Cortés buntownik

R3WgwB8LDrZ1x1

Ilustracja przedstawia mężczyznę z długimi włosami i brodą. Jest ubrany w zdobioną zbroję, jedną rękę opiera na szabli przy boku, drugą trzyma krótki kij.

W latach 1517–1518 na polecenie gubernatoragubernatorgubernatora Kuby Diega Velázqueza de Cuéllar wyprawy hiszpańskich odkrywców badały wybrzeża półwyspu Jukatan. Przywiezione przez nich wieści o bogactwie tamtejszych Indian rozbudziły apetyt żądnych sławy i łupów konkwistadorówkonkwistadorzykonkwistadorów. Diego de Velázquez mianował Hernána Cortésa przywódcą wyprawy i polecił mu jej przygotowanie, jednak po jej rozpoczęciu zmienił zdanie i odwołał Cortésa. Ten jednak nie podporządkował się i na czele 400 żołnierzy hiszpańskich oraz 200 krajowców na 11 okrętach wyruszył wbrew jego woli na podbój nowych terenów. Zabrał ze sobą 16 koni, psy szkolone do walki z ludźmi, 10 lekkich dział i 4 ciężkie. Ponadto jego żołnierze mieli 16 prymitywnych arkebuzówarkebuzarkebuzów.

Podstawowe uzbrojenie niewielkiego oddziału hiszpańskiego składało się z kusz i stalowych mieczy. Tak nieliczny oddział, jakim dysponował Cortés, nie powinien zagrozić zorganizowanej armii, nawet jeśli była ona znacznie gorzej uzbrojona – podstawową bronią Indian były łuki i miotacze włóczni.

RLUKZsKPuet0G1

Ilustracja przedstawia tańcząca postać w skąpym stroju i różnokolorowym nakryciu głowy.

Cortésowi sprzyjało jednak szczęście. Wkrótce po wylądowaniu w Meksyku zorientował się w sytuacji wewnętrznej potężnego państwa Azteków, którego podbój miał się stać jego przeznaczeniem. Odkrył, że część ludów indiańskich podlegających władzy Azteków gotowa jest podjąć walkę z azteckim zwierzchnictwem. Dzięki temu jego oddział szybko powiększył się o setki nowych, lokalnych sprzymierzeńców. Między innymi dzięki ich wsparciu mógł założyć miasto Veracruz, które stało się jego bazą operacyjną.

Tymczasem władca Azteków Montezuma nie mógł się zdecydować na stanowcze przeciwdziałanie. Jego brak zdecydowania wynikał z okoliczności przybycia Cortésa i jego ludzi – były zdumiewająco zgodne z przepowiedniami dotyczącymi powrotu boga QuetzalcóatlaQuetzalcóatlQuetzalcóatla (Pierzastego Węża) i mogły sprawić, że utożsamiano białych kolonizatorów z azteckim bogiem. Montezuma więc przezornie wysyłał mu naprzeciw posłańców z darami. Na koniec zaprosił Cortésa wraz z armią do swej stolicy, Tenochtitlánu, i pozwolił zamieszkać w jednym ze swoich pałaców.

R1FFynhWX9hk9

Ilustracja przedstawia kobietę i mężczyznę w europejskich strojach stojących na przeciwko siedzącego na tronie mężczyzny, który na głowie ma koronę ze sznura i liści. Za władcą stoi trzech innych, podobnie ubranych mężczyzn i przysłuchuje się rozmowie. Obok postaci widać leżące na ziemi worki z nasionami, ptaki w klatkach i większe zwierzęta przywiązane do rusztu.

Szybko tego pożałował. Cortés uwięził go i potraktował jak zakładnika, dzięki któremu przez sześć miesięcy mógł faktycznie sprawować władzę w stolicy państwa - Tenochtitlánie. Pierwsza faza podboju państwa Azteków przebiegła więc gładko.

Widmo klęski

Sytuacja Cortésa nie była jednak łatwa. Garstka jego żołnierzy żyła wśród mocno zdezorientowanej, ale wielokrotnie liczniejszej grupy Azteków. Wszystko skomplikowało się jeszcze bardziej, gdy do Meksyku w kwietniu 1520 r. dotarł oddział pościgowy, wysłany przez gubernatora Velázqueza.

RdvMjj4EgW2RB1

Ilustracja przedstawia scenę z bitwy. Po środku żołnierz w zbroi i metalowym hełmie z pióropuszem objęty przez kilku Indian. Żołnierz wymachuje szablą i próbuje się uwolnić. Z tyłu widać innych żołnierzy próbujących mu pomóc.

Cortés zdecydował się na bardzo ryzykowny manewr. W Tenochtitlánie pozostawił 120‑osobową załogę, a sam na czele niespełna 300 ludzi pomaszerował naprzeciw liczącemu tysiąc żołnierzy pościgowi. Choć przeciwnik miał ponad trzykrotną przewagę, Cortés umiejętnie przechylił szalę zwycięstwa na swoją stronę. Najpierw zaskoczył nocnym atakiem oddział karny i go rozbił, a następnie, kusząc perspektywą bajecznych łupów, zwerbował większość żołnierzy do swojego wojska.

Tymczasem w Tenochtitlánie wybuchło powstanie, wywołane brutalnym postępowaniem konkwistadorów. Zbuntowani Aztekowie pozwolili Cortésowi wprowadzić swoich ludzi do miasta, a następnie odcięli im możliwość odwrotu i przystąpili do walki pod wodzą brata Montezumy – Cuitláhuaca. Po trzech tygodniach oblężenia, po desperackim odwrocie w nocy z 30 czerwca na 1 lipca 1520 r., Hiszpanom  udało się przebić przez linie oblegających miasto Indian, i wydostać z miasta. W czasie tych walk śmierć poniósł Montezuma. Okoliczności jego śmierci nie zostały jednoznacznie wyjaśnione. Według informatorów azteckich został uduszony na rozkaz Cortés, natomiast Cortés ogłosił, że zmarł na skutek ran zadanych mu przez jego własnych poddanych, oburzonych jego podporządkowaniem się Hiszpanom.

A jednak zwycięstwo

Cortés stracił połowę ludzi, większość koni i całą artylerię. Tymczasem w uwolnionej od hiszpańskich rządów stolicy Azteków panował chaos spowodowany śmiercią większości arystokracji i znacznej części wojowników. Dało to czas konkwistadorowi na rekrutację nowych ochotników, stworzenie silnej indiańskiej koalicji niechętnych Aztekom plemion oraz zbudowanie i transport 13 niewielkich okrętów, które były konieczne, aby zdobyć kontrolę nad jeziorem wokół Tenochtitlánu.

R18gyDfixsR3z

Ilustracja przedstawia cztery postacie stojące jedna za drugą. Mają różnokolorowe tarcze z piórami i długie dzidy. Wszyscy mają sznury z liśćmi na głowach i przyczepione do pleców zrobione z roślin sztandary na kijach.

Na początku 1521 r. Cortés ponownie zaatakował. Jego siły liczyły ponad 500 żołnierzy hiszpańskich i 10 tys. indiańskich sprzymierzeńców i ciągle rosły. Tymczasem sytuację Azteków dramatycznie pogorszyła epidemia przywleczonej przez Hiszpanów ospy wietrznej, w ciągu zaledwie jednego roku choroba uśmierciła 40 proc. ludności, zmarł na nią również władca Cuitláhuac. Zacięte walki o Tenochtitlán trwały jednak jeszcze kilka miesięcy, a samo oblężenie 80 dni. Stolica ostatecznie upadła 13 sierpnia 1521 roku. W bitwie o Tenochtitlán zginęły prawdopodobnie dziesiątki tysięcy Indian, a miasto, w którym na początku XVI w. mogło mieszkać nawet ponad 200 tys. ludzi, legło w gruzach.

Gubernator Hernán Cortés

Rozmiar zwycięstwa oraz przebogate łupy wysłane do ojczyzny spowodowały, że cesarz Karol V wybaczył Cortésowi niesubordynację. Trzy i pół roku po ucieczce z Kuby Cortés został oczyszczony z zarzutów i nagrodzony – w październiku 1522 r. cesarz mianował go gubernatorem i kapitanem generalnym prowincji Nowa HiszpaniaNowa HiszpaniaNowa Hiszpania.

R1KhFaC2Vd7Dz

Ilustracja przedstawia armię żołnierzy wdzierających się do kamiennego miasta z różnych stron. Niektórzy są na koniach lub piechotą i wchodzą od lądu, inni są na okrętach i podpływają od morza.

Bezwzględny konkwistador okazał się zdolnym administratorem. Na gruzach Tenochtitlánu rozpoczął budowę nowej stolicy – miasta Meksyk – i przystąpił do organizowania administracji. Zakładał miasta, kopalnie i plantacje. Zakładał biskupstwa i szerzył wśród Indian chrześcijaństwo. W 1528 roku musiał wrócić do Hiszpanii, by oczyścić się przed Karolem V ze stawianych mu zarzutów o liczne zbrodnie – oskarżany był między innymi o zamiar wypowiedzenia posłuszeństwa władcy. Cortés oczyścił się z zarzutów i wrócił do Nowej Hiszpanii. Pełni dotychczasowej władzy jednak już nie odzyskał, ponieważ jej zarząd objęła Królewska Audiencja, a następnie wicekról. Organizował jeszcze wyprawy do południowego Meksyku oraz Ameryki Centralnej. Wkrótce jednak wrócił do Hiszpanii i zmarł w pobliżu Sewilli w 1547 roku.

Słownik

Słowa kluczowe

Diego Velázquez de Cuéllar, Hernán Cortés, Aztekowie, państwo Azteków, Montezuma, Quetzalcóatl, Tenochtitlán, Karol V, Nowa Hiszpania, konkwista, odkrycia geograficzne, nowożytny kolonializm europejski

Bibliografia

H. Cortés, Secunda Relacion, [w:] M.Sten, Kronikarze kultur prekolumbijskich, Kraków 1988.

B. de Las Casas, Krótka relacja o wyniszczeniu Indian, tłum. K. Niklewiczówna, Poznań 1988.

R. Tomicki, Tenochtitlan 1521, Warszawa 1984.

Edukacja globalna. Poradnik metodyczny dla nauczycieli II, III i IV etapu edukacyjnego, Grupa Zagranica 2016.

H. Zinn, Ludowa historia Stanów Zjednoczonych. Od 1492 roku do dziś, Wydawnictwo Krytyki Politycznej 2016.