Już od najdawniejszych czasów zagadnienia związane z powstaniem i poznaniem  Wszechświata znajdowały się w kręgu zainteresowania nauki. Wiele naukowych teorii, uznawanych początkowo za słuszne, z czasem zostało zweryfikowanych i obalonych. Tak właśnie stało się między innymi z poglądem sławnego greckiego astronoma Ptolemeusza, który utrwalił teorię geocentrycznejteoria geocentrycznateorię geocentrycznej budowy świata. Według niego nieruchoma Ziemia zajmowała środek świata, a Słońce, planety i wszystkie gwiazdy krążyły wokół niej.

RSaYmIGkJn3Wr

Rycina z szesnastowiecznej księgi przedstawia portret mężczyzny w średnim wieku. Mężczyzna ma bujną brodę, dłuższe, kręcone włosy, wydatny nos. Na głowie ma nakrycie przypominające beret. W dłoni trzyma księgę. Na górze ryciny, na ozdobnym łuku wspartym na kolumnach, jest napis: CL. Ptolomeaus Alexandrinus mathematicus.

R1UiXDbra8alF

Ilustracja ze starej księgi, na pożółkłym papierze przedstawia kulisty wszechświat, w środku którego znajduje się kula ziemska. Dookoła Ziemi na orbitach znajdują się planety. Wokół orbit z planetami są znaki zodiaku z odpowiadającymi im symbolami. Na mapie wszechświata znajdują się także południki i równoleżniki. Po lewej i prawej stronie w narożnikach, poza kulistym wszechświatem, namalowani są ludzie. Na górze kuli siedzą aniołowie.

Musiało upłynąć kilka wieków, aby doszło do zmiany w sposobie patrzenia ludzi na Wszechświat. Zmianę tę wywołało opublikowanie w 1543 roku przez genialnego polskiego naukowca Mikołaja Kopernika dzieła O obrotach sfer niebieskich.

Zaprezentowanymi w swoim dziele poglądami Mikołaj Kopernik podważył panujący w starożytnej i średniowiecznej nauce pogląd o nieruchomości Ziemi, wprowadzając nowy, heliocentrycznyteoria heliocentrycznaheliocentryczny model kosmologiczny. Był to model Układu Słonecznego, w którym to Ziemia krąży wokół Słońca. Ta swoista rewolucja, jakiej dokonał Mikołaj Kopernik w sposobie patrzenia ludzi na Wszechświat, nosi nazwę przewrotu kopernikańskiego. Zgodnie z tą rewolucyjną teorią, pozorny ruch dzienny Słońca, planet, gwiazd i Księżyca wynika z tego, że Ziemia obraca się wokół własnej osi (ten ruch trwa 24 godziny i wyjaśnia następstwo dnia i nocy). To właśnie Mikołaj Kopernik jest twórcą nie tylko teorii heliocentrycznej, ale także teorii o obiegowym i obrotowym ruchu Ziemi. Kolejny wybitny uczony, gdańszczanin Jan Heweliusz, swoich największych odkryć dokonał wiek po Koperniku. Jest on znany przede wszystkim jako obserwator Księżyca i twórca dzieła Selenografia z 1647 roku. Jego opisy Księżyca były przez 150 lat źródłem wiedzy dla całej Europy. Ten astronom znany jest również ze stworzenia Atlasu ciał niebieskich będącego katalogiem gwiazd, w którym umieszczone są liczne rysunki przedstawiające gwiazdozbiory. Jan Heweliusz, dzięki precyzji swoich metod badawczych, stworzył najdokładniejszą mapę nieba tamtych czasów.

R3IAxUIyPceT6

Obraz przedstawia młodego Mikołaja Kopernika w trakcie obserwacji nieba z jego prywatnej wieży na wzgórzu katedralnym we Fromborku. Mężczyzna siedzi przy balustradzie tarasu w ciemnozielonej długiej szacie. Ma rozłożone ręce. W lewej dłoni - nad otwartą księgą - trzyma cyrkiel. Pod jego prawą ręką, której dłoń jest uniesiona do góry, znajduje się tablica z orbitami. Mężczyzna ma ciemne włosy zakrywające uszy. Na sylwetkę Kopernika pada światło. Po prawej stronie obrazu namalowano sekstant. Na podłodze leżą różne przedmioty. W tle za Kopernikiem po lewej stronie widoczne są wieże budynku. Niebo jest gwieździste.

RrVdWUBEVNaAX

Na obrazie przedstawiono siedzącego w pokoju mężczyznę. Mężczyzna ma dłuższe, falowane włosy z przedziałkiem na środku głowy, nosi długie wąsy i trójkątny zarost pod dolną wargą. W prawej dłoni trzyma ptasie pióro do pisania. Dłoń opiera na otwartej, zapisanej księdze. Lewą dłonią wskazuje miejsce na globusie. Mężczyzna ubrany jest wytwornie - w długą, połyskującą szatę. Za mężczyzną stoi regał z dużymi księgami.

Kolejni naukowcy: Giordano Bruno, Galileusz, Johannes Kepler i Isaac Newton kontynuowali poglądy zaprezentowane przez Mikołaja Kopernika. Włoski filozof Giordano Bruno, oprócz odważnego propagowania teorii Kopernika w XVI w., rozpowszechniał pogląd, że Słońce jest jedną z gwiazd, a we Wszechświecie może być wiele planet zamieszkanych.

Innym włoskim astronomem był Galileusz. Pracował na przełomie XVI i XVII wieku, dostarczając znaczących argumentów, przemawiających za prawdziwością teorii heliocentrycznej. Zaobserwował pełny cykl faz Wenus i odkrył system czterech księżyców przy Jowiszu.

Z kolei niemiecki astronom Johannes Kepler stworzył trzy astronomiczne prawa opisujące ruch planet wokół Słońca. Wynikało z nich jednoznacznie, że planety nie mogą krążyć wokół Słońca po okręgach, a odpowiednią krzywą dla ruchu planet jest elipsa. Swoje rezultaty opublikował w roku 1609 w dziele Astronomia Nova.

Teoria grawitacji (prawo powszechnego ciążenia) i zasady mechaniki zostały opracowane przez angielskiego fizyka, matematyka i astronoma Isaaka Newtona. Uzasadniły obraz Układu Słonecznego wprowadzony przez Keplera i praktycznie rozstrzygnęły o obaleniu teorii geocentrycznej. Zaprezentowane przez Newtona w dziele Principia (1687 r.) prawo powszechnego ciążenia, za pomocą prostych wzorów potrafi opisać ruch planet po elipsach w Układzie Słonecznym. Za pomocą teorii grawitacji można było wytłumaczyć widoczne ruchy ciał.

RMm2fZVVHd49z

Zdjęcie przedstawia pomnik mężczyzny w długiej szacie. Mężczyzna na głowie, pochylonej nieco w dół, ma kaptur. W prawej dłoni trzyma księgę. Jego dłonie są skrzyżowane.

RpBK7sJWtZE5U

Rysunek przedstawia portret mężczyzny w średnim wieku. Nosi dłuższą, siwą brodę i krótkie, ciemne włosy. Patrzy na wprost. Ma poważny wyraz twarzy. Pod szyją ma wydatny kołnierz lekko uniesiony z dwóch stron.

R10dh6cIwCPt9

Obraz przedstawia portret dojrzałego mężczyzny. Ma nieco dłuższe włosy, zakrywają do połowy uszy. Nosi długą brodę i długie spiczaste wąsy. Mężczyzna ma poważny wyraz twarzy. Pod szyją nosi kryzę - biały, okrągły, marszczony kołnierz. W prawej dłoni trzyma cyrkiel.

R1SVZgA8XYuyt

Obraz przedstawia portret dojrzałego mężczyzny w owalnej ramie. Mężczyzna ma bujne, długie, kręcone włosy, bladą cerę z różowymi policzkami oraz długi nos. Patrzy na wprost. Ubrany jest w białą koszulę. Na ramiona ma narzuconą brązową szatę.

W następnych latach kolejni naukowcy dokonywali coraz to nowszych odkryć przybliżających nas do udzielenia odpowiedzi na pytanie, jak powstał Wszechświat.

Vesto Slipher – mgławice spiralne i analiza modelu Wszechświata

RmAtGcIj9bZNm1

Zdjęcie przedstawia młodego mężczyznę, który delikatnie się uśmiecha. Nosi krótkie włosy z grzywką zaczesaną w lewo. Patrzy na wprost. Ubrany jest w marynarkę, białą koszulę i krawat wystający na marynarkę.

Slipher to amerykański naukowiec, który podczas badania mgławic spiralnych (galaktyk spiralnych), odkrył tzw. ucieczkę mgławic spiralnych. Teoria ucieczki mgławic spiralnych jest jednym z najważniejszych przełomów udowadniających oddalanie się odległych obiektów astronomicznych. Slipher już w 1912 roku zmierzył pierwsze przesunięcia ku czerwieni w widmach galaktyk.

Albert Einstein – ogólna teoria względności i Wszechświat statyczny

R19cAeCDNDfQG1

Zdjęcie przedstawia stojącego przy biurku mężczyznę. Mężczyzna delikatnie się uśmiecha. Ma nieco dłuższe włosy, nosi wąsy. W prawej dłoni trzyma kredę do pisania po tablicy, która stoi za nim. Lewą dłoń ma położoną na biurku. Ubrany jest w marynarkę, kamizelkę, koszulę i krawat. Patrzy w dal.

Teoria Einsteina oparta jest na podstawowym założeniu, że masa „bezwładna” i „grawitacyjna” są nieodróżnialne (masa bezwładna to masa występująca w zasadach dynamiki Newtona, a masa grawitacyjna – masa występująca w prawie powszechnego ciążenia). Ogólną teorię względności przedstawia się w pewnych równaniach zwanych równaniami pola grawitacyjnego. Wyrażona jest w nich naczelna zasada ogólnej teorii względności: „rozkład masy generuje strukturę geometryczną czasoprzestrzeni”. Rozwiązania tych równań dostarczają konkretnych modeli kosmologicznych.

Willem de Sitter – kosmologiczny model Wszechświata bez materii

Rw5GyNVe9Szc31

Na zdjęciu znajduje się starszy mężczyzna siedzący przy biurku. Mężczyzna zapisuje coś na kartkach papieru. Nosi okrągłe okulary, ma łysinę, z siwymi włosami po bokach głowy, siwe wąsy i brodę w szpic, lekko odstające uszy. Ubrany jest w marynarkę, kamizelkę, koszulę i krawat. W tle jest szafka z szufladami. Na szafce leżą między innymi książki.

Dwa miesiące po publikacji artykułu Einsteina (1917 r.) na temat statycznego modelu Wszechświata Willem de Sitter przedstawił własny model kosmologiczny. Był to model Wszechświata bez materii, tzw. pusty Wszechświat de Sittera. Autor wyszedł z założenia, że jego model będzie statyczny. Był przekonany, że Wszechświat istotnie taki jest, mimo dostrzegania pewnych własności dynamicznych. De Sitter wykazał, że jedną z własności jego modelu jest rozbieganie się cząstek próbnych oraz zmniejszanie się częstotliwości światła wraz ze zmianą odległości od obserwatora. Analiza zachowania się cząstek próbnych w modelu kosmologicznym jest jedną z metod badania właściwości modelu. Pusty model de Sittera stał się podwaliną pod kolejne dynamiczne propozycje rozwiązań równań pola. Ze względu na swoją prostotę do dzisiaj bywa wykorzystywany w kosmologii jako dogodny punkt wyjścia do dalszych obliczeń.

Aleksander Friedman – pierwszy model Wszechświata dynamicznego

R1PUKXk2G7hqN1

Zdjęcie portretowe przedstawia młodego mężczyznę mundurze wojskowym. Mężczyzna ma wysokie czoło, zakola; nosi małe okrągłe okulary oraz krótką brodę. Na mundurze po lewej stronie ma przypięte dwa ordery.

Friedman to fizyk i twórca modelu Wszechświata dynamicznego. Jego hipotezy były podstawą do stworzenia teorii Wielkiego Wybuchu. Według Aleksandra Friedmana statyczna koncepcja Einsteina oraz pusty świat de Sittera są jedynie pewnymi skrajnymi przypadkami, zaś między nimi jest szereg pośrednich rozwiązań.

Edwin Hubble – Wielki Wybuch i jego skutek, czyli rozszerzanie się Wszechświata

Rh4j6t2Ja60Qk1

Na zdjęciu jest twarz mężczyzny w średnim wieku. Ma poważny wyraz twarzy. Nosi krótkie włosy. Patrzy na wprost. Ubrany jest w marynarkę, białą koszulę i krawat.

W latach 1923‑1924 udowodnił istnienie Drogi MlecznejDroga MlecznaDrogi Mlecznej. Dzięki teleskopowi Hookera odkrył jasne gwiazdy (cefeidy) zmieniające pulsacyjnie swoją intensywność świecenia. Za pomocą obliczeń Hubble udowodnił występowanie innych galaktyk, które wcześniej uważano za mgławice gwiazd. Dzięki temu potwierdził istnienie innych galaktyk we Wszechświecie. Stworzył w ten sposób podstawy teorii Wielkiego Wybuchu. Kolejnym odkryciem Hubble’a było stworzenie prawa mówiącego o zależności między prędkością i odległością galaktyk (tzw. prawo Hubble’a), dzięki czemu powstała teoria Wielkiego Wybuchu i jego skutku, czyli rozszerzania się Wszechświata.

Stephen Hawking – teoria równoległych wszechświatów i hipoteza, że Wszechświat jest hologramem

R2ilkk3OltEIU1

Zdjęcie przedstawia młodego, szczupłego, uśmiechniętego mężczyznę w okularach. Mężczyzna jest niepełnosprawny. Siedzi na wózku inwalidzkim obok biurka. Na biurku leżą kartki papieru, klawiatura komputerowa i stoi komputer.

Ten fizyk teoretyk przez czterdzieści lat badał czarne dziury i grawitację kwantową. Zajmował się tymi zagadnieniami wraz z Rogerem Penrosem. Stworzyli oni koncepcję funkcjonowania osobliwości w ogólnej teorii względności oraz teoretyczny dowód emisji z czarnych dziur promieniowania tzw. promieniowania Hawkinga.

Współcześni polscy astronomowie i ich odkrycia tworzące podwaliny wiedzy astronomicznej

Kazimierz Kordylewski i jego pyłowe księżyce

Ten polski naukowiec odkrył pyłowe księżyce nazwane jego nazwiskiem (Księżyce Kordylewskiego), które są obłokami drobinek materii. Te miejsca, inaczej nazywane punktami Lagrange’a, to obszary w układzie dwóch ciał powiązanych grawitacyjnie, w których, gdy umieścimy ciało o masie pomijalnej, będzie ono w spoczynku.

R1DzRd8hOO1951

Zdjęcie przedstawia starszego mężczyznę. Mężczyzna stoi na tarasie i trzyma długi teleskop bez statywu.

Bohdan Paczyński – ewolucja gwiazd, rozbłyski gamma i mikrosoczewkowanie grawitacyjne

Polski astrofizyk i astronom badający rozbłyski gamma, ewolucję gwiazd oraz mikrosoczewkowanie grawitacyjne. Twórca programu OGLE (The Optical Gravitation Lensing Experiment). Dzięki teleskopowi znajdującemu się w Chile, obserwował najgęstsze obszary nieba: zgrubienie centralne Drogi Mlecznej, Wielki oraz Mały Obłok Magellana. Program OGLE przyczynił się do wielu odkryć i potwierdził wcześniejsze dokonania i teorie np. zjawisko mikrosoczewkowania grawitacyjnego, które zostało przewidziane przez ogólną teorię względności Einsteina. Za pomocą teleskopu w Chile odkryto 30 planet pozasłonecznych, w tym 20 jest związanych ze swoją gwiazdą macierzystą.

Aleksander Wolszczan – odkrywca planet pozasłonecznych krążących wokół nowo odkrytego rodzaju pulsara

RNhBg6altw0mG1

Zdjęcie przedstawia twarz mężczyzny w średnim wieku. Mężczyzna nosi okulary w cienkich drucianych oprawkach, ma ciemne, krótkie włosy. Lekko rozchyla usta w trakcie mówienia.

Pierwszy na świecie odkrył planety pozasłoneczne, które krążyły wokół nowo zaobserwowanego rodzaju pulsara. Ówcześnie uważano, iż planety występują jedynie wokół gwiazd ciągu głównego, ponieważ wybuch supernowej, w wyniku którego powstają gwiazdy neutronowe, powinien zniszczyć cały układ. Aleksander Wolszczan dokonał jednego z najbardziej przełomowych odkryć w dziejach nowoczesnej radioastronomii.

R5AKP6Adsh5Le1

Zdjęcie przedstawia teleskop Hubble'a w przestrzeni kosmicznej. Teleskop ma kształt srebrnego walca. Po prawej stronie jest nieco szerszy. Po bokach są do niego przymocowane po dwie baterie baterie słoneczne. Na górze walca znajduje się antena. Na końcu, po lewej stronie, jest pokrywa uniesiona ku górze.

Teleskop Kosmiczny Hubble’a to satelitarne obserwatorium astronomiczne skonstruowane przez NASA (przy współudziale ESA), jeden z najważniejszych instrumentów astronomicznych XX w. Wyniesiony na orbitę okołoziemską (610 km) 24 IV 1990 przez wahadłowiec Discovery. Teleskop Kosmiczny Hubble’a jest wyposażony w największe spośród dotychczas umieszczonych na orbicie zwierciadło o średnicy 2,4 m. Posiada zdolności rozdzielcze 0,1″, sprzężone z 5 przyrządami optycznymi (2 kamery, 2 spektrografy, 1 fotometr) działającymi w zakresie światła widzialnego, promieniowania nadfioletowego i w bliskiej podczerwieni. Zasilany jest bateriami słonecznymi, a stabilizację i orientację trójosiową w przestrzeni zapewnia zespół żyroskopów. Dzięki wyniesieniu ponad atmosferę ziemską Teleskop Kosmiczny Hubble’a ma zdolność rozdzielczą i zakres widmowy niedostępne dla teleskopów naziemnych, co umożliwia zidentyfikowanie obiektów znacznie odleglejszych i o kilkadziesiąt razy słabiej widocznych od identyfikowanych poprzednio, w tym także w tłumionym przez atmosferę ziemską bliskim nadfiolecie i podczerwieni. Do najważniejszych osiągnięć Teleskopu Kosmicznego Hubble’a można zaliczyć obserwacje powstawania i ewolucji gwiazd, w tym początkowych i końcowych stadiów ich życia (m.in. szczegółowe obserwacje supernowych oraz mgławic planetarnych), obserwacje centrów galaktyk, w tym i naszej (co umożliwiło wykazanie istnienia w nich masywnych czarnych dziur), obserwacje obiektów powstałych po wystąpieniu błysków gamma (rozbłyski gamma), a także obserwacje morfologii i ewolucji bardzo odległych, a zatem powstałych w znacznie młodszym Wszechświecie, galaktyk. Badania przeprowadzone za pomocą Teleskopu Kosmicznego Hubble’a umożliwiły wyznaczenie ze znacznie większą dokładnością niż poprzednio stałej Hubble’a (a dzięki niej wieku Wszechświata) i odkrycie faktu rosnącej prędkości jego ekspansji.

Jurij Gagarin i pierwszy lot w Kosmos

Gagarin Jurij A. (9 III 1934 - 27 III 1968) - sowiecki kosmonauta i pułkownik lotnictwa. W 1957 ukończył szkołę lotniczą w Orenburgu, a w 1968 — Akademię Techniczną Lotnictwa w Moskwie. Od 1960 roku działał w pierwszym zespole sowieckich astronautów, któremu zaczął dowodzić rok później. 12 IV 1961 jako pierwszy człowiek odbył lot kosmiczny trwający 108 minut. Odbył się on po orbicie satelitarnej Ziemi w statku kosmicznym Wostok 1. Podczas podróży dokonał jednokrotnego okrążenia Ziemi. Wraz ze swoim instruktorem zginął podczas lotu treningowego. Przyczyny wypadku nie zostały wyjaśnione. Po jego śmierci Międzynarodowa Federacja Lotnicza ustanowiła złoty medal jego imienia. Imię Gagarina nadano m.in. Wojskowej Akademii Lotniczej w Moskwie, centrum przygotowania astronautów, miastu rodzinnemu astronauty (Gżack) oraz jednemu z kraterów na Księżycu.

Międzynarodowa Stacja Kosmiczna

RoAXvjNh7xUg11

Zdjęcie ukazuje Międzynarodową Stację Kosmiczną. To obiekt unoszący się w przestrzeni kosmicznej nad Ziemią. Zbudowany jest z kilku modułów. Po lewej i prawej stronie ma po kilka baterii słonecznych. Są ustawione poziomo do stacji. Po ich wewnętrznej stronie są kolejne baterie słoneczne ustawione pionowo.

Międzynarodowa Stacja Kosmiczna (ang. International Space Station) to centrum badawcze pełniące funkcję interdyscyplinarnego załogowego laboratorium kosmicznego.  Pierwszy człon stacji — rosyjski moduł ładunkowo‑zasilający Zaria [zorza], został wyniesiony na orbitę okołoziemską 20 XI 1998 r. za pomocą rakiety Proton, następnie w grudniu 1998 r. został do niego dołączony amerykański moduł‑łącznik Unity [jedność] dostarczony w luku ładunkowym wahadłowca Endeavour. Międzynarodowa Stacja Kosmiczna jest obsadzona stale przez 2-, 3‑osobowe (docelowo 7‑osobowe) amerykańsko‑rosyjskie załogi (pierwsza od listopada 2000 r.). Drużyny odpowiedzialne są za bieżącą obsługę techniczną urządzeń stacji i instrumentów badawczych. Większe prace montażowe oraz eksperymenty naukowe i techniczne są wykonywane głównie przez międzynarodowe ekspedycje krótkoterminowe. W 2003 r. budowa Międzynarodowej Stacji Kosmicznej została przerwana z powodu wstrzymania lotów amerykańskich wahadłowców będącego następstwem katastrofy wahadłowca Columbia (1 II 2003). Wznowienie lotów nastąpiło w 2005 r. (Discovery). Międzynarodowa Stacja Kosmiczna krąży wokół Ziemi po prawie kołowej orbicie oddalonej od powierzchni planety o ok. 350 km, w płaszczyźnie nachylonej do płaszczyzny równika pod kątem ok. 52° (w 2006 roku miała ona rozmiary 73 × 44,5 × 27,5 m i masę 187 t). Do 2006 w Międzynarodowej Stacji Kosmicznej kolejne załogi wykonały ok. 190 różnych eksperymentów naukowych i technicznych. W badaniach zakłóceń, jakie Międzynarodowa Stacja Kosmiczna wnosi w elektromagnetyczne otoczenie Ziemi, uczestniczy Centrum Badań Kosmicznych PAN. W budowie i eksploatacji Międzynarodowej Stacji Kosmicznej bierze udział ok. 100 tysięcy osób i ok. 500 instytucji i firm z 16 krajów.

Pierwszy sztuczny satelita

RcVvRWIfAbEpe1

Na zdjęciu znajduje się metaliczna kula z czterema długimi antenami skierowanymi w tym samym kierunku. Anteny znajdują się w pewnej odległości od siebie.

Sputnik to seria pierwszych wyprodukowanych w ZSRR (i pierwszych na świecie) sztucznych satelitów Ziemi, przeznaczonych do sprawdzenia możliwości realizacji lotów kosmicznych, funkcjonowania urządzeń i aparatury w warunkach lotu orbitalnego oraz łączności między Ziemią a statkiem kosmicznym. Używane również do prowadzenia badań promieniowania elektromagnetycznego i korpuskularnego Słońca, mikrometeoroidów oraz pól magnetycznych i elektrycznych w przestrzeni okołoziemskiej. W latach 1957–1961 odbyło się 8 lotów satelitów tej serii - Sputnik 1 (start 4 X 1957) był pierwszym sztucznym satelitą Ziemi, w Sputniku 2 (start 3 XI 1957) wyniesiono na orbitę pierwszą istotę żywą — psa Łajkę. 5 ostatnich satelitów noszących nazwę Sputnik‑Korabl było prototypami statków załogowych Wostok, a celem ich lotów było badanie możliwości realizacji lotu kosmicznego z człowiekiem na pokładzie. Podczas lotu Sputnik‑Korabl 2 (start 19 VIII 1960) przeprowadzono pierwszą na świecie udaną próbę sprowadzenia istot żywych (psów) z orbity okołoziemskiej na powierzchnię Ziemi.

Próbniki kosmiczne

RdUFvZmYOpb3E1

Zdjęcie przedstawia sondę, która w środku ma kapsułę. Po bokach kapsuły znajdują się cztery płaskie skrzydła, niczym w wiatraku. Na kapsule jest znaczek flagi Stanów Zjednoczonych.

Mariner - zapoczątkowana w 1962 r. seria amerykańskich próbników kosmicznych używanych do prowadzenia badań planet grupy ziemskiej. Mariner 4 (start w listopadzie 1964 r.) dokonał pierwszego przelotu w niewielkiej odległości od Marsa (8700 km od powierzchni) i przekazał wykonane z bliska zdjęcia planety. Mariner 5 minął w 1967 r. Wenus w odległości ok. 4000 km. Mariner 9 stał się w roku 1971 pierwszym w historii sztucznym satelitą Marsa - przekazał ponad 7000 zdjęć planety i jej satelitów - Phobosa i Deimosa. Dokonał wstępnego wyszukania miejsc odpowiednich do lądowania wysyłanych w następnych latach próbników Viking, zidentyfikował różne formy powierzchni Marsa, w tym ze śladami erozji wodnej i wietrznej. Mariner zbliżył się do Wenus na odległość 5770 km, wykonał zdjęcia pokrywy chmur, przeprowadził badania pola magnetycznego oraz cyrkulacji atmosfery planety, następnie, wykorzystując oddziaływanie pola grawitacyjnego planety, został wprowadzony na trajektorię heliocentryczną ku Merkuremu. 29 marca 1974 r., jako pierwszy obiekt ziemski, zbliżył się do Merkurego na odległość ok. 750 km. Dokonał 2 kolejnych przelotów w odległości ok. 48 000 km i 318 km od planety. Przekazał ok. 3000 szczegółowych obrazów powierzchni Merkurego, przeprowadził badania atmosfery, pola magnetycznego oraz promieniowania korpuskularnego w jego otoczeniu.

Słownik