Mimo że koncepcja trójsektorowej struktury gospodarczej, jej zmian i prawidłowości rozwoju sektorów (teoria trzech sektorów gospodarki) rozwinięta została w latach 30. XX w., ciągle pozostaje podstawowym sposobem klasyfikacji działalności gospodarczej na świecie. Sektor pierwszy, nazywany też pierwotnym lub surowcowym, zajmuje się dostarczaniem nieprzetworzonych dóbr służących innym sektorom jako podstawa ich działalności - obejmuje rolnictwo, leśnictwo, rybołówstwo i rybactwo. Sektor drugi obejmuje przemysł wydobywczy, przetwórczy i budownictwo. Razem z sektorem pierwszym stanowi strefę wytwórczą. Z kolei sektor trzeci obejmuje szeroko rozumianą sferę usług. Obecnie wyróżnia się także sektor czwarty (sektor wiedzy), stanowiący obszar usług polegających na dostarczaniu zaawansowanej informacji oraz sektor piąty, będący obszarem aktywności gospodarczej podejmowanej w innym celu niż osiąganie zysku. Podział gospodarki na sektory z uwzględnieniem szczegółowego podziału usług przedstawia poniższa rycina.

Dane Banku Światowego wskazują, że obecnie w usługach pracuje 49% ludności świata. W państwach słabo rozwiniętych udział ten wynosi 26%, w średnio rozwiniętych – 46%, a w wysoko rozwiniętych gospodarczo – 75%. Od roku 1991 do 2018 zaobserwowano na świecie wzrost liczby osób zatrudnionych w tym sektorze o ponad 40%; największą dynamiką odznaczały się kraje średnio rozwinięte (o 63%), a najmniejszą wysoko rozwinięte (o 18%). Udział kobiet na świecie pracujących w sektorze usługowym jest wyższy niż odsetek mężczyzn (odpowiednio: 55% i 46%). Jedynie w krajach słabo rozwiniętych wartości procentowe dla obu płci są zbliżone, z lekką przewagą płci męskiej.

W statystykach międzynarodowych (na przykład Banku Światowego czy OECD) powszechny jest podział na siedem części świata:

1. Ameryka Północna (USA, Kanada i Bermudy),

2. Ameryka Łacińska (Ameryka Środkowa i Południowa),

3. Europa i kraje byłego ZSRR,

4. Bliski Wschód (północna część Afryki oraz południowo‑zachodnia część Azji),

5. Afryka Subsaharyjska (kraje na południe od Sahary – pomijając te, które zaliczane są do krajów Bliskiego Wschodu),

6. Azja Południowa,

7. Azja Wschodnia, Południowo‑Wschodnia oraz Australia i Oceania łącznie.

Wśród wymienionych siedmiu regionów największym odsetkiem osób zatrudnionych w usługach w ogólnej liczbie zatrudnionych charakteryzuje się Ameryka Północna (79%) – zatem jest to najwyżej rozwinięta część świata spośród wszystkich wymienionych. Na drugim miejscu znajdują się: kraje europejskie z dawnymi republikami radzieckimi oraz latynoamerykańskie (odpowiednio: 67% i 65%). Wartościami niższymi niż średnia światowa charakteryzują się trzy regiony: Azja Południowa, Afryka Subsaharyjska oraz Azja Wschodnia, Południowo‑Wschodnia z Australią i Oceanią (odpowiednio: 33%, 34% i 47%). Biorąc pod uwagę płeć, we wszystkich wymienionych regionach odsetek kobiet zatrudnionych w usługach jest wyższy niż odsetek mężczyzn, za wyjątkiem Azji Południowej. W tej części świata duże znaczenie ma rolnictwo, w którym pracują głównie kobiety.

Największy wzrost liczby zatrudnionych w tym sektorze od początku lat 90. XX w. odnotowano na terenie Azji Wschodniej, Południowo‑Wschodniej, Australii i Oceanii (o ok. 90%), a także w Azji Południowej – zwłaszcza wśród kobiet. Najmniejszy wzrost (o ok. 10%) miał miejsce w Ameryce Północnej, gdzie rynek usług jest już w znacznym stopinu nasycony. Zatrudnienie w sektorze usług zwiększyło się od ponad 70% w 1991 roku do niemal 80% w 2018 roku.

R1OE0xtrm8UxM

Zdjęcie przedstawia trzy ciemnoskóre kobiety w ubraniach roboczych pracujące przy robotach drogowych. Kobiety mają na głowach kaski, poza tym ubrane są w kamizelki odblaskowe, spodnie, wysokie buty.

W dynamicznie rozwijających się krajach Ameryki Południowej średnia wartość omawianego wskaźnika wynosi obecnie ok. 70%, w przeciwieństwie do Ameryki Środkowej, gdzie nierzadko osiąga wartości poniżej 50%. Szczególnie niski odsetek występuje w Haiti (40%) – najbiedniejszym kraju półkuli zachodniej, gdzie ludność utrzymuje się przede wszystkim z rolnictwa. Bardzo zróżnicowanym pod tym względem regionem świata jest także Europa wraz z krajami dawnego Związki Radzieckiego. W Unii Europejskiej około 70% społeczeństwa pracuje w usługach, a zatrudnienie w tym usług jest szczególnie wysokie w Europie Zachodniej i Północnej.  Niższą wartością wskaźnika charakteryzują się kraje Europy Południowej i Rosja. Natomiast najniższą wartość (poniżej średniej dla tej części świata) wskaźnik udziału usług w strukturze zatrudnienia przyjmuje w krajach położonych w słabiej rozwiniętej Europie Środkowej i Wschodniej oraz w krajach byłego ZSRS (poniżej 60%, a nawet poniżej 50% - jak w przypadku Rumunii).

Na Bliskim Wschodzie najwyższą wartością wskaźnika odznaczają się państwa wyżej rozwinięte oraz dynamicznie rozwijające się kraje naftowe. Na uwagę zasługują w tym miejscu: Izrael, Arabia Saudyjska i inne kraje Zatoki Perskiej, gdzie usługi stanowią ponad 70% struktury zatrudnienia. Co ciekawe, w kilku małych krajach naftowych, np. w Kuwejcie czy Katarze odsetek ten zmalał o kilka, a nawet kilkanaście punktów procentowych na rzecz przemysłu (przede wszystkim związanego z wydobyciem i przetwórstwem ropy naftowej). Natomiast na terenie Afryki Subsaharyjskiej udział usług w strukturze zatrudnienia jest nierzadko niższy niż 40%. Na tym tle wyróżnia się południowa część regionu (głównie RPA i Namibia, która odznacza się ponad 60‑procentowym odsetkiem udziału analizowanego sektora w strukturze pracujących). Cechuje się ona wyższym poziomem rozwoju gospodarczego, w tym zwłaszcza przemysłu i usług. Ponadto RPA zaliczane jest do krajów BRICSkraje BRICSkrajów BRICS.

Jak już wspomniano, kraje Azji Południowej odznaczają się od lat 90. XX w. wysokim tempem wzrostu sektora usługowego w strukturze zatrudnienia. Obecnie w państwach tych około 30‑40% ludności zajmuje się tego typu działalnością, podczas gdy 30 lat temu wskaźnik ten kształtował się na poziomie niemal dwukrotnie mniejszym. Rozwój tego sektora (szczególnie w Indiach) jest dynamiczny, mimo istnienia systemu, który związany jest z brakiem możliwości zmiany grupy społecznej na inną niż ta, w której się urodziło.

W ostatnim analizowanym regionie Azji Wschodniej, Południowo‑Wschodniej, Australii i Oceanii mniej więcej połowa ludności jest zatrudniona w sektorze usług. Jednakże struktura wewnętrzna tej części świata wykazuje silne zróżnicowanie. Znacząco wyższym wskaźnikiem (rzędu 70‑80%) odznaczają się państwa wysoko rozwinięte, takie jak: Australia, Japonia czy Korea Południowa. Pozostałe, słabiej rozwinięte i rozwijające się państwa charakteryzują się niższym poziomem zatrudnienia w sektorze usług, często poniżej średniej dla regionu. Na uwagę zasługują kraje będące monokulturami turystycznymi (np. Guam), gdzie w strukturze zatrudnienia 85% stanowią usługi, jednakże jest to w zdecydowanej większości turystyka oraz obsługa amerykańskich baz wojskowych, ponieważ jest to terytorium zależne USA.

R19SXxIAVxJC9

Zdjęcie przedstawia morze i plażę z palmami. Woda w morzu jest przezroczysta. Na plaży i w morzu jest kilka osób.

Słownik