Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki

Przekrojem bryłyprzekrój bryłyPrzekrojem bryły nazywamy figurę, która jest częścią wspólną bryły i płaszczyzny, która ją przecina.

Przekrojem osiowym bryły obrotowej nazywamy przekrój, który przechodzi przez oś obrotu.

Przekrojem osiowym kuli jest koło wielkie – koło, którego promień jest równy promieniowi kuli. Przekroje zaznaczone w kuli poniżej są przekrojami osiowymi kuli.

RqgpXVDpXFule
Przykład 1

Obliczymy pole przekroju zawierającego środek kuli o polu powierzchni 36π.

Rozwiązanie:

Ponieważ jest to przekrój zawierający środek kuli, to jest to koło wielkie. Zauważmy, że pole całkowite kuli wyraża się wzorem Pc=4πR2, a pole koła wielkiego P=πR2. To oznacza, że pole koła wielkiego jest czterokrotnie mniejsze od pola całkowitego kuli. A zatem P=1436π=9π.

Wniosek

Pole przekroju osiowego kuli jest czterokrotnie mniejsze od pola powierzchni kuli.

Przykład 2

Pole przekroju osiowegoprzekrój osiowyprzekroju osiowego kuli wynosi 32π. Obliczymy objętość tej kuli.

Rozwiązanie:

Obliczmy promień kuli. Korzystając z pola przekroju osiowego mamy πR2=32π, a stąd R=42.

Obliczamy objętość kuli: V=43π423=51232π.

Jeżeli przetniemy kulę o promieniu R płaszczyzną znajdującą się w pewnej odległości (różnej od 0) od środka, to otrzymany przekrój również jest kołem. Koło to jest mniejsze od koła wielkiego kuli, a jego odległość od środka d spełnia nierówność 0<d<R.

RMlH73RIbF0vD

Trójkąt, którego bokami są: R – promień kuli, r – promień przekroju, d – odległość przekroju od środka jest trójkątem prostokątnym tzn.

r2+d2=R2
Przykład 3

Obliczymy pole przekroju osiowego kuli o promieniu 8 cm, którego odległość od środka wynosi 4 cm.

Rozwiązanie:

R18G0ExkHlopj

Obliczamy promień przekroju z twierdzenia Pitagorasa: 42+r2=82. A zatem r2=48. Stąd r=43 cm. A zatem pole przekroju wynosi P=π432=48π cm2.

Przykład 4

Kulę o promieniu 10 przecięto dwiema płaszczyznami równoległymi, tak, że jeden z przekrojów ma promień dwukrotnie dłuższy od drugiego. Obliczymy odległość między tymi przekrojami, jeżeli jeden z nich znajduje się w odległości 6 od środka.

Rozwiązanie:

Obliczamy długość promienia pierwszego z przekrojów z twierdzenia Pitagorasa:

RFz0ZbTW0EoyJ

62+r2=102. A zatem r=8.

Ponieważ długość promienia przekroju wynosi 8, to drugi przekrój musi być mniejszy. Mamy więc r2=4. Obliczamy odległość tego przekroju od środkaodległość przekroju od środkaodległość tego przekroju od środka z twierdzenia Pitagorasa: d2+42=102. Czyli d=221.

Mamy dwie możliwości położenia tego przekroju:

RPlr9RToRA575

A zatem odległość pomiędzy tymi przekrojami wynosi 2216 lub 221+6.

Dla zainteresowanych

Przekrój kuli dzieli ją na dwie części, które nazywamy odcinkami kuli.

R1Syrdz1EAzRI

Objętość odcinka kuli policzymy ze wzoru:

V=πh233Rh

Pole powierzchni odcinka kuli policzymy ze wzoru

Pc=2πRh+πr2
Przykład 5

Oblicz objętość i pole powierzchni mniejszego odcinka kuli powstałego przez przekrój kuli o promieniu 15 cm oddalonym o 12 cm od środka.

Rozwiązanie:

R1Qxx0fYApx4U

Mamy, że h=1512=3 cm. Obliczamy promień przekroju z twierdzenia Pitagorasa: r 2 + 12 2 = 15 2 . A stąd r=9 cm.

Mamy więc V=π323453=126π cm3 oraz Pc=2π153+π92=171π cm2.

Słownik

przekrój bryły
przekrój bryły

część wspólna bryły i płaszczyzny, która ją przecina

przekrój osiowy
przekrój osiowy

przekrój zawierający oś obrotu bryły obrotowej

odległość przekroju od środka
odległość przekroju od środka

długość najkrótszego odcinka łączącego środek kuli i przekrój