Powstanie Morza Bałtyckiego związane było z ustępowaniem lądolodu skandynawskiego. Jego topniejące wody ok. 10‑12 tys. lat temu utworzyły Bałtyckie Jezioro Lodowe. W historii rozwoju Morza Bałtyckiego wyróżnia się następujące etapy: Morze Yoldiowe, Jezioro Ancylusowe, Morze Litorynowe i Morze Mya odpowiadające pod względem cech dzisiejszemu Morzu Bałtyckiemu.

Bałtyk jest śródlądowym, epikontynentalnym morzem szelfowym stanowiącym część Oceanu Atlantyckiego. Powierzchnia Bałtyku wynosi 385 tys. kmIndeks górny 2² (z Cieśninami Duńskimi 415,3 tys. kmIndeks górny 2²). Linia brzegowa jest bardzo rozwinięta: znajdują się tu liczne zatoki (największe to Zatoka Botnicka, Fińska, Ryska, Gdańska, Pomorska).

Morze Bałtyckie zaliczane jest do płytkich mórz – jego średnia głębokość wynosi 53 m, maksymalna 459 m (głębia Landsort). W obrębie Morza Bałtyckiego wyróżnia się trzy baseny: Bornholmski, Gotlandzki i Botnicki.

Pionowe ukształtowanie wybrzeży Bałtyku jest urozmaicone. Można wyróżnić m.in. wybrzeża mierzejowo‑zalewowe, klifowe oraz fiordowowybrzeże fiordowefiordowo-szkierowewybrzeże szkieroweszkierowe.

Zlewisko Morza Bałtyckiego obejmuje powierzchnię 1,7 mln kmIndeks górny 2². Akwen zasilany jest przez ok. 250 rzek, z których największe to: Newa, Wisła, Dźwina, Niemen i Odra.

Temperatura wód powierzchniowych Morza Bałtyckiego zimą waha się od 0° do 2°C, a latem od 11°C w północnej części akwenu do ponad 20°C w południowej.

Zasolenie wód Bałtyku rośnie wraz ze zbliżaniem się do Cieśnin Duńskich - najmniejsze jest w zatokach: Botnickiej i Fińskiej (1‑2‰), a największe na granicy Skagerraku i Kattegatu (ponad 20‰). Średnie zasolenie Bałtyku wynosi ok. 7‰.

Wąskie połączenie z Oceanem Światowym powoduje, że wymiana wody w Bałtyku trwa ok. 30 lat. Opadająca na dno Morza Bałtyckiego materia organiczna w trakcie swojego rozkładu powoduje zużycie dostępnego tlenu i wytwarzanie siarkowodoru, przez co tworzą się na dnie strefy martwych wód. Jest to jedną z przyczyn dużej podatności tego akwenu na zanieczyszczenia.

Ze względu na niskie zasolenie ekosystem Morza Bałtyckiego jest ubogi pod względem biologicznym. Występują w nim gatunki słonowodne i słodkowodne.

Głównym źródłem zanieczyszczeń wód Morza Bałtyckiego są uchodzące do niego rzeki, niosące zanieczyszczenia związane z działalnością przemysłową, komunalną i rolniczą. Na jakość wody morskiej mają również wpływ zanieczyszczenia pochodzące ze statków, odwierty z dna morza, rybołówstwo oraz turystyka.

Wody Morza Bałtyckiego są silnie zanieczyszczone, a w jego centralnej części (Basen Gotlandzki) występują przydenne strefy beztlenowe.

Zanieczyszczenia powodują m.in. wymieranie organizmów żywych, spadek wielkości połowów i ograniczenia w rozwoju turystyki.

Do państw nadbałtyckich zalicza się dziewięć krajów: Dania, Szwecja, Finlandia, Estonia, Litwa, Łotwa, Rosja, Polska, Niemcy.

Morze Bałtyckie jest ważną drogą morską dla państw nadbałtyckich. Do najważniejszych portów należy: Szczecin, Gdańsk, Gdynia, Kopenhaga, Sztokholm, Helsinki, Petersburg, Tallinn, Ryga, Kłajpeda, Kaliningrad i Rostock. Rozwinięta jest żegluga promowa.

W Morzu Bałtyckim odławia się rocznie ponad 600 tysięcy ton ryb i owoców morza – są to głównie śledzie, szproty i dorsze.

Pod dnem południowej części Morza Bałtyckiego występują złoża ropy naftowej i gazu ziemnego oraz konkrecji polimetalicznychkonkrecja polimetalicznakonkrecji polimetalicznych, a pod dnem Zatoki Puckiej — złoża soli potasowych.

Słownik