Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki

Funkcje trygonometryczne sumy i różnicy argumentów

Podstawowym wzorem, z którego będziemy korzystać w tej lekcji, to wzór na sinus sumysinus sumysinus sumy argumentów:

sinus sumy argumentów
Twierdzenie: sinus sumy argumentów

sinx+y=sinx·cosy+cosx·siny, dla x,y.

Przedstawimy sposób wykorzystania tego wzoru:

Przykład 1

Obliczymy sin6°cos24°+cos6°sin24°.

Korzystając ze wzoru sinx+y=sinx·cosy+cosx·siny

otrzymujemy:

sin6°cos24°+cos6°sin24°=sin6°+24°=sin30°=12.

Korzystając ze wzoru na sinus sumysinus sumysinus sumy argumentów wyprowadzimy wszystkie potrzebne wzory na sinus, cosinus, tangens sumy lub różnicy argumentów.

Różnica x-y to inaczej suma  x+-y.

Zatem sinx-y=sinx+-y, i korzystając ze wzoru na sinus sumy otrzymujemy:

sinx+y=sinxcosy+cosxsiny.

Ponieważ funkcja fx=sinx jest funkcją nieparzystą i funkcja gx=cosx jest funkcją parzystą otrzymujemy:

sinxcosy+cosxsiny=sinxcosycosxsiny.

sinus różnicy argumentów
Twierdzenie: sinus różnicy argumentów

sinx-y=sinx·cosy-cosx·siny, dla x,y.

Wyznaczymy teraz wzór na cosinus sumy argumentów. W tym celu wykorzystamy wzór redukcyjny: cosx=sinπ2-x.

A zatem:

cosx+y=sinπ2-x+y=sinπ2-x-y=

=sinπ2xcosycosπ2xsiny=cosxcosysinxsiny.

cosinus sumy argumentów
Twierdzenie: cosinus sumy argumentów

cosx+y=cosx·cosy-sinx·siny, dla x,y.

Analogicznie wyprowadzimy wzór na cosinus różnicy:

cosx-y=cosx+-y=cosx·cos-y-sinx·sin-y=

=cosxcosy+sinxsiny

cosinus różnicy argumentów
Twierdzenie: cosinus różnicy argumentów

cosx-y=cosx·cosy+sinx·siny, dla x,y.

Przykład 2

Obliczymy cos13°cos73°+sin167°sin433°.

Rozwiązanie

cos13°cos73°+sin167°sin433°=

=cos13°cos73°+sin13°sin73°=

=cos13°-73°=cos60°=12.

Przykład 3

Obliczymy, jaki zbiór wartości ma funkcja fx=2cosx+sinx.

Rozwiązanie

Zauważmy, że dla każdej wartości rzeczywistej x zachodzi równość

sin2x+cos2x=1 oraz że 5=22+12.

Zapiszmy wyrażenie y=2cosx+sinx jako:

525cosx+15sinx.

Zauważmy, że liczby 2515 mają tę własność, że suma ich kwadratów jest równa 1. Zatem liczby te są odpowiednio sinusem i cosinusem pewnego argumentu α. Wobec tego wzór funkcji można zapisać następująco:

y=5sinα·cosx+cosα·sinx,

czyli y=5sinα+x.

Zatem zbiorem ich wartości funkcji y=2cosx+sinx jest przedział -5,5.

Przedstawimy teraz wzory na tangens sumy oraz różnicy argumentów. W odróżnieniu od poprzednich wzorów, niezbędne będą założenia dotyczące wartości argumentów.

tangens sumy argumentów
Twierdzenie: tangens sumy argumentów

Załóżmy, że xπ2+kπ, yπ2+kπ, x+yπ2+kπ, gdzie k.

Wówczas: tgx+y=tgx+tgy1tgxtgy.

Dowód

tgx+y=sinx+ycosx+y= sinxcosy+cosxsinycosxcosysinxsiny=

=sinxcosy+cosxsinycosxcosysinxsiny1cosxcosy1cosxcosysinxcosx+sinycosy1+sinxsinycosxcosytgx+tgy1tgxtgy.

tangens różnicy argumentów
Twierdzenie: tangens różnicy argumentów

Załóżmy, że xπ2+kπ,  yπ2+kπ, x-yπ2+kπ, gdzie k.

Wówczas tgx-y=tgx-tgy1+tgxtgy.

Dowód

tgx-y=tgx+-y=tgx+tgy1tgxtgy=tgxtgy1+tgxtgy

Przykład 4

Obliczymy tg130°-tg70°1+tg130°tg70°.

Rozwiązanie

Korzystając ze wzoru na tangens sumy argumentów otrzymujemy:

tg130°-tg70°1+tg130°tg70°=tg130°-70°=tg60°=3.

Przykład 5

Uzasadnimy, że tg15°-11+tg15°=-33.

Rozwiązanie

Wykorzystamy fakt, że tg45°=1. Wówczas zachodzi równość:

tg15°-11+tg15°=tg15°-tg45°1+tg15°tg45°=tg15°-45°=tg-30°=-33.

Słownik

sinus sumy
sinus sumy

wzór na sinus sumy argumentów, na podstawie którego można wyprowadzić wszystkie wzory na funkcje trygonometryczne sumy i różnicy argumentów.