Pierwsze próby szczepień przeprowadzano w latach 1000–1100 w Chinach, stosując metodę zwaną wariolizacją. Polegała ona na pobieraniu strupów od osób chorych na ospę prawdziwą (nie należy jej mylić z ospą wietrzną) i podawaniu tego materiału osobom zdrowym: przez wcieranie go w formie proszku do nosa lub na drodze skaryfikacjiskaryfikacjaskaryfikacji. Doprowadzano w ten sposób do rozwinięcia się łagodnej postaci choroby, a to powodowało powstanie odporności na kolejne zakażenia.

W Europie za pioniera szczepień uznaje się Edwarda Jennera (1749–1823). Ten brytyjski lekarz zauważył, że osoby, które miały kontakt z krowami (doiły je), nie chorowały na ospę prawdziwą. Na tej podstawie wysnuł wniosek, iż kontakt z ospą krowiąospa krowiaospą krowią, zwaną także krowianką, zapewnia ochronę przed ospą prawdziwą. Jenner metodą skaryfikacji zaszczepił ośmioletniego chłopca Jamesa Phippsa. Użył do tego celu wydzieliny ropnej pobranej z pęcherzy na dłoni kobiety, która przechodziła ospę krowią. Eksperyment się powiódł – chłopiec przeszedł łagodnie krowiankę i uzyskał odporność na ospę prawdziwą.

RKVnrLPJ1aBbG

Obraz przedstawia siedzącego w pokoju mężczyznę, który daje zastrzyk w ramię kilkuletniemu chłopcu. Chłopca z tyłu trzyma kobieta w czepku na głowie i długiej sukni. Mężczyzna ubrany jest w marynarkę, białą koszulę i spodnie. Dziecko jest rozebrane do pasa. W tle na ścianie wiszą obrazy.

RRl9r4akS1jCv1

Zdjęcie przedstawia twarz dziecka. Twarz oraz ramię i klatka piersiowa są pokryte wysypką - grudkami i pęcherzami.

Wprowadzenie na całym świecie szczepień ochronnych przeciw ospie prawdziwej poskutkowało całkowitym wyeliminowaniem tej choroby, co zostało oficjalnie ogłoszone przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) 9 grudnia 1979 r. Przed wprowadzeniem szczepień na ospę prawdziwą chorował niemal każdy, a co trzecia osoba umierała.

Obecnie, dzięki ogromnym postępom w wakcynologiiwakcynologiawakcynologii, dostępne są szczepionki przeciw wielu chorobom zakaźnym. Analizując sytuację epidemiologiczną w danym kraju, zespoły ekspertów opracowują kalendarz szczepień obowiązkowych, które są niezwykle ważne dla uzyskania odporności populacyjnej.

Odporność populacyjna (zwana także zbiorowiskową lub stadną) to stan, w którym znakomita większość populacji jest odporna na daną chorobę. Gdy istnieje odpowiednio duża liczba osób zaszczepionych na określony patogenpatogenypatogen, jego rozprzestrzenianie się w populacji jest utrudnione. Chroni to osoby, które z powodów zdrowotnych lub ze względu na wiek nie mogły zostać zaszczepione. Z tego samego względu ważne jest, by szczepieniom poddawały się również osoby dorosłe.

Indeks dolny Dorota Mrożek‑Budzyn, Wakcynologia praktyczna, αalfa‑medica press, Bielsko‑Biała 2016, s. 18. Indeks dolny koniec_{Dorota Mrożek‑Budzyn, Wakcynologia praktyczna, αalfa‑medica press, Bielsko‑Biała 2016, s. 18.}

Oprócz szczepień ochronnych, ważną rolę w zwalczaniu chorób zakaźnych (eradykacjieradykacjaeradykacji) pełnią surowice odpornościowe.

Surowica odpornościowa to pozbawiona fibrynogenu część osocza krwi zawierająca dużą ilość swoistych przeciwciał. Stosowana jest do sztucznego uodpornienia biernego. Surowicę uzyskuje się z krwi osób lub zwierząt poddanych wcześniej szczepieniu (immunizacjiimmunizacjaimmunizacji). Uodpornienie bierne ma na celu uzyskanie bardzo szybkiej odporności przeciw danemu patogenowi, jednak odporność ta utrzymuje się krótko (kilka tygodni).

Indeks dolny Dorota Mrożek‑Budzyn, Wakcynologia praktyczna, αalfa‑medica press, Bielsko‑Biała 2016, s. 38. Indeks dolny koniec_{Dorota Mrożek‑Budzyn, Wakcynologia praktyczna, αalfa‑medica press, Bielsko‑Biała 2016, s. 38.}

Surowica to ogólny termin określający preparaty wykorzystywane do uodpornienia biernego. Wyróżniamy wśród nich antytoksynyantytoksynyantytoksyny zwierzęce oraz ludzkie immunoglobulinyimmunoglobulinyimmunoglobuliny.

W ostatnim czasie głośno jest o szczepionkach ze względu na pojawiające się informacje o ich domniemanej szkodliwości. Takie głosy pojawiały się również tuż po odkryciu przez Jennera szczepionki przeciw ospie prawdziwej. Twierdzono wówczas m.in., że zaszczepionym ludziom wyrastają części ciała krowy. Współczesne ruchy antyszczepionkowe również propagują nieprawdziwe informacje, np. że szczepienia są toksyczne i wywołują szereg chorób.

Tymczasem szczepionki podlegają rygorystycznej kontroli, a zawarte w nich substancje obecne są w ściśle określonych dawkach – bezpiecznych dla zdrowia człowieka. Ważne jest zachowanie pewnych zasad podawania szczepionek np. podawanie szczepionek osobom całkowicie zdrowym w momencie ich przyjmowania. Bezpieczeństwo szczepionek potwierdziły liczne badania naukowe.

W wyniku działania ruchów antyszczepionkowych na całym świecie ludzie znów cierpią na choroby zakaźne, takie jak odra, które wcześniej występowały rzadko. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) w 2018 r. uznała ruchy i postawy antyszczepionkowe za jedno z dziesięciu największych zagrożeń dla zdrowia ludzkości.

R1WRL28URgoPs

Ilustracja przedstawia pomieszczenie, w którym znajduje się sporo osób. W centralnym punkcie ilustracji na fotelu siedzi gruba kobieta. Po jej lewej i prawej stronie oraz z tyłu są kobiety i mężczyźni. Z nosa, ust, z ucha i innych miejsc wychodzą im krowy. Po lewej stronie ilustracji mężczyzna z dużej drewnianej balii podaje chochlą jej zawartość innemu mężczyźnie, za którym ustawia się kolejka.

Słownik