Przeczytaj

Na przedmiotach wykonanych z metali szlachetnych, np. złota lub srebra, znajdują się cechy probiercze, czyli znaki określające zawartość metalu szlachetnego w wyrobie. Złoto i srebro są metalami miękkimi, zatem aby zwiększyć trwałość wyrobów, wykonuje się je ze stopów z innymi metalami.

Podstawowa cecha probiercza wskazuje rodzaj metalu i jego próbę probierczą. Dla wyrobów ze złota wyobraża głowę rycerza, z lewej strony której znajduje się oznaczenie urzędu probierczego, z prawej liczby oznaczające numery prób.

Ważne!

Próba probierczapróba probierczaPróba probiercza to sposób określania ilości metalu szlachetnego w stopie.

R16IiW2zV6vrd1

Ilustracja zatytułowana jest Tabela polskich cech probierczych obowiązujących od siódmego maja dwa tysiące dwunastego roku dla wyrobów złotych. Po lewej stronie jest 8 podpisanych emblematów w kształcie spłaszczonych sześciokątów, z profilem rycerza patrzącego w lewo, po 4 w dwóch rzędach. Po lewej stronie głowy siedmiu rycerzy widnieją litery, po prawej cyfry. W pierwszym rzędzie od lewej mamy kolejno emblemat z literą H i zerem. Podpis: cecha podstawowa dla próby 0,999. Następny z literą V i cyfrą jeden. Podpis: cecha podstawowa dla próby 0,960. Następny z literą Ł i cyfrą dwa. Podpis: cecha podstawowa dla próby 0,750. Następny z literą B i cyfrą trzy. Podpis: cecha podstawowa dla próby 0,585. Rząd drugi od lewej: pierwszy z literą W i cyfrą cztery. Podpis: cecha podstawowa dla próby 0,500. Następny z literą P i cyfrą pięć. Podpis: cecha podstawowa dla próby 0,375. Następny z literą K i cyfrą sześć. Podpis: cecha podstawowa dla próby 0,333. Ostatni emblemat jest węższy i jest w kształcie sześciokąta foremnego, ponieważ nie znajdują się na nim żadne dodatkowe znaki poza głową rycerza. Podpis: cecha dodatkowa dla złota. Po prawej stronie znajduje się legenda, w której zapisane są kolejno cyfry z emblematów z opisem, jakiej dotyczą próby, na przykład 0 – próba 0,999 i tak dalej do ostatniej cyfry sześć.

Na przykład liczba $0, 960$ w zapisie próby złota oznacza, że $960$ jednostek czystego złota przypada na $1000$ jednostek stopu. Możemy więc powiedzieć, że w stopie jest $\frac{960}{1000}$ czystego złota, albo inaczej, że w stopie jest $960$ promili złota.

Przykład 1

Złota bransoletka wykonana jest z $3, 32 g$ srebra i $4, 68 g$ złota. Jaką próbę ma ta bransoletka?

Rozwiązanie:

Obliczamy masą bransoletki.

$3, 32 + 4, 68 = 8$

Bransoletka ma masę $8 g$ .

Obliczamy stosunek masy złota zawartego w bransoletce do masy bransoletki.

$\frac{4, 68}{8} = 0, 585$

Odpowiedź:

Bransoletka jest próby $3$ .

Przykład 2

Jeden z największych pierścieni na świecie o nazwie Gwiazda Tajby waży $63, 85 kg$ . Został wykonany w Dubaju z $5, 15 kg$ szlachetnych kamieni i $58, 7 kg$ złota próby $0, 960$ . Obliczymy ile kilogramów czystego złota znajduje się w tym pierścionku.

Rozwiązanie:

Na wykonanie pierścienia użyto $58, 7 kg$ złota próby $0, 960$ .

W pierścieniu znajduje się więc

$58, 7 \cdot 0, 960 = 56, 352$ kilogramów czystego złota.

Przykład 3

Obliczymy, ile gramów czystego złota należy dodać do $2 g$ złota próby $0, 750$ , aby otrzymać stop próby $0, 960$ .

Rozwiązanie:

Oznaczmy:
$x$ – masa czystego złota (w $g$ ).

Zapisujemy i rozwiązujemy odpowiednie równanie.

$1, 00 \cdot x + 0, 750 \cdot 2 = 0, 960 \cdot (2 + x)$

$x - 0, 960 x = 1, 92 - 1, 5$

$0, 04 x = 0, 42$

$x = 10, 5$

Odpowiedź:

Należy dodać $10, 5 g$ czystego złota.

Przykład 4

Stopiono złoto próby $750$ ze złotem próby $500$ oraz z $10 g$ czystego złota. Otrzymano $50 g$ złota próby $700$ . Obliczymy, ile gramów złota próby $750$ i złota próby $500$ użyto.

Rozwiązanie:

Oznaczmy:
$x g$ – masa złota próby $750$ ,
$y g$ – masa złota próby $500$ .

Ponieważ

$x + y + 10 = 50$

stąd

$y = 40 - x$

Zapisujemy równanie, z którego wyznaczamy masę złota próby $750$ .

$0, 750 x + 0, 500 \cdot (40 - x) + 10 = 50 \cdot 0, 700$

$750 x + 500 \cdot (40 - x) + 10000 = 50 \cdot 700$

$750 x + 20000 - 500 x + 10000 = 35000$

$250 x = 5000$

$x = 20$

Teraz wyznaczamy masę złota próby $500$ .

$y = 40 - 20 = 20$

Odpowiedź:

Stopiono $20 g$ złota próby $750$ i $20 g$ złota próby $500$ .

Podobnie jak dla wyrobów zwierających złoto, również dla wyrobów zawierających srebro, w celu standaryzacji ilości srebra w stopie, wprowadzono tzw. próby srebra.

R11wP1jbhJvkM1

Ilustracja zatytułowana jest „Tabela polskich cech probierczych obowiązujących od siódmego maja dwa tysiące dwunastego roku dla wyrobów srebrnych”. Poniżej znajduje się 6 podpisanych prostokątnych emblematów (prawe kąty są zaokrąglone), na których widnieje głowa kobiety w chuście. Kobieta pokazana jest z profilu, patrzy w prawo. Po jej lewej stronie umieszczone są dwie informacje: na górze litera, na dole liczba. Od lewej mamy kolejno emblemat z literą V i liczbą 999. Podpis: cecha podstawowa dla próby 0,999. Następny z literą W i liczbą 925. Podpis: cecha podstawowa dla próby 0,925. Następny z literą K i liczbą 875. Podpis: cecha podstawowa dla próby 0,875. Następny z literą P i liczbą 830. Podpis: cecha podstawowa dla próby 0,830. Następny z literą G i liczbą 800. Podpis: cecha podstawowa dla próby 0,800. Ostatni emblemat jest okrągły, ponieważ nie znajdują się na nim żadne dodatkowe znaki poza głową kobiety. Podpis: cecha dodatkowa dla srebra.

Próby srebra:

próba $925$ zawiera $925 ‰$ czystego srebra,
próba $875$ zawiera $875 ‰$ czystego srebra,
próba $830$ zawiera $830 ‰$ czystego srebra
próba $800$ zawiera $800 ‰$ czystego srebra.

Przykład 5

Stopiono $63 \frac{15}{95} g$ srebra próby $925$ i $200 g$ srebra próby $800$ . Obliczymy próbę otrzymanego stopu.

Rozwiązanie:

Oznaczmy:
$x ‰$ – próba otrzymanego stopu.

$0, 925 \cdot 63 \frac{15}{95} + 0, 800 \cdot 200 = x ‰ \cdot (63 \frac{15}{95} + 200)$

$\frac{925}{1000} \cdot \frac{6000}{95} + \frac{800}{1000} \cdot \frac{200}{1} = \frac{x}{1000} (200 + \frac{6000}{95}) | \cdot 1000$

$\frac{5550000}{95} + 160000 = \frac{25000 x}{95}$

$x = 830$

Odpowiedź:

Próba otrzymanego stopu jest równa $830$ .

Przykład 6

Obliczmy, ile gramów innych metali znajduje się w $400 g$ stopu srebra próby $800$ .

Rozwiązanie:

Próba $800$ oznacza, że w $1000 g$ stopu znajduje się $800 g$ czystego srebra. Zatem w $1000 g$ takiego stopu znajduje się $200 g$ innych metali. Czyli w $400 g$ stopu znajduje się $200 ‰$ innych metali.

$400 \cdot 200 ‰ = \frac{400 \cdot 200}{1000} = 80$

Odpowiedź:

W stopie znajduje się $80 g$ innych niż srebro metali.

Słownik

próba probiercza

to sposób określania ilości metalu szlachetnego w stopie

Wprowadzenie

Gra edukacyjna

Słownik