Unia Europejska jest złożonym systemem i funkcjonuje na podstawie rozbudowanych procedur podejmowania decyzji. Wynika to z konieczności pogodzenia trzech – niekiedy sprzecznych ze sobą – celów.

Po pierwsze, chodzi o utrzymanie skutecznego mechanizmu egzekwowania zobowiązań krajów członkowskich oraz pilnowanie ogólnego interesu UE.

Po drugie, ważne jest zachowanie zdecentralizowanego charakteru Unii Europejskiej i respektowanie odrębnych interesów poszczególnych państw, które do niej należą.

Po trzecie wreszcie, integracja europejska wymaga szczególnej ochrony najmniejszych krajów członkowskich przed dyktatem europejskich mocarstw.

Dwa rodzaje instytucji UE

RRwRtMencfPhh1

Zdjęcie przedstawia siedzibę Komisji Europejskiej w Brukseli. jest to duży, wielopiętrowy budynek z wysokim frontonem i dwoma skrzydłami.

Aby interes Unii Europejskiej jako całości był skutecznie respektowany, powołano organy, które są – w świetle traktatów – niezależne od rządów państw członkowskich i nie podlegają ich wpływom. Taką instytucją jest przede wszystkim Komisja EuropejskaKomisja EuropejskaKomisja Europejska. Jest to organ wykonawczy UE, zarządzający programami unijnymi, nadzorujący stosowanie prawa przez państwa członkowskie oraz przygotowujący projekty aktów prawnych.

Komisja jest powoływana na pięcioletnią kadencję i z chwilą jej ustanowienia staje się podmiotem całkowicie niezależnym od krajów Unii. Członkowie KE zobowiązują się nie korzystać z instrukcji pochodzących z poszczególnych krajów, a rząd żadnego państwa nie może żądać jej dymisji. Jedynym organem, przed którym Komisja odpowiada, jest Parlament EuropejskiParlament EuropejskiParlament Europejski.

RKkgV9MZ4jM7j1

Zdjęcie przedstawia wnętrze budynku im. Paula Henriego Spaaka w Parlamencie Europejskim w Brukseli. Widać duży hol, w którym stoi wysoka, abstrakcyjna rzeźba wykonana z metalu.

Ten ostatni organ również nie podlega władzom krajów członkowskich. Członkowie Parlamentu Europejskiego nie reprezentują państw, ale obywateli Unii Europejskiej. Wyłaniani są w wyborach powszechnych i nie mogą w PE tworzyć frakcji narodowych. Europarlamentarzyści tworzą natomiast grupy polityczne (np. konserwatywne, socjaldemokratyczne lub liberalne). Taką grupę może założyć co najmniej 25 europarlamentarzystów, pochodzących z nie mniej niż siedmiu krajów członkowskich UE. Organami Unii Europejskiej niezależnymi od rządów państw członkowskich są także: Trybunał Sprawiedliwości UETrybunał Sprawiedliwości UETrybunał Sprawiedliwości UE, Europejski Trybunał ObrachunkowyEuropejski Trybunał ObrachunkowyEuropejski Trybunał Obrachunkowy, Europejski Bank CentralnyEuropejski Bank CentralnyEuropejski Bank Centralny oraz Europejski Rzecznik Praw ObywatelskichEuropejski Rzecznik Praw ObywatelskichEuropejski Rzecznik Praw Obywatelskich.

W ramach UE funkcjonują również takie organy, na które władze krajów członkowskich mają istotny wpływ. Jest to przede wszystkim Rada EuropejskaRada EuropejskaRada Europejska, w skład której wchodzą szefowie państw lub rządów wszystkich państw UE. Instytucja ta została nazwana w traktacie motorem wspólnoty, a jej zadaniem jest określanie ogólnych kierunków i priorytetów politycznych Unii Europejskiej.

RhmMgkeSDbifi1

Ilustracja przedstawia logotyp Rady Europejskiej. Składa się on z jedenastu pasków, w które wpisana jest flaga Unii Europejskiej..

Rada Europejska zbiera się kilka razy w roku, a jej członkowie, poszukując rozwiązań korzystnych dla całej organizacji, kierują się przede wszystkim interesami własnych państw. Ze względu na swój skład Rada Europejska odgrywa większą rolę, niż wynika to z traktatów. Spotkania przywódców państw sprzyjają bowiem nieoficjalnym rozmowom wielostronnym oraz ustaleniom, które mają niekiedy znaczący wpływ na działania UE.

Kraje członkowskie reprezentowane są także w RadzieRadaRadzie – podstawowym organie prawodawczym UE. Zasiadają w niej ministrowie ze wszystkich państw, odpowiadający za dziedziny, którymi na danym posiedzeniu zajmuje się Rada. Ponieważ składów tego organu jest wiele, a spotkania odbywają się kilkadziesiąt razy w roku, raz w miesiącu zbierają się ministrowie spraw europejskich. Jako Rada do spraw Ogólnych koordynują oni prace poszczególnych składów Rady, a także przygotowują posiedzenia Rady Europejskiej.

Dodatkowo co najmniej raz w tygodniu spotyka się COREPER – Komitet Stałych Przedstawicieli Rządów Państw CzłonkowskichKomitet Stałych Przedstawicieli Rządów Państw Członkowskich (COREPER)COREPER – Komitet Stałych Przedstawicieli Rządów Państw Członkowskich przy Unii Europejskiej. Państwa członkowskie reprezentowane są w nim w randze ambasadorów. COREPER przygotowuje posiedzenia Rady oraz realizuje zadania zlecone mu przez ten organ. Może on także powoływać grupy robocze i komitety składające się z ekspertów pochodzących ze wszystkich państw UE. Funkcjonuje ok. 150 takich ciał – pracują one głównie nad tekstami aktów prawnych, które ostatecznie trafiają na posiedzenie Rady.

Podejmowanie decyzji w UE

Unia Europejska funkcjonuje na podstawie równowagi dwóch typów instytucji: niezależnych od rządów państw członkowskich, kierujących się wyłącznie interesem UE jako całości, oraz takich, w których ścierają się interesy poszczególnych krajów. Przykładowo: standardowa procedura prawodawcza w UE polega na tym, że projekt aktu prawnego sporządza niezależna od rządów Komisja Europejska. Rozpatrują go natomiast Parlament Europejski oraz Rada. W tym ostatnim organie reprezentowane są już rządy i bez zgody tego organu nie jest możliwe przyjęcie żadnego unijnego aktu prawnego.

W Radzie zasiadają przedstawiciele krajów członkowskich UE, a decyzje – co do zasady – zapadają w drodze głosowania. Oznacza to, że organ ten może przyjąć akt prawny wbrew woli niektórych państw unijnych. Aby chronić członków Unii Europejskiej przed dyktatem części z nich, a jednocześnie zapewnić decyzyjność organów unijnych, zostały wprowadzone specjalne procedury prawodawcze, szczególne zasady przeprowadzania głosowań oraz – dodatkowo – klauzule.

Słownik