawicielem stułbiowców jest stułbia płowa ( Hydra vulgaris), występująca w wodach słodkich jedynie w postaci polipa.
-
Przedstawicielem słodkowodnego gatunku jest także hederyka Rydera ( Craspedacusta sowerbii). Zamieszkuje ona spokojne jeziora i kamieniołomy. Występuje pod postacią meduzy i polipa.
Osobniki wyłącznie morskie. Tworzą pływające kolonie, składające się z meduz i polipów. Rozmieszczone wokół tzw. pniapnia polipy pełnią różne funkcje, takie jak pobieranie pokarmu, obrona kolonii z wykorzystaniem parzydełek czy rozmnażanie. Zadaniem innych jest unoszenie kolonii na powierzchni wody – są one wyposażone w pęcherz powietrzny.
Porównanie stułbiowców i rurkopławów:
Cecha | Stułbiowce | Rurkopławy |
|---|---|---|
Tryb życia i forma | polip: osiadły, kolonijny; meduza: wolnożyjący | kolonijny, swobodnie pływający; kolonia zbudowana z polipów i meduz |
Środowisko | wody słone, rzadziej słodkie | ciepłe wody słone |
Gromada: krążkopławy (Scyphozoa)
Do gromady krążkopławów (Scyphozoa) zaliczane są gatunki wyłącznie morskie. Jedne występują w postaci meduzy, inne zarówno w postaci meduzy, jak i polipa. Pomiędzy nabłonkiem epidermalnymepidermalnym a gastrodermalnymgastrodermalnym występuje gruba warstwa mezogleimezoglei, co jest cechą charakterystyczną zwierząt tej gromady. W większości prowadzą samotne, przybrzeżne życie. Niewiele jest gatunków osiadłych oraz żyjących w głębinach. Przykładami krążkopławów żyjących w Bałtyku są chełbia modra (Aurelia aurita) i meduza kompasowa (Chrysaora hysoscella).
Przykłady krążkopławów Morza Bałtyckiego:
W Morzu Śródziemnym i Czerwonym oraz w Ocenie Spokojnym i ciepłych wodach Hawajów żyje niewielka meduza świecąca (Pelagia noctiluca). Nazwę swą zawdzięcza reakcji na zagrożenia, np. na drażnienie, podczas której wydziela światło.
W Oceanie Atlantyckim i Morzu Północnym występuje największa meduza zwana meduzą festonową lub bełtwą festonową (Cyanea capillata). Osobniki tego gatunku mogą osiągać rozmiary dochodzące do 2 m średnicy dzwonu i 30 m długości czułek. Spotkać ją można również w Bałtyku, jednak w tych warunkach jej rozmiary nie przekraczają 50 cm.
Słownik
charakterystyczny dla zwierząt, których rozwój zarodkowy zatrzymał się na stadium gastruli; ich ciało zbudowane jest z dwóch warstw komórek, z czego jedna jest pochodzenia entodermalnego, a druga ektodermalnego
toksyczna wydzielina, wytwarzana przez niektóre zwierzęta, np. osę morską; kontakt z jej jadem powoduje duży obrzęk ciała, któremu towarzyszą silny, palący ból i intensywne kłucie
komórki parzydełkowe, służą do obrony oraz zdobywania pokarmu
swobodnie pływająca forma życiowa parzydełkowców; dominuje u krążkopławów
koloidalny żel występujący pomiędzy warstwą epidermalną a gastrodermą
część kolonii rurkopławów, w której osobniki pełnią rolę podobną do narządów, specjalizując się w określonych funkcjach, np. rozrodczych
osiadła forma życiowa parzydełkowców; dominuje u koralowców i stułbiopławów
następujące po sobie pokolenia rozmnażające się płciowo (zazwyczaj meduza) oraz bezpłciowo (zazwyczaj polip, rzadko meduza)
zewnętrzna warstwa komórek okrywających ciało
wewnętrzna warstwa komórek nabłonkowo‑mięśniowych, wyścielająca jamę chłonąco‑trawiącą