Źródła

Co prawda Arystoteles zdystansował się od Platona, ale jednocześnie przejął i w mniejszym lub większym stopniu zmodyfikował wiele poglądów swojego nauczyciela. Teoria idei zyskała kształt teorii materii i formy, pozostało przeświadczenie, że wiedza naukowa polega na poszukiwaniu przyczyn wyjaśniających rzeczy i zjawiska. Wpływ Platona jest wyraźny w poglądach psychologicznych i teologicznych Arystotelesa. Należy jednak pamiętać, że w swoich badaniach naukowych Arystoteles zawsze brał pod uwagę opinie poprzedników, analizował je, zgadzał się bądź polemizował z nimi, i dopiero wtedy formułował własne teorie.

Wpływ i recepcja

Arystoteles stał na czele założonej przez siebie szkoły prawie do końca swego życia, czyli przez 13 lat. Potem jego doktrynę filozoficzno‑naukową kontynuowali i rozwijali kolejni uczniowie, w ten sposób narodził się tzw. arystotelizm.

R1QEH9gboq7IQ

Obraz przedstawia czterech mężczyzn znajdujących się przy niewielkim postumencie. Mężczyźni ubrani są w długie szaty. Na postumencie widać dużego, martwego ptaka, jeden z mężczyzn trzyma w ręce nóż.

RSwrMQWcHi3tY

Rycina przedstawia starszego, brodatego mężczyznę. Jest on ubrany w obszerną szatę i niewielki kapelusz.

R7hguzpoKYmkN

Zdjęcie przedstawia mosiężną płaskorzeźbę. Ukazane są na niej postacie dwóch mężczyzn. Po prawej stronie, pod drzewem widać siedzącego mężczyznę w długiej szacie i kapeluszu. Mężczyzna wskazuje prawą ręką na stojącego przed min mężczyznę. On także ubrany jest w długą szatę, a na głowie ma turban. Stojący mężczyzna trzyma w dłoniach otwartą książkę.

RIcGC6LXfXJ4G

Obraz przedstawia dojrzałego mężczyznę w obszernej szacie typowej dla okresu średniowiecza. Mężczyzna trzyma na kolanach zamkniętą, dużą księgę. Gestykuluje dłońmi.

R1DdWu4Wt547p

Obraz przedstawia dojrzałego mężczyznę. Mężczyzna siedzi, podpierając głowę na prawej ręce. Ubrany jest w długą szatę, na głowie ma turban.

R1PBBKFJLmHax

Rycina przedstawia dojrzałego mężczyznę. Jego twarz jest owalna, nos długi i prosty, a oczy duże, podkrążone. Na prawym policzku i na nosie mężczyzny widoczne są duże brodawki.

Autorytet filozoficzny i naukowy Arystotelesa był tak wielki, że aż do XVI w. paraliżował rozwój wielu dziedzin wiedzy. Stał się on możliwy dopiero po zanegowaniu pozycji Stagiryty. Jednakże do dzisiaj niektóre elementy filozofii Arystotelesa, szczególnie zagadnienia dotyczące logikilogikalogiki, zachowują swoją aktualność.

Arystoteles w Polsce

Rg3D6Whw4ib9X1

Obraz przedstawia przekrój piętrowego budynku. Na parterze widać mężczyznę z aureola, który modli się przed ołtarzem. Na piętrze widać grupę uczniów słuchających wykładu prowadzonego przez starszego mężczyznę.. Obok budynku widoczne są postacie króla i królowej, biskupa z pastorałem, ludzi klęczących i modlących się przy chrzcielnicy oraz klęczące, modlące się kobiety.

Arystotelizm najwcześniej w ciągu XIV i XV w. zaczął przenikać do Polski zaszczepiony w filozofię scholastyczną. Najważniejszym ośrodkiem, w którym mógł się on krzewić, była Akademia Krakowska. Tutejsi profesorowie komentowali na wykładach dzieła Arystotelesa z zakresu przede wszystkim logiki, ale także psychologii, dialektyki, teorii wiedzy i metodologii nauk, etyki, wreszcie filozofii przyrody. W okresie renesansu największą popularnością cieszyły się rozprawy dotyczące etyki i polityki. Najwybitniejszym polskim arystotelikiem renesansowym był Sebastian Petrycy z Pilzna, tłumacz na język łaciński Polityki i Etyki nikomachejskiej oraz autor samodzielnych komentarzy do tych dzieł.
Filozofia scholastyczna w duchu arystotelizmu jako kierunek studiów uniwersyteckich utrzymywała się w Polsce do połowy XVIII wieku.

Arystoteles w literaturze i kulturze

Znaczenie Arystotelesa w kulturze europejskiej polega przede wszystkim na tym, że żaden inny filozof nie cieszył się takim poważaniem i autorytetem jak właśnie on w okresie średniowiecza. Dante umieszcza go podobnie jak pozostałych starożytnych pogańskich filozofów w przedpiekle, ale jednocześnie wyróżnia zaszczytnym w języku włoskim mianem – il Maestro di color che sanno, czyli Mistrz tych, którzy wiedzą. Włoski renesansowy malarz Rafael Santi przedstawia Arystotelesa przy boku Platona w centralnym miejscu słynnego fresku Szkoła Ateńska (1509‑1510). Platon palcem prawej dłoni wskazuje w górę, Arystoteles w stronę ziemi, co ma symbolizować w przypadku pierwszego naukę o ideach, a w przypadku drugiego – empiryczne i racjonalne ujęcie rzeczywistości. Dzieło Rafaela jest świadectwem marzeń renesansowych humanistów o stworzeniu syntezy platonizmu i arystotelizmu.

Postać Arystotelesa pojawia się w dziele Marcina Bielskiego Żywoty filozofów (1535), a potem w poemacie dydaktycznym Mikołaja Reja Wizerunek własny żywota człowieka poczciwego (1558). Utwór ten, wzorowany na dziele włoskiego autora P. A. Manzolego Zodiacus vitae, opowiada o młodzieńcu, który udał się w wędrówkę po świecie w poszukiwaniu mądrości. Polityka Arystotelesa wywarła pewien wpływ na rozprawę Andrzeja Frycza Modrzewskiego O poprawie Rzeczypospolitej.

Słownik