Są to zwykle duże, posiadające blaszkę liście z rozgałęzionym systemem wiązek przewodzących, połączonych z tkankami przewodzącymi pędu przez ślady liściowe. Makrofile występują u skrzypów, paproci, roślin nagonasiennych i okrytonasiennych. Pojawiają się w zapisie kopalnym sprzed 370 mln lat. Według hipotezy telomowej makrofile powstały ze znajdujących się blisko siebie szczytowych telomów, które stopniowo uległy rozgałęzieniu, spłaszczeniu, a następnie zrośnięciu.

RG5gilc30HeFP

Na zdjęciu ogromne liście Wiktorii królewskiej. Na tafli wody znajdują się ogromne, zielone talerze. Dalej w zbiorniku wodnym widoczne są inne rośliny wodne.

Liście dolne są pierwszymi liśćmi rozwijającymi się w dolnych częściach pędu u niektórych gatunków roślin. Mają postać drobnych, bezogonkowych, łuskowatych zielonych tworów, wyrastających na pędzie tuż nad powierzchnią podłoża.

R13OF23EpzvEL

Na zdjęciu niewielka roślina. Na krótkim pędzie wystającym z ziemi widoczne są liście. W dolnej części pędu liście mają kształt łusek i ściśle przylegają do pędu. W górnej części pędu liście mają kształt łopatkowaty i odstają od pędu.

Liście właściweliść właściwyLiście właściwe wyrastają nad liśćmi dolnymi lub bezpośrednio nad liścieniami. Formy młodociane liści właściwych są mniej zróżnicowane i mają prostszy kształt od wyrastających nad nimi dojrzałych form liści właściwych. Formy dojrzałe odznaczają się wielką różnorodnością budowy, która zależy od przynależności systematycznej rośliny. Z tego powodu wykorzystuje się je często do identyfikacji danego gatunku.

Liść właściwy składa się z blaszki liściowej, ogonka liściowego i nasady liścia. Blaszka stanowi jego główną część. Najczęściej jest zielona, cienka i grzbieto‑brzusznie spłaszczona, a jej górna strona jest ciemniejsza niż dolna. Blaszka liściowa jest rozpięta na rusztowaniu zbudowanym przez system wiązek przewodzących, tworzących tzw. użyłkowanieużyłkowanieużyłkowanie (nerwację) liścia.

Ogonek liściowy występuje u liści ogonkowych i łączy blaszkę z nasadą. Dzięki jego obecności blaszka liściowa jest uniesiona i odsunięta od łodygi, co zapewnia jej lepszy dostęp do światła. Liście roślin jednoliściennych są zazwyczaj pozbawione ogonków (tzw. liście bezogonkowe, inaczej siedzące).

Nasada ma przeważnie postać rozszerzonej i spłaszczonej części łączącej liść z łodygą. Może być różnie wykształcona: od form nieznacznych po silnie rozwinięte pochwy liściowe.

Głównymi funkcjami liści właściwych jest prowadzenie fotosyntezy, transpiracji i wymiany gazowej.

RRaFFZCcCwibf

Na zdjęciu liść drzewa lipy drobnolistnej. Ma kształt sercowaty.

Liście przykwiatowe, inaczej liście górne, wyrastają nad liśćmi właściwymi w pobliżu kwiatów i kwiatostanów. W porównaniu z liśćmi właściwymi są często zredukowane do tworów wspierających, występujących u podstawy kwiatów (przysadki), kwiatostanów (podsadki) i szypułek kwiatowych (podkwiatki).

RdoB6sdplGonh

Na zdjęciu fioletowo - biały kwiat kokoryczy pustej. Na łodydze widoczne są podłużne kwiatostany oraz liście. Liście mają kształt lancetowaty i wyrastają tuż u podstawy kwiatów.

W użyłkowaniu o układzie zamkniętym poszczególne wiązki i ich odgałęzienia łączą się ze sobą. W układzie tym wyróżniamy użyłkowanie:

• równoległe – liczne wiązki główne biegną równolegle wzdłuż blaszki liściowej lub wyginają się łukowato i zbiegają się u szczytu liścia, łącząc ze sobą za pomocą drobnych wiązek poprzecznych; użyłkowanie tego typu jest charakterystyczne dla roślin okrytonasiennych jednoliściennych;

• siatkowe – rozgałęziony system różnej grubości wiązek głównych i bocznych; użyłkowanie to może być pierzaste lub dłoniaste i jest charakterystyczne dla roślin okrytonasiennych dwuliściennych.

Liście złożone składają się z kilku lub większej liczby blaszek liściowych, zwanych wówczas listkami. Listki mogą być ułożone dłoniasto na wspólnym ogonku liściowym, np. u kasztanowca zwyczajnego (Aesculus hippocastanum), lub pierzasto na wspólnej osi, np. u robinii akacjowej (Robinia pseudoacacia).

RNVpWpUmJ8FxF

Na zdjęciu liście kasztanowca zwyczajnego. Liście mają kształt dłoniasty.

TrofofiletrofofilTrofofile (inaczej liście asymilacyjne) są odpowiedzialne za odżywianie się rośliny. Występują u zarodnikowych roślin naczyniowych (widłaków, skrzypów i niektórych paproci). U większości paproci liście asymilacyjne, po dolnej stronie blaszki liściowej, wykształcają zarodnie (sporangia). Pełnią wówczas podwójną funkcję i nazywane są trofosporofilami.

Rp9uVlyZohHbx

Na zdjęciu liść o kształcie pierzastym. Na jego spodniej stronie, wzdłuż nerwu głównego znajdują się liczne kupki zarodni. Są zielone i mają biały nalot.

Liście przykwiatowe (inaczej przykwiatki) występują poniżej kwiatów i kwiatostanów. W porównaniu z liśćmi właściwymi ich budowa jest odmienna, a forma najczęściej silnie zredukowana. Pełnią funkcję wspierającą w stosunku do organów generatywnych rośliny. Niekiedy mają postać dużych, silnie rozwiniętych i barwnych tworów otaczających niepozorne kwiaty – wówczas pełnią funkcję powabni przyciągającej owady zapylające.

Rph7e3mhBSQOc

Na zdjęciu widoczna jest spodnia część kwiatu słonecznika. Liście wyrastające z łodygi są niewielkie i  ściśle przylegają do kwiatostanu. Liście wspierające są mniejsze niż liście właściwe słonecznika, znajdujące się niżej na łodydze.

Liście kwiatowe (inaczej listki okwiatu) tworzą okrywę kwiatową. Okwiat może być pojedynczy – wtedy wszystkie elementy składowe, tzw. działki okwiatu, są jednakowe – lub podwójny – zróżnicowany na kielich i koronę. Elementy kielicha, tzw. działki, są zwykle zielone, a elementy korony, tzw. płatki – barwne. Liście kwiatowe pełnią funkcje ochronne dla pręcikowiapręcikowiepręcikowia i słupkowiasłupkowiesłupkowia obecnych wewnątrz kwiatu. W przypadku roślin owadopylnych barwne działki okwiatu lub płatki korony pełnią dodatkowo funkcję powabni, przyciągającej owady zapylające.

RYKlDDnqLObhC

Na zdjęciu tulipan ogrodowy z łodygą, liśćmi oraz kolorowym kielichem. Liście okwiatowe mają barwę czerwono - białą i tworzą kielich kwiatu tulipana.

Liście pąkowe (inaczej łuski pąkowe) mają postać skórzastych, często pokrytych włoskami lub lepką wydzieliną tworów. Łuski pełnią funkcje ochronne dla zawiązków pędów liści lub kwiatów. Liczba liści pąkowych i sposób ich ułożenia są cechą taksonomiczną, dlatego ich obecność jest wykorzystywana do oznaczania przynależności gatunkowej drzew i krzewów w stanie bezlistnym.

Roc0tiPTsbdQd

Na zdjęciu widoczny jest pęd, na szczycie którego znajdują się dwa, skórzaste twory o kształcie łusek.