Impresjonizm

RE70ILCmK6FPE

Ilustracja przedstawia obraz impresjonistyczny, charakterystyczny dla tego stylu. Ukazane jest oczko wodne w ogrodzie. Na jeziorze znajduje się bujna roślinność , nad jeziorem znajduje się mostek. Jezioro otaczają drzewa.

W latach 70. XIX wieku europejscy artyści postanowili zmienić dotychczasowe, akademickie podejście do sztuki malarskiej. Preferowali tworzenie obrazów w plenerze, bezpośrednio z natury, rezygnując z przedstawiania problemów metafizycznych i społecznych. Interesowały ich przede wszystkim chwilowe, ulotne wrażenia, którym ulega ludzkie oko za sprawą różnorodności odcieni i zmian oświetlenia. Utrwalali je za pomocą techniki dywizjonizmu – nakładali na płótno małe plamki kolorów, które oglądane z odpowiedniej odległości zlewały się, wywołując nowe efekty wizualne. Swoje obrazy zaprezentowali podczas ośmiu paryskich wystaw odbywających się w latach 1874–1886. Wśród artystów, którzy przedstawili na nich swoje prace, znaleźli się m.in. Claude Monet (1840–1926), Auguste Renoir (1841–1919) i Edgar Degas (1834–1917) – najwybitniejsi przedstawiciele kierunku nazwanego przez krytyków impresjonizmem, od obrazu Moneta Impresja, wschód słońca (1872). Początkowo było to określenie pogardliwe, jednak wkrótce zaczęto go używać powszechnie. Impresjonizm silnie oddziaływał również na inne rodzaje sztuk – inspirowali się nim muzycy, np. Claude Debussy (1862–1918), autor słynnego pianistycznego utworu Claire de lune – Światło księżyca, a także pisarze i poeci, m.in. Marcel Proust (1871‑1922), a wśród polskich twórców Kazimierz Przerwa‑Tetmajer (1865‑1940). Przykładem poezji impresjonistycznej jest jego cykl wierszy Z Tatr, skąd pochodzi utwór W lesie:

Symbolizm

Rmmu29Pv76u3L

Obraz przedstawia kobiecy portret. To popiersie młodej, rudowłosej kobiety. Jej twarz jest pociągła, oczy głęboko osadzone. Kobieta jest naga. Jej rude włosy są długie, falujące, poprzeplatane licznymi wstążkami.

Symbolizm powstał początkowo jako nurt literacki, a do jego najbardziej znanych reprezentantów należeli poeci Stéphane Mallarmé (1842–1898), Paul Verlaine (1844–1896), Artur Rimbaud (1854–1891) oraz uznawany za ojca francuskiego symbolizmu Charles Baudelaire (1821–1867). Artyści próbowali opisać w swoich utworach wewnętrzne przeżycia trudne do jednoznacznego określenia. Ich wiersze były oparte na sugerowaniu uczuć i nastrojów wypowiadanych nie wprost – by zaznaczyć ich wieloznaczność i możliwość wielorakich interpretacji. Symboliści skupiali się na świecie idei, na wrażeniach niepodlegających racjonalnemu rozumowaniu, szukali inspiracji w snach i w przeżyciach duchowych. Ich dzieła wpłynęły również na rozwój innych rodzajów sztuki, w tym przede wszystkim malarstwa. Artyści podejmowali tematykę fantastyczną, a także mitologiczną i religijną, nadając obrazom charakter metaforyczny, kreując często nastrój niepokoju i tajemnicy. Wśród polskich realizacji estetyki symbolizmu ważne miejsce zajmują dzieła Jacka Malczewskiego. Jednym z najsłynniejszych jest obraz Hamlet Polski – Portret Aleksandra Wielopolskiego, w którym tytułowa postać staje pomiędzy dwiema wizjami Polski – starą, zniszczoną niewolą, oraz młodą, mającą siłę do walki o wyzwolenie. Symbolizm zajmował też ważne miejsce w estetyce młodopolskiej poezji, a jego elementy pojawiały się w twórczości Jana Kasprowicza, Kazimierza Przerwy‑Tetmajera, Tadeusza Micińskiego czy Leopolda Staffa, autora sonetu Kowal:

Secesja

R17Sz00r3Ee1e

Ilustracja przedstawia szkic, na którym znajduje się prawym profilem unosząca się nad wodą kobieta. Ubrana jest ona w długą suknię. W dłoniach trzyma obciętą głowę mężczyzny. Na powierzchni wody znajdują się nieliczne kwiaty.

U schyłku XIX wieku w większych europejskich ośrodkach kulturalnych, jak np.: Monachium, Wiedeń, Berlin i Barcelona, w środowiskach artystycznych wykształcił się styl secesyjny. Jego reprezentantów łączyły sprzeciw wobec schematycznej sztuki akademickiej i chęć poszukiwania nowych środków wyrazu. Na określenie nowego stylu używano także innych terminów: art nouveau czy modern art. Secesja charakteryzowała się bogatą ornamentyką, czerpiącą wzorce ze świata przyrody – w dziełach tego okresu pojawiało się wiele motywów florystycznych oraz wizerunków ptaków i owadów. Dominowały w nich wysmukłe, opływowe kształty; silnie podkreślano kontury. W dziełach twórców secesyjnych często pojawiały się postaci kobiece – najczęściej jako zwodnicze femme fatalefemme fatalefemme fatale. Nowy styl wykorzystywany był rozmaicie w sztuce użytkowej – biżuterii, ubraniach, wyrobach ceramicznych oraz w architekturze. Do najsłynniejszych polskich dzieł utrzymanych w tej estetyce należą witraże Stanisława Wyspiańskiego w kościele Franciszkanów w Krakowie.

Ekspresjonizm

R1MsjF7iHCahh

Ilustracja przedstawia stojącego konia. Dookoła zwierzęcia znajdują się namalowane góry i rośliny.

Ekspresjonizm powstał w pierwszych dwóch dekadach XX wieku jako przeciwieństwo ówczesnych kierunków w sztuce, takich jak impresjonizm czy symbolizm. Rozwijał się początkowo w Niemczech, w czym swój udział miał również polski pisarz Stanisław Przybyszewski (1868–1927), należący w latach 90. XIX wieku do berlińskiej bohemy artystycznej. Podstawowym założeniem ekspresjonizmu było wyrażanie silnych wewnętrznych przeżyć i dążenie do wyzwolenia z fizycznych barier. Przedstawiciele kierunku radykalnie przeciwstawiali sobie ducha i materię. Dążyli do poznania tzw. nagiej duszy, wolnej od przyziemnych ograniczeń. Ekspresjoniści posługiwali się kontrastem, hiperboląhiperbolahiperbolą, korzystali z wyrazistych środków wyrazu, a ich sposób wypowiedzi był skrajnie subiektywny. Zarówno w literaturze, jak i w malarstwie ekspresjonistycznym występują elementy groteskigroteskagroteski – współistnienie realizmurealizmrealizmu z fantastyką, piękna i brzydoty.

Słownik