Prawo wojenne

Już w średniowieczu Kościół próbował narzucić pewne ograniczenia i stworzyć możliwość ochrony najsłabszych, aby zapobiec wyjątkowej brutalności rzemiosła wojennego. Zasady te miały dotyczyć całego świata chrześcijańskiego jako swego rodzaju międzynarodowe prawo wojenne, jednak były w różnym stopniu respektowane. W wieku XIX i XX proces prawnego uregulowania zjawiska wojny jako naturalnego elementu relacji między państwami przyspieszył. Współcześnie zasady prowadzenia konfliktów zbrojnych są już ściśle sformułowanymi zapisami prawnymi, uchwalonymi i ratyfikowanymi przez większość państw.

Czerwony Krzyż

R9EMLWvdx1pkJ

Zdjęcie przedstawia mężczyznę z bujnymi bokobrodami oraz wąsami. Ma krótkie włosy oraz kwadratową twarz. Ubrany jest w garnitur. Na szyi ma założoną muszkę.

W czerwcu 1859 r. doszło pod Solferino do krwawej bitwy między wojskami francusko‑włoskimi a austriackimi. W wyniku tego starcia śmierć poniosło ok. 40 tys. żołnierzy. Wielu z nich zmarło już po walce z odniesionych ran, ponieważ służby medyczne obu armii nie były w stanie zapewnić wystarczającej pomocy. Świadkiem tego zdarzenia był Szwajcar Henri Dunant. Z jego inicjatywy w 1863 r. powstał ruch Czerwonego Krzyża opiekujący się m.in. rannymi żołnierzami, a rok później została sformułowana pierwsza z konwencjikonwencjakonwencji genewskich.

Liga Narodów

Pierwszą powszechną międzynarodową organizacją, której celem miało być zachowanie pokoju i przeciwdziałanie wojnom, była utworzona w 1926 roku Liga Narodów. W 1927 roku aż 60 państw ratyfikowało traktaty paryskie, dając wyraz swojemu dążeniu do zdefiniowania agresji i uregulowania kwestii wojny w skali międzynarodowej. W wielu innych umowach międzynarodowych sprecyzowano zasady prowadzenia działań zbrojnych, np. konwencje haskie (1907 r.), traktat waszyngtoński (1922 r.) zakazujący używania gazów bojowych, protokół genewski zakazujący stosowania broni biologicznej i chemicznej (1925 r.), protokół londyński, regulujący kwestie walki na morzu (1936 r.).

Konwencje genewskie

RL298kJAGjzAB1

Zdjęcie przedstawia otwarty dokument. Strony dokumentu są ręcznie zapisane. Na ostatniej stronie znajdują się podpisy oraz pieczęcie.

Konwencje genewskie to zbiór umów prawa międzynarodowego z zakresu postępowania w czasie konfliktów zbrojnych. Pierwszą z nich, O poprawie losu rannych wojskowych w armiach w polu będących, podpisano w Genewie 22 sierpnia 1864 r. Stanowiła ona przede wszystkim o neutralności personelu sanitarnego i wyłączeniu go z udziału w walkach. Międzynarodowym oznaczeniem sił medycznych miał być czerwony krzyż na białym tle. Konwencja określiła również, że ludność cywilna, która udziela pomocy rannym, nie może być atakowana i powinna być traktowana z szacunkiem. Dokument zobowiązywał także do jednakowego traktowania rannych, bez względu na ich narodowość. Kolejną konwencję genewską podpisano 6 lipca 1906 r. Zwiększała ona zakres ochrony rannych żołnierzy, wprowadzała też i ustalała procedury ewidencji rannych oraz wymiany informacji o nich.

Doświadczenia II wojny światowej, podczas której część państw nie przestrzegała lub w ogóle nie ratyfikowała umów chroniących rannych żołnierzy, jeńców wojskowych i ludność cywilną, doprowadziły do podpisania 12 sierpnia 1949 r. czterech kolejnych konwencji. Ze względu na ich rangę przepisy te zyskały status norm ius cogens – czyli powszechnie obowiązujących wszystkich uczestników, niezależnie od tego, czy dane państwo ratyfikowało konwencje, a także niezależnie od okoliczności, w jakich toczą się działania wojenne, również podczas okupacji.

Konwencje genewskie z 12 sierpnia 1949 r.

W kolejnych latach do czterech konwencji genewskich z 1949 r. dodano protokoły dodatkowe.

Konwencje haskie

Konwencje haskie regulują zasady prowadzenia konfliktów zbrojnych oraz ochrony dóbr kultury podczas wojny. Pierwsze z nich zostały podpisane 29 lipca 1899 r. Odnosiły się do pokojowego rozstrzygania sporów międzynarodowych (I konwencja haska), unormowania zwyczajów i praw podczas wojny lądowej (II konwencja haska) i określały zastosowanie konwencji genewskiej z 1864 r. do wojen prowadzonych na morzu. Kolejną konwencję, W sprawie okrętów szpitalnych, przyjęto 21 grudnia 1904 r. Dokumenty podpisane w Hadze 18 października 1907 r. zastąpiły lub poszerzyły ustalenia z 1899 r.

Organizacja Narodów Zjednoczonych

Powstanie w 1945 r. Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ) umocniło antywojenne prawa międzynarodowe.

R1UWWYC2oIgaQ

Zdjęcie przedstawia wysoki, szklany wieżowiec. Po jego lewej stronie znajduje się niższy podłużny budynek. Przed budynkami stoją maszty z flagami. Tło stanowi niebo z kilkoma chmurami.

R6aTRcKHaauS71

Ilustracja przedstawia flagę ONZ. Flaga jest koloru niebieskiego. Składa się ona z kontynentów w kolorze białym, które znajdują się na tle okrągłej siatki kartograficznej. Pod nimi są dwie gałązki oliwne.

Zgodnie z zapisami Karty każde użycie siły, w tym dla samoobrony, musi mieć zgodę Rady Bezpieczeństwa ONZ. Tak skonstruowany system bezpieczeństwa międzynarodowego zaprojektowany został na potrzeby rzeczywistości, w której dominowały konflikty międzypaństwowe, a najczęstsze formy agresji sprowadzały się do inwazji na obce terytorium lub ataku na siły zbrojne innego państwa. W latach 90. XX wieku organizacja musiała się jednak zmierzyć z konfliktami, które miały bardziej złożony charakter: były to konflikty wewnątrzpaństwowe, wojny domowe o różnym podłożu, ludobójstwa, katastrofy humanitarne. Z czasem nowym wyzwaniem stały się konflikty z udziałem podmiotów niepaństwowych, jak organizacje terrorystyczne.

Słownik