O autorce

R13qFm8AnW3MC1

Ilustracja przedstawia portret Marii Pawlikowskiej–Jasnorzewskiej. Jest to kobieta w średnim wieku, w kapeluszu na głowie. Ubrana jest w suknię z wycięciem w serek na piersiach, na szyi ma ozdobną kryzę. W prawej dłoni trzyma wachlarz.

Maria Pawlikowska‑Jasnorzewska (1891‑1945) – poetka i dramatopisarka tworząca w dwudziestoleciu międzywojennym. Autorka wielu tomów poetyckichpoetykapoetyckich, między innymi: Niebieskie migdały (1922), Różowa magia (1924), Pocałunki (1926), Wachlarz (1927), Cisza leśna (1928), Surowy jedwab (1932). Zasłynęła jako twórczyni poetyckich miniatur, często o tematyce miłosnej, zakończonych zaskakującą lub dowcipną puentą. Była córką sławnego malarza Wojciecha Kossaka. Związana z grupą literacką SkamanderSkamanderSkamander. Wiele jej wierszy na stałe przeniknęło do kultury jako teksty piosenek wykonywanych przez Ewę Demarczyk i Czesława Niemena.

Satelici Skamandra

Jedną z najbardziej znanych grup literackich dwudziestolecia międzywojennego był Skamander założony przez Juliana Tuwima, Antoniego Słonimskiego, Jarosława Iwaszkiewicza, Kazimierza Wierzyńskiego i Jana Lechonia. Skamandryci mieli tak duży wpływ na życie literackie swoich czasów, że wokół nich gromadziła się grupa nieformalnych sympatyków, których określa się satelitami Skamandra. Najbardziej znanymi poetami‑satelitami byli między innymi: Maria Pawlikowska‑Jasnorzewska, Kazimiera Iłłakowiczówna i Józef Wittlin. Określenie to wynika jednak nie tylko z sympatii towarzyskich, ale również z kilku punktów programowych, które satelici przejęli od skamandrytów, mimo że sami w naturalny sposób wytworzyli odrębne sposoby pisania. Jednym ze wspólnych punktów, który podlegał twórczym modyfikacjom, był odważny, często ambiwalentny stosunek do tradycji literackiej.

Wokół tradycji literackiej

Tradycja literacka to całokształt dokonań na polu literatury, na który składają się doświadczenia i efekty pracy jej twórców. W skład tradycji literackiej wchodzą więc utwory literackie, jak również obowiązujące w poszczególnych epokach konwencjekonwencjonalnykonwencje oraz powstające zgodnie z nimi rodzaje i gatunki literackie. Na tradycję składają się także charakterystyczne style tworzenia i interpretowania literatury, wynikające z ogólnej kultury literackiej danej epoki oraz oczekiwań odbiorców. Na przykład w epoce oświecenie literatura była tworzona w trzech głównym nurtach: klasycystycznym, sentymentalnym lub rokokowym, które z czasem – na skutek rozmaitych czynników zewnętrznych – wyczerpały się, ustępując pola tendencjom charakterystycznym dla kolejnej epoki, czyli romantyzmu.

ReAAcWAawO5QJ1

Ilustracja przedstawia pejzaż. Znajduje się na nim płynąca rzeka, ponad którą jest drewniany most. Na most wchodzi mężczyzna w kapeluszu i surducie. Nad brzegiem rzeki praczka ubrana w letnią, długą suknię z krótkim rękawem pierze pranie. Po obu stronach mostu znajdują się drzewa. Na drugim planie obrazu znajdują się góry stykające się z niebem pokrytym kłębiastymi chmurami.

Wymienione części składowe tworzą proces historycznoliteracki. Ważne jest także, że tradycja literacka funkcjonuje w perspektywie długiego trwania. Oznacza to, że niektóre jej elementy wciąż wzbudzają zainteresowanie twórców kolejnych epok. Nawiązywanie do tradycji literackiej nie musi jednak wiązać się z wtórnym naśladownictwem - najczęściej jest ona twórczo reinterpretowanareinterpretacjareinterpretowana. Z reinterpretacją tradycji sentymentalnej mamy do czynienia w wierszu Marii Pawlikowskiej‑Jasnorzewskiej pt. Laura i Filon.

Wspólne kody

Laura i Filon Marii Pawlikowskiej‑Jasnorzewskiej to wiersz, który wszedł w skład tomu poetyckiego Wachlarz (1927). Czy poetka tworząca w okresie dwudziestolecia międzywojennego mogła zatytułować swój utwór tak samo jak wcześniej Franciszek Karpiński w okresie oświecenia? - Tak. W ten sposób znacząco określiła swój stosunek do tradycji literackiej, sugerując czytelnikowi, że sentymentalizm i związany z nim wzorzec poezji pasterskiej są dla niej punktem odniesienia do reinterpretacji wykorzystywanych wcześniej wątków i motywów.

Współcześnie rodzaj relacji zachodzący między tekstami, który polega na pośrednich lub bezpośrednich nawiązaniach do tekstów wcześniej powstałych, nazywa się intertekstualnościąintertekstualnośćintertekstualnością. Wiersz Marii Pawlikowskiej‑Jasnorzewskiej jest więc utworem intertekstualnym. Poetka uruchamia bowiem kody, którymi prawie sto pięćdziesiąt lat wcześniej posługiwał się Franciszek Karpiński.

Słowniczek