Przeczytaj
Hormony wywołują odpowiedź w organizmie już przy bardzo niskich stężeniach. Wykazują działanie plejotropowedziałanie plejotropowe (wielokierunkowe). Wynika ono z tego, że na poszczególnych komórkach występują różne receptory. Oprócz regulacji procesów życiowych organizmu hormony mogą wpływać na modyfikacje istniejących białek oraz stymulować komórki docelowe do syntezy nowych.
Termin „hormon” wprowadził w 1905 r. Ernest Starling, fizjolog angielski. Słowo to pochodzi od starogreckiego wyrazu hormán – pobudzać. Nauką zajmującą się hormonami jest endokrynologia.
Funkcje hormonów produkowanych przez gruczoły dokrewne
Hormony wytwarzane przez gruczoły dokrewne wydzielane są do krwi i limfy, dzięki czemu mogą wywoływać efekt w tkankach oddalonych od miejsca ich produkcji.
Poniżej opisano poszczególne gruczoły dokrewne składające się na układ hormonalny człowieka.
Podsumowanie informacji o gruczołach dokrewnych i wydzielanych przez nie hormonach
Gruczoł dokrewny | Hormon | Funkcja |
---|---|---|
Podwzgórze | Liberyny (RH) | Uwalnianie hormonów tropowych |
Wazopresyna | Zmniejszenie ilości moczu | |
Oksytocyna | Transport nasienia do jajowodów | |
Przedni płat przysadki | Prolaktyna (PRL) | Kontrola produkcji mleka |
Hormon wzrostu (GH, | Pobudzanie wzrostu | |
Szyszynka | Melatonina | Regulacja rytmu sen–czuwanie |
Tarczyca | Tyroksyna (TIndeks dolny 44) | Regulacja metabolizmu |
Kalcytonina | Regulacja gospodarki wapniowo‑fosforanowej | |
Przytarczyce | Parathormon | Regulacja gospodarki wapniowo‑fosforanowej |
Grasica | Tymozyna | Pobudzanie do podziałów limfocytów T |
Nadnercza – kora | Glikokortykoidy | Kontrola metabolizmu związków |
Mineralokortykoidy | Regulacja gospodarki mineralnej | |
Androgeny | Regulacja metabolizmu | |
Nadnercza – rdzeń | Adrenalina | Regulacja metabolizmu węglowodanów |
Trzustka – komórki alfa | Glukagon | Pobudzanie glukoneogenezy |
Trzustka – komórki beta | Insulina | Obniżanie stężenia glukozy we krwi |
Jajniki | Estrogeny | Rozwój cech płciowych |
Jądra | Androgeny |
Funkcje hormonów produkowanych przez komórki gruczołowe
Niektóre hormony (tzw. hormony lokalne) działają jedynie w miejscu ich produkcji. Przykładami takich hormonów są enterogastron, sekretyna i cholecystokinina, wydzielane przez komórki dwunastnicy. Wpływają one odpowiednio na funkcje wydzielnicze żołądka, trzustki i pęcherzyka żółciowego.
Do hormonów lokalnych zalicza się również histaminę, produkowaną przez komórki tuczne tkanki łącznej skóry oraz płuc. Pełni ona wiele funkcji w organizmie, m.in. reguluje ukrwienie narządów i obniża ciśnienie krwi, kontroluje wydzielanie kwasu solnego oraz bierze udział w reakcjach alergicznych.
Stężenie wielu hormonów (np. kortyzolu) regulowane jest przez zegar biologiczny i zmienia się przewidywalnie w ciągu doby.
Słownik
wywoływanie odmiennego efektu przez pojedynczy czynnik (np. hormon) w zależności od typu komórek, na które oddziałuje
hormony produkowane przez przedni płat przysadki, których rolą jest kontrola wydzielania innych hormonów, np. hormon luteinizujący (LH)
zdolność do utrzymania stałych parametrów środowiska wewnętrznego
przekształcanie związków niecukrowych (np. aminokwasów) w glukozę
proces rozkładu glikogenu do glukozy
związek chemiczny przenoszący sygnały między neuronami, a także między neuronami a komórką mięśniową lub gruczołową
wchłanianie, czyli przenikanie substancji przez powierzchnie np. jelita lub nabłonków kanalików nerkowych
wydzielanie substancji przez komórki
zwrotne oddziaływanie skutku określonego zjawiska na jego przyczynę, podczas którego skutek zjawiska przeciwdziała przyczynie; np. hormony tropowe wydzielane przez przysadkę pobudzają narządy do produkcji hormonów, z kolei hormony te hamują wydzielanie przez przysadkę hormonów tropowych (również przez wywieranie hamującego wpływu na podwzgórze)