Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki

W poniższych przykładach wykorzystywać będziemy własności wariacji z powtórzeniamiwariacja z powtórzeniamiwariacji z powtórzeniami.

W rozwiązaniach tych przykładów będziemy stosować twierdzenie o liczbie wariacji z powtórzeniamiliczba wszystkich k–elementowych wariacji z powtórzeniami zbioru n–elementowegotwierdzenie o liczbie wariacji z powtórzeniami.

W każdym z prezentowanych przykładów zbiór wszystkich możliwych wyników opisanego w nich doświadczenia losowego będziemy dzielić na rozłączne podzbiory, idąc za sugestiami podanymi w treści zadania.
Następnie będziemy uzasadniać, do których z podzbiorów spośród otrzymanych w efekcie tego podziału należą wszystkie wyniki określone w poleceniu.
Ostatecznie, stosując regułę dodawaniareguła dodawaniaregułę dodawania, zapiszemy zależność, która pozwoli obliczyć, ile jest wszystkich wyników spełniających warunki zadania.

Przykład 1

Kwadrat ABCD o boku 3 podzielono na 9 kwadracików o polu 1. Każdy z tak otrzymanych kwadracików można pomalować na jeden z dwóch kolorów: czerwony lub niebieski. Oblicz, ile jest wszystkich takich sposobów pokolorowania kwadratu ABCD, żeby wszystkie kwadraciki nie były w jednym kolorze.

Przydzielmy każdemu z 9 kwadracików jeden z dwóch kolorów (czerwony lub niebieski), na który można go pomalować. Każdy taki przydział to dziewięcioelementowa wariacja z powtórzeniamiwariacja z powtórzeniamiwariacja z powtórzeniami ze zbioru dwuelementowego, zatem wszystkich takich pokolorowań jest 29=512. Ponieważ w dokładnie dwóch przypadkach kwadrat ABCD zostanie pomalowany na jeden kolor (kiedy będzie cały czerwony lub cały niebieski), więc wszystkich pokolorowań zgodnych z warunkami zadania jest 512-2=510.

Przykład 2

W ekstralidze piłki nożnej jest 18 zespołów. W pierwszej kolejce tej ekstraligi każdy zespół ma rozegrać jeden mecz z inną drużyną ekstraligi, przy czym taki mecz odbędzie się na boisku jednej z rywalizujących drużyn. Wyniki wszystkich 9 meczów I kolejki ekstraligi można obstawiać, wpisując na odpowiednim kuponie przy każdym meczu: „1” – jeśli stawiamy na zwycięstwo gospodarzy, „X” – jeśli stawiamy na remis, „2” – jeśli stawiamy na zwycięstwo gości.

Pewien zapalony kibic wypełnia taki kupon trzymając się jednej zasady: co najmniej jeden mecz zakończy się wygraną gospodarzy. Na ile sposobów może on wypełnić taki kupon?

Zauważmy, że do każdego z 9 meczów możemy na kuponie wpisać jedną z trzech możliwości: „1”, „X” lub „2”, więc każdy sposób wypełnienia kuponu to dziewięcioelementowa wariacja z powtórzeniamiwariacja z powtórzeniamiwariacja z powtórzeniami zbioru trzylementowego, czyli wszystkich możliwości jest 39.

Wszystkie te sposoby wypełnienia kuponu można podzielic na dwie rozłączne grupy:

  1. kiedy przy żadnym meczu nie wpiszemy „1”, przewidując, że żaden mecz nie zakończy sie wygraną gospodarzy,

  2. kiedy przy choć jednym meczu wpiszemy „1”, przewidując, że co najmniej mecz zakończy sie wygraną gospodarzy.

Ponieważ w przypadku pierwszym każdy sposób wypełnienia kuponu to dziewięcioelementowa wariacja z powtórzeniamiwariacja z powtórzeniamiwariacja z powtórzeniami zbioru dwulementowego, więc wszystkich takich sposobów jest 29.

Oznaczmy liczbę wszystkich sposobów wypełnienia kuponu w przypadku drugim przez x. Na podstawie reguły dodawaniaReguła dodawaniareguły dodawania otrzymujemy równanie:

x+29=39,

skąd x=39-29=19683512=19171.

Tyle jest właśnie sposobów, na które może wypełnić kupon ów zapalony kibic.

Przykład 3

W kopercie znajduje się 10 kartek ponumerowanych od 1 do 10. Z tej koperty losujemy dowolnie wybraną liczbę kartek. Ile jest możliwości wylosowania w ten sposób takiego zestawu kartek, że suma zapisanych na nich numerów: najmniejszego i największego jest równa 10?

Zauważmy, że w sposób opisany w treści zadania sumę numerów równą 10 można otrzymać na jeden z czterech rozłącznych sposobów:

  1. gdy najmniejszy z numerów jest równy 1 i największy jest równy 9,

  2. gdy najmniejszy z numerów jest równy 2 i największy jest równy 8,

  3. gdy najmniejszy z numerów jest równy 3 i największy jest równy 7,

  4. gdy najmniejszy z numerów jest równy 4 i największy jest równy 6.

W pierwszym przypadku wraz z wylosowanymi dwoma kartkami można wylosować dowolny podzbiór ze zbioru kartek o numerach 2,3,4,5,6,7,8. Ponieważ decyzję o wyborze każdej z tych 7 kartek możemy podjąć na 2 sposoby, więc każda taka decyzja to siedmioelementowa wariacja z powtórzeniamiwariacja z powtórzeniamiwariacja z powtórzeniami zbioru dwuelementowego. Zatem w tym przypadku jest 27 możliwości wylosowania kartek.

W drugim przypadku wraz z wylosowanymi kartkami o numerach 2 oraz 8 można wylosować dowolny podzbiór ze zbioru kartek o numerach 3,4,5,6,7. Decyzja o wyborze każdej z tych 5 kartek to pięcioelementowa wariacja z powtórzeniamiwariacja z powtórzeniamiwariacja z powtórzeniami zbioru dwuelementowego. Zatem w tym przypadku jest 25 możliwości wylosowania kartek.

W trzecim przypadku wraz z wylosowanymi dwoma kartkami o numerach 3 oraz 7 można wylosować dowolny podzbiór ze zbioru kartek o numerach 4,5,6. Decyzja o wyborze każdej z tych 3 kartek to trzyelementowa wariacja z powtórzeniamiwariacja z powtórzeniamiwariacja z powtórzeniami zbioru dwuelementowego. Zatem w tym przypadku jest 23 możliwości wylosowania kartek.

W czwartym przypadku wraz z wylosowanymi dwoma kartkami o numerach 4 oraz 6 mamy zdecydować, czy wraz z nimi będzie wylosowana, czy nie kartka z numerem 5. Taką decyzję można podjąć na dwa sposoby.

Korzystając z reguły dodawaniaReguła dodawaniareguły dodawania, stwierdzamy, że jest 27+25+23+2=128+32+8+2=170 wszystkich możliwości wylosowania kartek w sposób opisany w treści zadania.

Ważne!

Liczba wszystkich podzbiorów zbioru skończonego

Rozpatrzmy zbiór A=a1,a2,...,an, który ma n elementów. Dowolny podzbiór zbioru A tworzymy, podejmując decyzję, czy każdy z kolejnych elementów zbioru A należy do tego podzbioru, czy też do niego nie należy. Zatem każda taka decyzja to dwuelementowa wariacja z powtórzeniamiwariacja z powtórzeniamiwariacja z powtórzeniami zbioru n–elementowego. Wszystkich takich wariacji jest 2n.

Oznacza to, że liczba wszystkich podzbiorów n–elementowego zbioru A jest równa 2n.

Przykład 4

Rzucamy cztery razy symetryczną kostką do gry. Ile jest wszystkich takich wyników tego rzutu, które spełniają jednocześnie następujące dwa warunki:

  • największą wyrzuconą liczbą oczek jest 6,

  • najmniejszą wyrzuconą liczbą oczek jest 2.

Każdy wynik czterokrotnego rzutu kostką sześcienną, w którym ani razu nie wypadła liczba oczek równa 1 jest czteroelementową wariacją z powtórzeniamiwariacja z powtórzeniamiwariacją z powtórzeniami zbioru pięcioelementowego. Zatem wszyskich takich wyników jest 54.

Wyniki te możemy podzielić na dwie rozłączne grupy:

  1. co najmniej raz wypadła liczba oczek równa 2,

  2. ani razu nie wpadła liczba oczek równa 2.

Ponieważ każdy wynik w tym drugim przypadku to czteroelementowa wariacja z powtórzeniamiwariacja z powtórzeniamiwariacja z powtórzeniami zbioru czteroelementowego, więc wtedy wszystkich wyników jest 44.

Wobec tego, po zastosowaniu reguły dodawaniaReguła dodawaniareguły dodawania, otrzymujemy liczbę wszystkich wyników w przypadku (1), jest ich 54-44. Oznacza to, że dokładnie tyle jest wyników czterokrotnego rzutu kostką sześcienną, w których najmniejszą wyrzuconą liczbą oczek jest 2.

Tak otrzymane wyniki dzielimy ponownie na dwie rozłączne grupy:

(1.1) co najmniej raz wypadła liczba oczek równa 6,

(1.2) ani razu nie wypadła liczba oczek rowna 6.

Zauważamy, że wszystkich takich wyników czterokrotnego rzutu kostką sześcienną, że ani razu nie wypadła liczba oczek mniejsza niż 2 i ani razu nie wypadła liczba oczek równa 6 jest tyle, ile czteroelementowych wariacji z powtórzeniamiwariacja z powtórzeniamiwariacji z powtórzeniami zbioru czteroelementowego, czyli 44. Wśród nich są te wyniki, w których ani razu nie wypadła liczba oczek równa 2 – jest ich tyle, ile trzyoelementowych wariacji z powtórzeniamiwariacja z powtórzeniamiwariacji z powtórzeniami zbioru czteroelementowego, czyli 34. Stosując regułę dodawaniaReguła dodawaniaregułę dodawania obliczamy liczbę wszystkich wyników w przypadku (1.2) – jest ich 44-34.

Ponownie stosując regułę dodawaniaReguła dodawaniaregułę dodawania obliczamy, że wyników w przypadku (1.1) jest

54-44-44-34=625-256-256-81=194.

A więc tyle jest wyników czterokrotnego rzutu kostką sześcienną, które spełniają warunki zadania.

Słownik

reguła dodawania
reguła dodawania

jeżeli zbiory A1,A2,,An są parami rozłączne, to liczba elementów zbioru A1A2An jest równa sumie liczb elementów każdego ze zbiorów A1,A2,,An:
A1A2An=A1+A2+An

wariacja z powtórzeniami
wariacja z powtórzeniami

k–wyrazowy ciąg o elementach wybieranych dowolnie (czyli z powtórzeniami) ze zbioru n–elementowego.

liczba wszystkich k–elementowych wariacji z powtórzeniami zbioru n–elementowego
liczba wszystkich k–elementowych wariacji z powtórzeniami zbioru n–elementowego

liczba wszystkich k–elementowych wariacji z powtórzeniami zbioru n–elementowego jest równa nk.