Grzyby rozmnażają się zarówno płciowo, jak i bezpłciowo.

Sposoby rozmnażania bezpłciowego grzybów:

• podział komórki lub pączkowanie (formy jednokomórkowe);

• fragmentacja plechy (grzyby wielokomórkowe);

• rozmnażanie przez zarodniki (grzyby wielokomórkowe).

Rozmnażanie płciowe grzybów może mieć postać gametogamii, gametangiogamii lub somatogamii.

Cykl rozwojowy grzybów to szereg okresowych i regularnie się powtarzających przemian morfologicznych i fizjologicznych, występujących w rozwoju gatunków.

W cyklu rozwojowym grzybów wyróżnia się trzy fazy:

• fazę diploidalną, zwaną także diplofazą (2n);

• fazę haploidalną (n), czyli haplofazę;

• fazę jąder sprzężonych, inaczej dikariofazędikariofaza (n + n)dikariofazę (n + n).

W cyklu życiowym sprzężniaków występuje rozmnażanie bezpłciowe z udziałem zarodników sporangialnychzarodniki sporangialne (sporangiospory)zarodników sporangialnych oraz rozmnażanie płciowe, przyjmujące postać gametangiogamii.

Haploidalne zarodniki (n) są rozsiewane przez wiatr, a następnie kiełkują w nitkowatą grzybnię. Na końcach jej strzępekstrzępkistrzępek powstają wypustki – gametangia, zawierające po kilka haploidalnych jąder (n). Różnoimienne (tzn. niewykazujące różnic morfologicznych, lecz zróżnicowane fizjologicznie) gametangia łączą się ze sobą w wyniku rozpuszczenia się oddzielających je ścian. Proces ten nosi nazwę gametangiogamiigametangiogamiagametangiogamii. Po nim następuje plazmogamiaplazmogamiaplazmogamia, czyli zlewanie się cytoplazmy obu gametangiów. Skutkiem zespolenia się dwóch gametangiów jest powstanie grubościennej zygosporyzygospora (zygosporangium)zygospory, mającej charakter przetrwalnikowy. Młoda zygospora jest na tym etapie dikariotyczna (n + n): zawiera liczne, niepołączone haploidalne jądra pochodzące od rodzicielskich różnopłciowych strzępek. Na terenie dojrzałej zygospory dochodzi wkrótce do kariogamiikariogamiakariogamii, czyli połączenia się haploidalnych jąder (n). W efekcie powstają diploidalne jądra (2n), które następnie dzielą się podczas mejozy.

Po podziałach mejotycznych zygospora kiełkuje. Wyrasta z niej wielojądrowa haploidalna strzępka (n). Na jej szczycie rozwija się kulista zarodnia, czyli sporangium. Powstają w niej zróżnicowane genetycznie, haploidalne (n) zarodniki sporangialne, które zasiedlają nowe podłoża. Kiełkujące z nich nowe grzybnie mogą rozmnażać się płciowo (po wykształceniu gametangiów) lub bezpłciowo (przez identyczne genetycznie – powstające na drodze mitozy – haploidalne zarodniki).

Workowce rozmnażają się bezpłciowo z udziałem zarodników konidialnychkonidia, konidiospory, zarodniki konidialnezarodników konidialnych (konidiów) oraz płciowo na drodze gametangiogamii, w wyniku której powstają zarodniki workowe.

Konidia (n) powstają na zewnątrz zarodni, na szczytach strzępek zwanych konidioforami. Konidia są roznoszone przez wiatr. Kiełkują w grzybnie, które ponownie rozmnażają się bezpłciowo, wykształcając nowe zarodniki konidialne (n), lub też wytwarzają grzybnie zróżnicowane płciowo. Grzybnie takie formują wielojądrowe gametangia: męskie plemnie (n) oraz żeńskie lęgnie (n).

Za pośrednictwem włostka – cienkiego wyrostka wytworzonego przez lęgnię – dochodzi do gametangiogamii, polegającej na przelaniu zawartości plemni do lęgni. Tam też następuje plazmogamia. Zróżnicowane płciowo, ułożone parami, ale nie zespolone ze sobą, jądra sprzężone (n + n), zwane także dikarionami, przemieszczają się do strzępek wytworzonych na szczycie lęgni. W ten sposób na końcach dikariotycznych strzępek powstaje grzybnia dikariotyczna, która wytwarza wiele worków – komórek mających charakter zarodni.

W workach dochodzi do zlania się jąder sprzężonych, czyli kariogamii. W jej wyniku w każdym worku występuje jedno diploidalne jądro (2n), które następnie przechodzi mejozę. Skutkiem podziału mejotycznego jest powstanie czterech haploidalnych jąder (n). Każde z nich dzieli się mitotycznie, czego z kolei efektem jest powstanie ośmiu zarodników workowych – askospor. Uwolnione zarodniki tworzą haploidalne grzybnie, które znów mogą rozmnażać się płciowo (w procesie gametangiogamii) lub bezpłciowo (za pomocą konidiów).

Ciekawostka

Wiele workowców prowadzi pasożytniczy tryb życia. Przykładem jest buławinka czerwona (Claviceps purpurea), która wytwarza grzybnię przetrwalną zwaną sporyszem. Wiosną ze sporyszu wyrastają główki z owocnikami zawierającymi worki z askosporami. Przenoszone przez wiatr askospory kiełkują na kwiatach zbóż. Powstaje z nich grzybnia haploidalna, która wytwarza zarodniki konidialne i wydziela słodki płyn wabiący owady. Następnie przenoszą one wytworzone konidia, infekując kolejne uprawy zbóż.

R199xWwgLDJtO

Zdjęcie przedstawia zbliżenie na kłos zboża. Z pomiędzy zdrowych, złocistych nasion, otaczających łodygę kłosa, wyróżnia się grzyb. Ma on postać eliptyczną, tak jak zdrowe nasiona kłosa, ale jest brunatny i lekko odstaje od kłosa.

Sporysz zawiera wiele trujących alkaloidów. Zatrucie sporyszem określa się jako ergotyzm lub ogień świętego Antoniego i powoduje silny, palący ból, gorączkę, manię, drgawki, halucynacje, przykurcze mięśni i niedokrwienia prowadzące do martwicy tkanek i niewydolności nerek.

U podstawczaków występuje rozmnażanie bezpłciowe z udziałem zarodników konidialnych oraz płciowe. Podstawczaki nie wytwarzają jednak gametangiów. Rozmnażanie płciowe zachodzi na drodze somatogamiisomatogamiasomatogamii, w wyniku której powstają zarodniki podstawkowe (bazydiospory)zarodniki podstawkowe (bazydiospory)zarodniki podstawkowe (bazydiospory).

Haploidalne zarodniki (n) kiełkują w nitkowate, wielokomórkowe i krótkotrwałe strzępki tzw. grzybni pierwotnej. Zróżnicowane płciowo strzępki zrastają się w procesie somatogamii, a następnie dochodzi do plazmogamii. W jej wyniku tworzy się dikariotyczna grzybnia wtórna: w każdej z jej komórek występuje para jąder sprzężonych (n + n). Grzybnia rozrasta się, znacznie dominując nad grzybnią pierwotną, by wreszcie – pod wpływem deszczu lub zmiany temperatury – wytworzyć owocniki (n + n). Mogą one przybierać różnorodne kształty, najczęściej jednak mają formę kapelusza umieszczonego na trzonie.

W szczytowych komórkach owocników (podstawkach) dochodzi do zlania się jąder sprzężonych, czyli kariogamii. Powstają diploidalne (2n), zygotyczne jądra, które dzielą się mejotycznie, przy czym z każdego diploidalnego jądra powstają cztery jądra haploidalne (n). Przekształcają się one następnie w zarodniki podstawkowe (bazydiospory), które znów mogą wykiełkować.

Ciekawostka

Pasożytnicze podstawczaki, takie jak rdze (Pucciniomycetes), nie wytwarzają owocników. Do swojego rozwoju wymagają dwóch żywicieli. Zarodniki podstawkowe kiełkują na liściach pierwszego żywiciela, następnie w powstałej grzybni haploidalnej zachodzi plazmogamia i tworzą się kubeczkowate zarodnie, które wytwarzają zarodniki ognikowe. Przenoszone przez wiatr zarodniki ognikowe infekują zboża. Powstała z nich grzybnia wytwarza zarodniki letnie, zarażające kolejne uprawy zbóż. Jesienią wytwarzane są zarodniki zimowe, mające charakter przetrwalny. Wiosną zachodzi w nich kariogamia i mejoza, w wyniku której powstają bazydiospory.

RCcB5tF8UccUW

Zdjęcie przedstawia zielone łodyżki zboża, które pokryte są wzdłuż licznymi rdzawymi strukturami.

Słownik

zygospora (zygosporangium)

zygospora (zygosporangium)

R1LjPihd97Ueb

Zygospora u Rhizopus, komórka przetrwalnikowa. Ma postać kulistą. Z każdego boku wyrasta krótka wić przypominająca wstęgę.

występujący u sprzężniaków, twardy wielojądrowy twór, w którym odbywa się kariogamia i mejoza