Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki

Źródłem procesu socjalizacji jest uniwersum kulturowe danego społeczeństwa. Tam zgromadzone są wszelkie treści, które otrzymują nowi członkowie społeczeństwa. W procesie swojego uspołecznienia zdobywają oni wiedzę, umiejętności oraz internalizująinternalizacjainternalizują wartości i normy tworzące ład aksjonormatywny społeczeństwa.

Socjalizacja

Jest to proces, w którym jednostka, ze swoimi specyficznymi biologicznymi i psychicznymi dyspozycjami, staje się dojrzała społecznie. Przebiega w dwóch, nakładających się na siebie fazach: socjalizacjisocjalizacjasocjalizacji pierwotnej i wtórnej.

Socjalizacja pierwotnasocjalizacja pierwotnaSocjalizacja pierwotna zazwyczaj przebiega według schematu: dorosły wychowawca – młody wychowanek. W trakcie socjalizacji wtórnejsocjalizacja pierwotnasocjalizacji wtórnej ten schemat może być już zaburzony. Im starsza jest jednostka socjalizowana, tym większe prawdopodobieństwo, że natknie się na młodszego od siebie nauczyciela. Tak się właśnie dzieje w procesie socjalizacji odwróconejsocjalizacja odwróconasocjalizacji odwróconej.

W trakcie socjalizacji jednostka kształtuje swoją osobowośćosobowośćosobowość. To ona decyduje o postawach, jakie zajmuje jednostka wobec świata (na przykład, w jakich sytuacjach są one konformistycznekonformizmkonformistyczne, a w jakich – nonkonformistycznenonkonformizmnonkonformistyczne), przyjmując rolerola społecznarolegrupach społecznychgrupa społecznagrupach społecznych.

Czynniki socjalizacji (podmioty socjalizujące)

Treści z uniwersum kulturowego przekazywane są nowym członkom społeczeństwa przez różne podmioty. Są to instytucje społeczne wywierające wpływ na jednostkę, dlatego określamy je mianem czynników socjalizacji. Zazwyczaj wymienia się następujące: rodzina, grupa rówieśnicza, szkoła, media. To, która z owych instytucji wiedzie prym w przekazie treści kulturowych, zależy między innymi od wieku socjalizowanej jednostki. Im starszy jest wychowanek, tym liczniejsze są podmioty wyposażające go w umiejętności i wiedzę niezbędną w dobrym funkcjonowaniu w różnych wymiarach społecznego życia. Większa jest również jego samodzielność w pozyskiwaniu treści socjalizacyjnych i kształtowaniu własnej osobowości.

R12O5POWHpMsF
Czy internet można traktować jako odrębny czynnik socjalizacji? W większości analiz społecznych urasta on do rangi odrębnego podmiotu. Pamiętaj jednak, że sieć to tylko specyficzna „przestrzeń” i nieznane wcześniej formy oraz reguły komunikacji. One jedynie przybliżają nam podmioty istniejące w realnym świecie. Znosząc bariery fizyczne i mentalne, pozwalają na łatwiejsze dotarcie do informacji, ale także wystawiają na oszustwa nowego typu. Zarówno za pierwszym, jak i drugim zawsze stoją ludzie bądź instytucje.
Źródło: geralt, domena publiczna.
bg‑azure

Poniżej prześledzisz, w jaki sposób poszczególne instytucje wpływają na socjalizację jednostki.

RAebsouGNRxL6
Rodzina Rodzina jako grupa pierwotna ma fundamentalne znaczenie dla jednostki. W rodzinie tworzy się jej obraz świata społecznego. W niej jednostka buduje podstawy swojej tożsamości społecznej w kategoriach rasy, płci, religii oraz przynależności do klasy lub warstwy społecznej. Każdy członek rodziny, choć w różnym stopniu, bierze udział w procesie socjalizacji. W funkcjonującym współcześnie wzorze rodziny obowiązki opiekuńcze pełni najczęściej matka (niekiedy babcie, dziadkowie). Jeśli matka pracuje, w opiekę włącza się również ojciec, a w następnej kolejności placówki opiekuńczo-wychowawcze (żłobek, przedszkole). Matka zapewnia emocjonalne bezpieczeństwo dziecku i już od najwcześniejszego okresu uczy niezbędnych umiejętności związanych z samoobsługą i zaspokojeniem potrzeb. Jednocześnie dziecko powoli zaczyna przyswajać sobie reguły (normy) zachowania między rodzicami a dzieckiem i innymi członkami rodziny: dziadkami, rodzeństwem, kuzynami, wujkami itp. To poszerzanie społecznego świata dziecka następuje sukcesywnie. Nadal występuje w naszym społeczeństwie dwudzielność wychowania: dziewczynki są wdrażane do przyszłej roli gospodyni domowej (gotowanie, pranie, posługiwanie się sprzętem AGD i innymi urządzeniami ułatwiającymi i skracającymi pracę w gospodarstwie domowym), a chłopcy zdobywają proste umiejętności techniczne, które być może w przyszłości skojarzone zostaną z ich rolami zawodowymi. Jest to jedna z wielu możliwości wychowawczych – stereotypowa i uproszczona., Grupy rówieśnicze Są to na przykład grupy zabawowe w dzieciństwie, grupy znajomych, przyjaciół w późniejszym życiu – pełnią one złożoną rolę w procesie socjalizacji. Od najmłodszego wieku uczestnictwo w grupie umożliwia konfrontację z rówieśnikami własnych umiejętności i zasad wyniesionych z domu rodzinnego. Grupy rówieśnicze uczą kooperacji i współdziałania, kształtują przekonania rówieśników dotyczące samych siebie, jak też innych znaczących osób w środowisku społecznym. We wczesnych latach to rodzice decydują, w jakiej grupie zabawowej uczestniczy dziecko, dlatego wpływ grupy na proces socjalizacji zależy w dużej mierze od ogólnej charakterystyki środowiska społecznego, w której rodzina funkcjonuje. Dziecko, dorastając, już w pełni świadomie dobiera sobie grupę, w której chce uczestniczyć. Skład społeczny grupy staje się bardziej zróżnicowany, co jest między innymi konsekwencją poszerzania się społecznego świata dziecka. Dla dorosłych uczestnictwo w grupach rówieśniczych zapewnia nie tylko sposób spędzania wolnego czasu w przestrzeni domowej i publicznej. Umożliwia także doskonalenie umiejętności niezbędnych w pracy zarobkowej i w życiu publicznym oraz podtrzymuje osiągnięty status społeczny. Sieć nieformalnych powiązań między uczestnikami grupy może być wykorzystana w karierze zawodowej czy społecznej. Wpływ grup rówieśniczych, w których uczestniczą dorośli i młodzież, przekłada się również na sferę prywatną, począwszy od wzorów doboru partnera, kojarzenia par, aż po organizację życia rodzinnego i wychowanie dzieci. W grupie rówieśniczej kształtują się przekonania dotyczące pożądanych relacji wewnątrzrodzinnych, podziału obowiązków w gospodarstwie domowym i w opiece nad dziećmi., Placówki edukacyjno-wychowawcze W szkole dziecko nabywa nowe umiejętności w zakresie współpracy z innymi dziećmi. Przez rygory porządkujące aktywność grupy poznaje dyscyplinę organizacyjną. Placówki edukacyjne mogą łagodzić deficyty obserwowane u dzieci, jak również bezpośrednio lub pośrednio uzyskiwać wiedzę o przebiegu procesu socjalizacji w rodzinie, interweniując w przypadku zachowań patologicznych, prowadzących do dysfunkcji socjalizacyjnych. Szkoła dostarcza pewnych i rzetelnych informacji o świecie, uzyskanych w wyniku badań naukowych, zapewniając tym samym nabywanie koniecznych i niezbędnych kompetencji kulturowych, które podlegają testowaniu i porównywaniu. Istotna jest funkcja wychowawcza szkoły, której celem jest wykształcenie tych cech osobowości ucznia, które umożliwią mu w przyszłości aktywny, samodzielny udział w różnych sferach rzeczywistości. Szkoła jako instytucja propaguje ponadto wartości, na które w danym momencie historycznym kładzie się szczególny nacisk w społeczeństwie., Media Świat internetu, prasy, radia, telewizji, dostarcza różnych treści swoim odbiorcom. Ma realny wpływ na zachowania w sferze prywatnej i publicznej. Dostarcza nowych wzorców zachowań. Pełni tym samym funkcję edukacyjną. Z drugiej jednak strony dostarcza uproszczone wzorce i kształtuje nierealistyczne pragnienia. Oddziaływanie mediów zostało wzmocnione w czasach nam współczesnych poprzez ich umasowienie i usieciowienie. Szczególnie to ostatnie zjawisko zmieniło formę przekazu medialnego i rozszerzyło liczbę podmiotów mogących oddziaływać na innych (np. media społecznościowe jako rozszerzenie grup rówieśniczych, w których wiek przestaje mieć znaczenie, lub blogi, które zmieniają społeczne znaczenie bycia np. dziennikarzem lub pisarzem). Możliwości procesu socjalizacji poszerzają się, ale jednocześnie właściwa socjalizacja jest utrudniona. Umasowienie i usieciowienie powoduje bowiem demokratyzację dostępu do tzw. złych treści, odsyła do lamusa dawne autorytety i rozmywa mechanizm uwiarygodniania informacji.

Słownik

grupa społeczna
grupa społeczna

zbiór jednostek o tożsamości zbiorowej, której towarzyszą kontakty, interakcje i stosunki społeczne w jej obrębie, częstsze i bardziej intensywne niż z osobami z zewnątrz; zbiorowość ludzi (co najmniej trzy osoby), pomiędzy którymi występuje więź, a powiązane w obrębie grupy role służą realizacji wspólnych celów

internalizacja
internalizacja

mechanizm i zarazem proces przyjmowania ze środowiska społecznego i uznawania za własne poglądów, norm, wartości, wzorów zachowań, postaw w stosunku do świata rzeczy i ludzi

konformizm
konformizm

(z łac. conformo nadaję kształt); w pierwszym znaczeniu to zmiana zachowania pod naciskiem faktycznym lub wyobrażonym innych osób; w drugim – podporządkowanie zasadom, regułom obowiązującym w zbiorowościach lub w całym społeczeństwie

nonkonformizm
nonkonformizm

krytyczna postawa wobec zasad, reguł obowiązujących w zbiorowościach lub w społeczeństwie i idące w ślad za nią, zachowanie odmienne od powszechnie przyjętego; za tą postawą stoi odmienny system wartości uznawanych i podtrzymywanych przez podmiot

osobowość
osobowość

właściwa danej osobie, zorganizowana struktura motywacji, właściwości, cech, postaw i kompetencji działania, będącą biograficznym wynikiem radzenia sobie jednostki z wymogami środowiska i własnego organizmu

rola społeczna
rola społeczna

względnie trwałe, spójne oczekiwania, jakie wobec podejmującego rolę członka ma zbiorowość społeczna

socjalizacja
socjalizacja

(z łac. socialis – społeczny, towarzyski); uspołecznienie, proces nabywania przez podmiot umiejętności (a przede wszystkim przyswajania systemu wartości, norm i wzorów zachowań akceptowanych i podtrzymywanych przez zbiorowość lub społeczeństwo); proces, w którym jednostka, ze swoimi specyficznymi biologicznymi i psychicznymi dyspozycjami, staje się dojrzała społecznie; w jego wyniku zostaje wyposażona w dynamicznie podtrzymywane w okresie całego życia zdolności i umiejętność skutecznego działania w obrębie całego społeczeństwa (jak i w poszczególnych jego elementach); jednocześnie jest to proces powstawania i rozwoju osobowości zachodzący we wzajemnej zależności ze społecznie przekazywanym środowiskiem socjalnym i materialnym

socjalizacja odwrócona
socjalizacja odwrócona

przekazywanie umiejętności, wiedzy, ale także wartości i norm starszemu pokoleniu przez dzieci i młodzież; wynika z tempa rozwoju społecznego, głównie w zakresie technologii; pojawiają się nowe urządzenia, procesy, procedury i zjawiska, których dorośli nie mają już szansy przyswoić, tak jak ich dzieci i wnuki, w trakcie socjalizacji pierwotnej

socjalizacja pierwotna
socjalizacja pierwotna

inaczej: podstawowa, faza procesu socjalizacji, w której dziecko nabywa podstawowe kompetencje kulturowe: umiejętności komunikacyjne, wiedzę, normy, wartości i wzory działania oraz uczy się roli dziecka i rozpoznaje role tak zwanych znaczących innych (rodziców, dziadków i innych osób z najbliższego kręgu rodzinnego)

socjalizacja wtórna
socjalizacja wtórna

faza procesu socjalizacji, w której dziecko jest wprowadzane w różne wymiary życia społecznego, nabywa wiedzę niezbędną do pełnienia różnorodnych ról społecznych; przyjmuje się, że socjalizacja wtórna rozpoczyna się, kiedy dziecko uzyskuje zdolność uogólniania właściwości członków grup i reguł działania (tzw. uogólniony inny)

uogólniony inny
uogólniony inny

generalizacja cech grupy, postaw jej członków, w procesie kształtowania jaźni (wg G.H. Meada)