Bostońska „herbatka” i wojna

W drugiej połowie XVIII w. mieszkańcy brytyjskich koloniikoloniakolonii w Ameryce Północnej zbuntowali się przeciwko metropoliimetropoliametropolii. Koloniści, często zwolennicy oświeceniowych idei, podnieśli sprzeciw pod hasłem żadnych podatków bez reprezentacji. Przekonywali, że skoro nie posiadają swoich przedstawicieli w angielskim parlamencie, to nie muszą respektować stanowionych przez niego praw i płacić uchwalanych w Londynie podatków.

Do kulminacji napięć doszło w 1773 r., kiedy Wielka Brytania ustanowiła tzw. prawo o herbacie, przyznające Brytyjskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej monopolmonopolmonopol na handel tym towarem w koloniach. W odpowiedzi grupa bostończyków przebranych za Indian napadła na statki Kompanii stojące w porcie i wyrzuciła cały ładunek herbaty za burtę (tzw. bostońskie picie herbatybostońskie picie herbatybostońskie picie herbaty). Mieszkańców Massachusetts spotkały represje, ale kolonie postanowiły działać solidarnie i w 1774 r. zwołały w Filadelfii I Kongres Kontynentalny. Uchwalił on rezolucjęrezolucjarezolucję stwierdzającą, że tylko reprezentanci mieszkańców kolonii mogą podejmować decyzje w ich sprawach wewnętrznych. Król Jerzy III uznał obradujących za buntowników, a to oznaczało wojnę.

Zdolni do poświęceń

W pierwszej fazie konfliktu armia brytyjska miała miażdżącą przewagę: była dobrze wyposażona, służyli w niej profesjonalni żołnierze, a jej flota kontrolowała główne porty. Z czasem jednak w szeregi wojsk kolonistów zaczęło wstępować coraz więcej miejscowych i ochotników z Europy, którym bliskie były oświeceniowe i wolnościowe postulaty rebeliantów. Poparcie dla sprawy amerykańskiej było szczególnie duże we Francji, gdzie po przegranej wojnie siedmioletniej panowały antybrytyjskie nastroje. Koloniści wysłali do Paryża Benjamina Franklina, który pozyskał niemałą część francuskich elit dla amerykańskiej sprawy. W 1777 r. do Ameryki z niewielkim oddziałem przybył markiz Marie Joseph de La Fayette oraz pruski oficer Friedrich Wilhelm von Steuben.

R1OPO18byPQDr

Obraz przedstawia spotkanie dwóch dojrzałych mężczyzn na tarasie pałacowym. Mężczyźni stoją, rozmawiają. Nieopodal nich przy stoliku siedzą dwie kobiety i bawi się mała dziewczynka. Na trawie, obok tarasu siedzi czarnoskóra kobieta i bawi się z małym chłopcem. Obok nich widać dwa duże psy.

Marie Joseph de La Fayette (1757–1834) – francuski arystokrata, zwolennik wolnościowych idei oświecenia. W 1777 r. z własnej inicjatywy, zanim Francja oficjalnie wypowiedziała wojnę Wielkiej Brytanii, wyruszył na czele niewielkiego oddziału do Ameryki, aby wziąć udział w konflikcie po stronie kolonistów. Był wtedy świeżo upieczonym absolwentem akademii wojskowej, kapitanem dragonii w gwardii królewskiej. Kongres awansował go na generała majora i La Fayette stanął na czele oddziałów walczących w Wirginii. Współdowodził francusko‑amerykańskimi siłami w bitwie pod Yorktown (1781), które odniosły spektakularne zwycięstwo nad Brytyjczykami. Po wojnie wrócił do ojczyzny, gdzie rodacy powitali go jako bohatera walki o wolność. Za swoje zasługi w 1782 r. został mianowany marszałkiem polowym (był to najwyższy stopień we francuskiej hierarchii wojskowej).

R1PUX27fmF740

Obraz przedstawia plac na którym odbywa się musztra wojskowa. W szyku stoją dwa oddziały, dowódca wydaje rozkazy. Na horyzoncie widać wzgórza.

Friedrich Wilhelm von Steuben (1730–1794) – pruski oficer, który doświadczenie w armii zdobył w czasie wojny siedmioletniej (1756–1763). W 1777 r. wyruszył do Ameryki, aby zaoferować swoją pomoc kolonistom. Jerzy Waszyngton mianował go generałem i zlecił mu zadanie przeszkolenia oddziałów Armii Kontynentalnej. Wzorując się na pruskich praktykach, Steuben wprowadził wśród powierzonych mu oddziałów żelazną dyscyplinę, regularną musztrę i ćwiczenia, przekształcając w krótkim czasie niedoświadczonych ochotników w żołnierzy zdolnych do wygrywania wojen. Jego podkomendni walczyli m.in. w bitwach pod Monmouth (1778) i Yorktown (1781). Po wojnie Prusak został hojnie wynagrodzony przez Kongres za wkład w amerykańskie zwycięstwo i osiadł na stałe w stanie Nowy Jork.

Również Polacy brali udział w walkach. Do najbardziej zasłużonych należeli Tadeusz Kościuszko i Kazimierz Pułaski (patrz galeria interaktywna poniżej).

R15fVFQvJ6LC1

Obraz przedstawia portret młodego mężczyzny. Jego twarz jest pociągła, a kości policzkowe wyraźnie zarysowane. Mężczyzna ma lekko zadarty nos i wyraziste brwi. Spod czapki wystają mu długie, kręcone, ciemne włosy. Mężczyzna jest w białym mundurze z Insurekcji Kościuszkowskiej. W prawej dłoni trzyma uniesioną ku górze szablę.

Tadeusz Kościuszko (1746–1817) – wstąpił w szeregi wojsk kolonistów w 1776 r. Brał udział w bitwie pod Saratogą w 1777 r., nadzorując budowę fortyfikacji, chroniących oddziały armii amerykańskiej przed natarciem Brytyjczyków. Jerzy Waszyngton zlecił mu również nadzór nad budową fortyfikacji twierdzy West PointWest PointWest Point. Za swoje zasługi w wojnie o niepodległość Stanów Zjednoczonych Polak został odznaczony Orderem Cyncynata (prestiżowego towarzystwa skupiającego kombatantów wojny o niepodległość), awansował na generała brygady armii amerykańskiej oraz otrzymał od Kongresu wysokie wynagrodzenie i ziemię na własność. Ostatecznie po wojnie zdecydował się jednak na powrót do ojczyzny.

R1Bg9IvI0MUk2

Obraz przedstawia portret młodego mężczyzny. Jego twarz jest pociągła. Mężczyzna ma wysokie czoło i wyraziste brwi. Pod nosem ma niewielkie wąsy. Ubrany jest w ciemnoniebieski mundur.

Kazimierz Pułaski (1745–1779) – wyruszył do Ameryki w 1777 r., po tym, jak w kraju został oskarżony o udział w przygotowaniu porwania Stanisława Augusta Poniatowskiego przez konfederatów barskich w listopadzie 1771 r. (w rzeczywistości osobiście nie uczestniczył w tym wydarzeniu; wyruszył co prawda w kierunku Warszawy, ale jego oddział został rozbity przez Rosjan, zanim dotarł do stolicy). W dniu 11 września 1777 r. w bitwie nad Brandywine Kazimierz Pułaski odznaczył się dowodząc atakiem niewielkiego oddziału jazdy na Anglików dzięki czemu uratował część sił wycofującej się Armii Kontynentalnej, za co został promowany na generała brygady amerykańskiej kawalerii. W kolejnym roku Polak utworzył legion kawalerii i odniósł zwycięstwo nad Anglikami w bitwie pod Charleston w 1779 roku. Zmarł 11 października 1779 r. w wyniku ran odniesionych w czasie oblężenia Savannah. Każda rocznica jego śmierci jest uroczyście obchodzona przez Polonię amerykańską jako Dzień Pułaskiego (Pulaski Day). Istnieje też kilka wsi i miast o nazwie Pulaski, m.in. w stanach Tennessee, Wirginii, Georgii czy Iowa.

Testament Kościuszki

Po powrocie do Rzeczpospolitej Tadeusz Kościuszko wziął udział w wojnie polsko‑rosyjskiej (1792 r.) oraz stanął na czele powstania kościuszkowskiego (1794 r.), w czasie którego trafił do niewoli rosyjskiej. W 1796 r. car Paweł I przywrócił mu wolność i rok później Polak udał się w swoją drugą podróż do Stanów Zjednoczonych. W czasie pobytu spisał testament, którego egzekucję powierzył bliskiemu przyjacielowi, ówczesnemu wiceprezydentowi Stanów Zjednoczonych Thomasowi Jeffersonowi.Thomas JeffersonThomasowi Jeffersonowi. Majątek Kościuszki, składający się z gotówki i ziemi, przyznanych mu przez Kongres w uznaniu za zasługi w wojnie o niepodległość, miał zostać przeznaczony na wykupienie niewolników, nadanie im ziemi i zapewnienie edukacji.

Thomas Jefferson

(1743–1826) – jeden z ojców założycieli Stanów Zjednoczonych, prawnik, archeolog i architekt, powołał do życia stanowy Uniwersytet Wirginia; w latach 1801–1809 był prezydentem USA.

R4T4Z6B13aFV2

Obraz przedstawia portret starszego mężczyzny. Mężczyzna ma siwe włosy z grzywką zaczesaną na czoło. Jego twarz jest pociągła, a oczy głęboko osadzone. Nos mężczyzny jest prosty, duży, a usta wąskie. Mężczyzna ubrany jest w ciemny surdut i koszulę.

R10DDGHyl3yIt1

Zdjęcie przedstawia grób Tadeusza Kościuszki. Sarkofag, w którym jest pochowany, wykonany jest z białego marmuru. Na jego boku wyryty jest inicjał imenia i nazwisko, a poniżej symbole Insurekcji kościuszkowskiej: kosy ustawione na sztorc, sztandary, piki, szable i czapka rogatywka.

Tadeusz Kościuszko zmarł w 1817 r., jednak Thomas Jefferson nigdy nie spełnił jego ostatniej woli, tłumacząc się podeszłym wiekiem. Rzeczywiste powody tej decyzji do dzisiaj budzą spory wśród historyków. Jefferson sam posiadał niewolników, z których pracy żył, i prawdopodobnie obawiał się krytyki ze strony dużej części amerykańskich elit. Z drugiej strony istniały przeszkody natury formalno‑prawnej. Oprócz testamentu z 1798 r. Tadeusz Kościuszko spisał bowiem dwa kolejne (w 1806 i 1816 r.), a ponadto do spadku po nim pretensje rościli: rodzina oraz Francis Xavier Zeltner – Szwajcar, u którego naczelnik mieszkał przez ostatnie lata życia. Sprawa testamentu została zamknięta dopiero w 1852 r. decyzją Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych. Sędziowie anulowali wszystkie testamenty i przyznali cały majątek krewnym Tadeusza Kościuszki.

Słownik

Słowa kluczowe

wojna o niepodległość Stanów Zjednoczonych, Tadeusz Kościuszko, Kazimierz Pułaski

Bibliografia

Bartnicki A., Michałek K., Rusinowa I., Encyklopedia historii Stanów Zjednoczonych Ameryki: dzieje polityczne (od Deklaracji Niepodległości do współczesności), Warszawa 1992.

Katz H., Historia Stanów Zjednoczonych Ameryki, Wrocław 1971.

Pastusiak L., Polacy w wojnie o niepodległość Stanów Zjednoczonych. Kościuszko, Pułaski i inni, Warszawa 2015.

Szyndler B., Tadeusz Kościuszko, 1746–1817, Warszawa 1991.