Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki

Spór niezakończony

Zwycięstwo grunwaldzkie nie zakończyło sporu polsko‑krzyżackiego. To, co udało się Polsce i Litwie wynegocjować podczas rokowań pokojowych w ToruniuI pokój toruńskirokowań pokojowych w Toruniu, odpowiadało ówczesnym realiom politycznym i położeniu obu państw. W dłuższej perspektywie wynik pokoju toruńskiego nie zaspokajał jednak ambicji państwa polsko‑litewskiego.

R1E0NpgJyznuB1
Polska i Litwa w czasach panowania Władysława Jagiełły. Na podstawie mapy określ, które ziemie zajmował zakon krzyżacki po podpisaniu I pokoju toruńskiego w 1411 r.
Źródło: Krystian Chariza i zespół, licencja: CC BY-SA 3.0.

Niedługo po podpisaniu pokoju kończącego wielką wojnę Polska wystąpiła wobec zakonu z szerokim programem rewindykacji wszystkich ziem, włączając w to Pomorze Gdańskie, ziemię michałowską i chełmińską. Dążono także do zmiany statusu Żmudzi, przekazanej Litwie na mocy porozumień pokojowych do końca życia Witolda. Król polski liczył, że postulaty te uda się zrealizować na drodze pokojowej. Negocjacje prowadzone z zakonem za pośrednictwem cesarza rzymskiego Zygmunta Luksemburskiego nie przyniosły jednak oczekiwanych przez Polskę rezultatów. Podobnie zresztą jak bezpośrednie rozmowy z samymi Krzyżakami. Żadna ze stron nie chciała iść na ustępstwa.

W obliczu fiaska rokowań król Władysław wypowiedział zakonowi wojnę. Proporcje sił w zbliżającej się rozgrywce wyraźnie były na korzyść Polski. Armia krzyżacka nie była już tak silna jak ta, którą zakon wystawił w 1410 roku. Po klęsce grunwaldzkiej zakon popadł w kryzys finansowy, nie mógł też już liczyć na znaczący napływ rycerzy z zachodu Europy. Wielki mistrz zdecydował się zatem na unikanie rozstrzygnięć na polu bitwy, zamiast tego koncentrując się na obronie zamków i miast. Armia polska i litewska musiały zaś ograniczyć się do prowadzenia oblężeń krzyżackich zamków. Taktyka ta okazała się jednak mało skuteczna. Mimo pewnych sukcesów armia polska musiała odstąpić od oblegania większości zamków.

R9qVN2539IqAe
Ruiny krzyżackiej twierdzy w Radzyniu Chełmińskim (na terenie ziemi chełmińskiej), wybudowanej na początku XIV w. z przeznaczeniem na siedzibę komtura. Zdobyta przez wojska polskie w czasie kampanii grunwaldzkiej, po pokoju toruńskim powróciła w ręce krzyżackie. Na stałe znalazła się pod panowaniem polskim po zakończeniu wojny trzynastoletniej (1454–1466). Czy łatwo było zdobyć krzyżackie zamki?
Źródło: Agnieszka M, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.

Jednocześnie z unikaniem rozwiązania konfliktu w bitwie Krzyżacy prowadzili akcję niszczenia okolicznych pól, utrudniając w ten sposób aprowizacjęaprowizacjaaprowizację armii królewskiej. Stąd wojna ta otrzymała miano wojny głodowejwojna głodowawojny głodowej. W październiku 1414 r. zawarto rozejm, w którym celem rozstrzygnięcia sporu obie strony zobowiązały się odwołać do decyzji forum międzynarodowego. Okazją ku temu miał być zaczynający się właśnie sobór powszechnysobór powszechnysobór powszechny w Konstancji.

Klęska i zwycięstwo

Strona polska pokładała w soborze w Konstancji wielkie nadzieje, licząc na zakończenie sporu z Krzyżakami. W skład polskiej delegacji weszli przedstawiciele Kościoła, rycerze, dyplomaci i uczeni. Na czele stanął arcybiskup gnieźnieński Mikołaj Trąba, bliski współpracownik króla, doskonale obeznany ze sprawami krzyżackimi. Został on w 1417 r. mianowany pierwszym prymasem Polski przez Marcina V, nowego papieża wybranego przez sobór. Bardzo ważną rolę w grupie polskich delegatów na sobór odegrał Paweł Włodkowic – uczony, prawnik, pisarz, rektor Akademii Krakowskiej. Swoje wystąpienie oparł on na koncepcjach filozoficznych swojego poprzednika na stanowisku rektora Uniwersytetu Jagiellońskiego - Stanisława ze Skarbimierza. Odwołał się on do opracowanej przez krakowskiego uczonego idei wojny sprawiedliwej, czyli takiej którą prowadzi się w słusznej sprawie o odzyskanie tego, co niesłusznie zabrano i wtedy, gdy zawiodły inne środki. Podczas soboru w Konstancji Polacy musieli też stawić czoło poważnym oszczerstwom. Dominikanin Jan Falkenberg rozpowszechniał antypolską Satyrę przeciw herezji i innym nikczemnościom Polaków i ich króla Jagiełły swojego autorstwa. Utwór powstał jako odpowiedź na przegraną Krzyżaków pod Grunwaldem. Falkenberg oskarżał w nim Polaków i króla Jagiełłę m.in. o pogaństwo i zachęcał do ich eksterminacji. W obronie Polski wystąpił Paweł Włodkowic i dzięki niemu „Satyrę” uznano za gorszącą, a jej autor trafił do więzienia.

Sobór nie podjął żadnej rozstrzygającej decyzji odnośnie przynależności Pomorza Gdańskiego, ziemi michałowskiej i chełmińskiej, pozostawiając je w rękach zakonu krzyżackiego. Klęskę tę zrekompensowały sukcesy na płaszczyźnie propagandowej i moralnej odniesione przez polską delegację. Po raz pierwszy Polska odegrała tak znaczącą rolę na forum międzynarodowym, a sprawa konfliktu z zakonem stała się jedną z tych, które przez jakiś czas żywo zajmowały największe umysły ówczesnej Europy. Dzięki wystąpieniu rektora Uniwersytetu Jagiellońskiego Pawła WłodkowicaPaweł WłodkowicPawła Włodkowica zdołano podważyć krzyżackie metody nawracania pogan. Wystąpienie to wraz ze stanowiącym jego pokłosie poglądem, że względem pogan obowiązują takie same prawa jak względem chrześcijan i że nie wolno narzucać wiary przemocą, stanowi największy polski wkład w dzieło soborowe i w myśl filozoficzną przyszłych stuleci.

Paweł Włodkowic
RxTkYiwuXmhO7
Collegium Maius (Kolegium Większe) – najstarszy budynek Uniwersytetu Jagiellońskiego, którego początki sięgają ok. 1400 r. Wtedy to król Jagiełło za pieniądze pochodzące z funduszu ustanowionego przez zmarłą królową Jadwigę wykupił od rodziny Pęcherzów z Rzeszotar kamienicę i przekazał ją na potrzeby odnowionej uczelni. Uniwersytet wkrótce stał się kuźnią wielu talentów, a związani z nim uczeni swoim piórem nieraz służyli sprawie polskiej w sporze z zakonem krzyżackim. Z uczelnią tą związany był Stanisław ze Skarbimierza, pierwszy rektor, autor kazania wygłoszonego na pogrzebie królowej Jadwigi oraz kazania o wojnie sprawiedliwej. Funkcję rektora uniwersytetu pełnił też Paweł Włodkowic.
Źródło: Cancre, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.

Słownik

I pokój toruński
I pokój toruński

pokój zawarty w Toruniu w 1411 r., kończący wielką wojnę z zakonem krzyżackim, na mocy którego Żmudź powróciła do Litwy na okres życia Witolda, Królestwo Polskie odzyskało ziemię dobrzyńską, ziemia chełmińska z Toruniem przeszła ponownie pod panowanie Krzyżaków, obie strony postanowiły też, że kupcy mogą swobodnie i bez przeszkód używać dróg wodnych i lądowych

wojna głodowa
wojna głodowa

wojna z 1414 r. między Polską a państwem zakonu krzyżackiego, prowadzona pod hasłem odzyskania ziem utraconych przez Polskę na rzecz zakonu, zakończyła się dwuletnim rozejmem

stany pruskie
stany pruskie

reprezentacja stanów (szlachty, duchowieństwa i mieszczaństwa) ukształtowana w państwie zakonu krzyżackiego, mająca początki ok. 1370 r.

aprowizacja
aprowizacja

zaopatrzenie ludności w artykuły pierwszej potrzeby, głównie żywność

sobór powszechny
sobór powszechny

zjazd biskupów z całego Kościoła celem ustanowienia nowych praw

herezja
herezja

(z gr. hairesis – wybór, łac. haeresis) nauki niezgodne z oficjalną doktryną kościelną i odrzucane przez Kościół jako błędne

Słowa kluczowe

sobór w Konstancji, Paweł Włodkowic, konflikt Polski z zakonem krzyżackim, wojna sprawiedliwa, Polska w XIV–XV w.

Bibliografia

T. Jurek, E. Kizik, Historia Polski do 1572, PWN. Warszawa 2019.

J. Krzyżanowska, J. Ochmański, Władysław II Jagiełło, Ossolineum, Wrocław, Warszawa, Kraków, 1990.

K. Baczkowski, Wielka historia Polski, t.3, Dzieje Polski późnośredniowiecznej (1370‑1506), Kraków 1999.

J. Długosz, Roczniki, czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego, ks. XI, PWN, Warszawa 2009.

A. Paner, J. Iluk, Na tabliczce, papirusie i pergaminie, Koszalin 1997.