Konstytucja RP wskazuje podmioty, które są uprawnione do wystąpienia z inicjatywą ustawodawczą.

W zależności od tego, który z tych podmiotów wystąpił z inicjatywą ustawodawczą, projekt ustawy określany jest jako odpowiednio prezydencki, rządowy, senacki, poselski lub obywatelski (obywatelska inicjatywa ustawodawcza lub tzw. inicjatywa ludowa).

W dwóch przypadkach prawo inicjatywy ustawodawczej ulega ograniczeniu. Dotyczy to ustaw o wyjątkowo dużym znaczeniu dla funkcjonowania państwa - projektu ustawy budżetowejustawa budżetowaustawy budżetowej oraz projektu ustawy o zmianie konstytucji. W przypadku projektu ustawy budżetowej oraz ustaw, które bezpośrednio wyznaczają sytuację finansów państwowych, mamy do czynienia z tzw. monopolem inicjatywy ustawodawczejmonopol inicjatywy ustawodawczejmonopolem inicjatywy ustawodawczej przysługującym Radzie Ministrów. Oznacza to, że tylko rząd może wnioskować o uchwalenie takich ustaw. Projekt ustawy zmieniającej konstytucję natomiast przedłożyć mogą wyłącznie:

• co najmniej ⅕ ustawowej liczby posłów;

• senat;

• Prezydent RP.

Projekt może dotyczyć nowelizacji istniejącej ustawy, czyli proponować zmiany w istniejącej ustawie lub stanowić propozycję uchwalenia zupełnie nowej ustawy w kwestii dotychczas nieregulowanej. Sposób postępowania z wniesionym do laski marszałkowskiej projektem, czyli procedurę legislacyjną (ustawodawczą), określa Konstytucja RP i Regulamin Sejmu RP.

Projekt ustawy w formie pisemnej składa się na ręce marszałka sejmu, który zarządza jego drukowanie i doręczenie posłom. Jednego problemu może dotyczyć wiele projektów, dlatego każdy wniesiony projekt otrzymuje indywidualny numer druku sejmowego. Wnioskodawca powinien wskazać swojego przedstawiciela, czyli osobę, którą upoważnia do reprezentowania go w pracach nad projektem ustawy, a także dołączyć uzasadnienie projektu.

W uzasadnieniu wnioskodawca:

Jeśli uzasadnienie dołączone do projektu ustawy nie spełnia tych wymogów, marszałek sejmu może zwrócić go wnioskodawcy.

Oprócz uzasadnienia, rządowe projekty ustaw powinny zostać wcześniej poddane konsultacjom społecznymkonsultacje społecznekonsultacjom społecznym. Pozostałe, zwłaszcza poselskie projekty ustaw, w stosunku do których konsultacji nie przeprowadzono, do konsultacji społecznych kieruje marszałek sejmu, jeżeli jest to wymagane w odrębnych ustawach.

Projekty, co do których istnieje wątpliwość, czy nie są sprzeczne z prawem, w tym z prawem Unii Europejskiej lub z podstawowymi zasadami techniki prawodawczej, marszałek sejmu, po zasięgnięciu opinii Prezydium SejmuPrezydium SejmuPrezydium Sejmu, może skierować celem wyrażenia opinii do Komisji UstawodawczejKomisja UstawodawczaKomisji Ustawodawczej. Komisja może większością 3/5 głosów w obecności co najmniej połowy członków Komisji zaopiniować projekt jako niedopuszczalny. Projektowi zaopiniowanemu jako niedopuszczalny marszałek sejmu może nie nadać dalszego biegu.

Słownik