Przedstawiciele sztuki hiperrealistycznej
Ważne daty
druga połowa lat 60. i lata 70 – czas narodzenia się sztuki hiperrealistycznej: powstają wtedy najważniejsze i najbardziej typowe dla tego nurtu artystycznego obrazy olejne i rzeźby
1972 – odbywają się documenta w Kassel, gdzie amerykańscy hiperrealiści odnoszą wielki sukces; wtedy też po raz pierwszy ich twórczość zaprezentowana jest w Europie
Scenariusz lekcji dla nauczyciela.
I. Rozwijanie zdolności rozumienia przemian w dziejach sztuki w kontekście ich uwarunkowań kulturowych, środowiskowych, epok, kierunków, stylów i tendencji w sztuce. Uczeń:
10. formułuje samodzielne, logiczne wypowiedzi argumentacyjne na temat epok, kierunków, stylów i tendencji w sztuce oraz środowisk artystycznych.
2. wymienia cechy sztuki poszczególnych epok, kierunków i tendencji;
4. prawidłowo sytuuje w czasie i w przestrzeni geograficznej poszczególne epoki, style, kierunki i tendencje w sztuce;
5. charakteryzuje i opisuje sztukę powstałą w obrębie poszczególnych epok, kierunków i tendencji;
7. łączy najistotniejsze dzieła ze środowiskiem artystycznym, w którym powstały;
II. Zapoznawanie z najwybitniejszymi dziełami w zakresie architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:
1. wymienia i rozpoznaje najbardziej znane dzieła sztuki różnych epok, stylów oraz kierunków sztuk plastycznych;
15. rozpoznaje w dziele sztuki temat i wskazuje jego źródło ikonograficzne;
18. formułuje samodzielne, logiczne wypowiedzi argumentacyjne na temat dzieł sztuki.
2. wskazuje twórców najbardziej reprezentatywnych dzieł;
3. umiejscawia dzieła w czasie (wskazuje stulecie powstania dzieł sztuki dawnej, a w przypadku dzieł sztuki nowoczesnej i współczesnej datuje je z dokładnością do połowy wieku), w nielicznych przypadkach, dotyczących sztuki nowoczesnej i współczesnej, zna daty powstania dzieł lub datuje je z dokładnością jednej dekady;
9. identyfikuje najbardziej reprezentatywne i najsłynniejsze dzieła na podstawie charakterystycznych środków warsztatowych i formalnych oraz przyporządkowuje je właściwym autorom;
III. Zapoznawanie z najwybitniejszymi dziełami w zakresie architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:
8. formułuje samodzielne, logiczne wypowiedzi argumentacyjne na temat twórczości wybitnych artystów.
V. Zapoznanie ze zbiorami najważniejszych muzeów i kolekcji dzieł sztuki na świecie i w Polsce, a także z funkcją mecenatu artystycznego oraz jego wpływem na kształt dzieła sztuki. Uczeń:
3. łączy dzieło z muzeum lub miejscem (kościoły, pałace, galerie), w którym się ono znajduje.
analizować prace amerykańskich malarzy i rzeźbiarzy hiperrealistycznych pod kątem charakterystycznego sposobu przenoszenia na płótno obrazów z wykonanych fotografii (lub odlewów branych z modeli), rodzaju technik i używanych materiałów;
rozpoznawać tematykę podejmowaną w dziełach hiperrealistów;
wymieniać najważniejsze prace wykonane przez przedstawicieli hiperrealizmu;
używać terminologii plastycznej podczas wykonywania analizy dzieł;
formułować wypowiedzi na temat postawy artystycznej hiperrealistów i możliwych sposobów oddziaływania ich sztuki.
Geneza i cechy malarstwa hiperrealistycznego
O sztuce hiperrealistycznej mówimy przede wszystkim w odniesieniu do artystów tworzących przede wszystkim w drugiej połowie lat 60. i w latach 70. w Stanach Zjednoczonych. Ich sposób malowania charakteryzował się niezwykle wiernym odtwarzaniem rzeczywistości – najczęściej nie bezpośrednio, ale poprzez fotografię. Wierzyli oni, że tylko fotografia jest w stanie uchwycić zjawiska, które umykają ludzkiemu oku. Do hiperrealistów zalicza się również kilku rzeźbiarzy, którzy tworzyli naturalnej wielkości figury ludzkie – czy to zupełnie nagie, czy to w prawdziwych ubraniach, zaopatrzone w przedmioty codziennego użytku.
Tematyka prac hiperrealistów czerpana była z codzienności, z otoczenia artystów. Gdy mowa o malarstwie, wzorem dla prac były zawsze fotografie – w przeszłości realiści malowali z natury, z wyobraźni, pomagali sobie szkicami i studiami; malarze hiperrealistyczni zamiast szkiców używali zdjęć. W tym wypadku więc artystyczne opracowanie kompozycji obrazu zastępował wybór kadru fotograficznego. Przez kluczową rolę tego medium dla omawianych przez nas malarzy, byli oni również nazywani fotorealistami.
Posługiwali się najczęściej diapozytywamidiapozytywami, czyli rodzaj fotograficznych slajdów, rzucanymi za pomocą epidiaskopówepidiaskopów (czyli rzutników) na ścianę, czy też bezpośrednio na powierzchnię płótna. Artysta starannie przenosił i odtwarzał wszystkie detale z wyświetlonego obrazu. To bardzo pracochłonna i mozolna metoda – ten sposób przenoszenia obrazu trwał minimum kilka dni.
Część z artystów wykorzystywała tzw. siatkę (znaną od wieków artystom, gdy chcieli przenieść rysunki na powierzchnię płótna bez zaburzenia proporcji). Tworzyło się ją nakładając na wybraną fotografię pionowe i poziome linie o stałych odstępach (tworzyły one bardzo małe kwadraty, najczęściej o bokach od pięciu milimetrów do trzech centymetrów). Następnie malarze odwzorowywali siatkę w odpowiednich proporcjach na płótnie.
W malarstwie hiperrealistycznym rzadko możemy zaobserwować grubo nałożoną farbę, a gdy artyści posługiwali się aerografemaerografem, czyli specjalnym pistoletem, dzięki któremu strumień powietrza precyzyjnie rozpyla farbę, była to zawsze gładka powierzchnia cienko i równomiernie nałożonego koloru. Gdybyśmy dotknęli ich płócien, nie zauważylibyśmy pod palcami różnicy w traktowaniu trawy, ludzkiej skóry, końskiego włosia, szkła czy artyści tworzyli całkowicie gładkie powierzchnie.
Co ciekawe, większość z amerykańskich malarzy tworzących fotorealistyczne prace nie słyszała o sobie nawzajem przez pierwsze lata twórczości każdy z nich doszedł do sformułowania swoich idei i do uczynienia z fotografii swojego głównego narzędzia samodzielnie. Nie opracowali oni również wspólnie żadnej doktryny, manifestu czy zestawu reguł, którymi mieliby się posługiwać.
Jak to się stało, że pod koniec lat 60. w Stanach Zjednoczonych kilku artystów niezależnie powróciło do tworzenia figuratywnych, bardzo drobiazgowych, realistycznych obrazów olejnych na płótnie? Hiperrealiści zaczęli tworzyć niedługo po tym, jak popularność zdobył pop‑art, pojawiły się wówczas również nurty w sztuce takie, jak minimalizm, konceptualizm i environment.
Uważa się, że pierwsze prace hiperrealistyczne powstały w Stanach Zjednoczonych około 1965 roku. Przez kilka lat ten sposób malowania zaczął cieszyć się dużym uznaniem – momentem triumfu była wystawa prac hiperrealistycznych w Europie podczas documentadocumenta 5 w Kassel w Niemczech.
Przedstawiciele hiperrealizmu w malarstwie
Ralph Goings
Jeden z najważniejszych malarzy hiperrealistycznych to Ralph Goings, urodzony i studiujący w Kalifornii. Początkowo posługiwał się zdjęciami z ilustrowanych czasopism, potem zaczął sam wykonywać fotografie do swoich płócien. W ten sposób opowiadał o swojej artystycznej drodze: W 1963 roku chciałem znowu malować, ale zdecydowałem, że nie pójdę w stronę malarstwa abstrakcyjnego. Przyszło mi do głowy, że powinienem pójść w kierunku przeciwnym, tak daleko, jak to tylko możliwe [...]. Pomyślałem, że wyświetlanie na płótnie fotografii i odręczne ich przerysowywanie będzie bardziej szokujące. Dosłowne kopiowanie fotografii uchodziło wówczas za rzecz niewłaściwą, było niezgodne ze wszystkim, co wpojono mi w akademii [...]. Niektórych moje działania wyprowadzały z równowagi, mówili: to nie jest sztuka, to nie może być sztuka*. W przewrotny sposób dodało mi to odwagi, ponieważ byłem zachwycony, robiąc coś, co denerwuje innych. Sprawiało mi to piekielnie dużo przyjemności.* [cyt. za: Fotorealizm amerykański. Z kolekcji Rodziny Louisa K. i Susan Meiselów, Muzeum Narodowe w Krakowie, Kraków 2009, s. 90].
Jego obrazy stawały się malowane coraz bardziej precyzyjnie; w 1970 roku stworzył jeden z najbardziej znanych swoich obrazów – Airstream, przedstawiający metalową, błyszczącą przyczepę mieszkalną.
W jego obrazach nie ma narracji, uczuć, efektywnych ujęć. Z czasem za przedmiot przedstawienia zaczął wybierać tanie restauracje – niekiedy był to widok całego pomieszczenia, innym razem jedynie fragment baru. Na tych obrazach po raz pierwszy u Goingsa pojawiają się ludzie, stanowią oni jednak dodatek do całego przedstawienia. W latach 80. Goings zaczął malować martwe natury składające się z najzwyklejszych przedmiotów z restauracji: butelek z keczupem, solniczek, serwetek.
Richard Estes
Richard Estes uważany jest za najbardziej tradycyjnego z hiperrealistów. Urodził się w Illinois, z wyboru stał się nowojorczykiem. Jest autorem niezliczonej ilości przedstawień elewacji budynków, witryn, wejść do budynków, skrzyżowań alei, wnętrz wagonów metra, autobusów, sklepów, restauracji czy barów. Jego malarstwo cechuje się wyszukanymi efektami materialnymi – w sposób mistrzowski odtwarza lustra i metalowe przedmioty.
Na przykładzie obrazów Estesa widzimy, że z odległości ponad jednego metra prace hiperrealistyczne prezentują się klarownie i wyglądają jak fotografie, ale gdy przyjrzymy się im z bliska, będziemy w stanie dostrzec delikatne pociągnięcia pędzla, poprzez które ujawni się osobowość każdego artysty. Na przykładzie obrazów Richarda Estesa możemy zrozumieć, na czym polega różnica między malowaniem z natury a malowaniem ze zrobionej wcześniej fotografii. Gdyby artysta postanowił usiąść naprzeciwko któregoś z budynków nowojorskich i po prostu malować to, co widzi, jego obraz nie odróżniałby się niczym od typowych realistycznych prac. Nie tylko takie malowanie byłoby trudne i niedokładne przez ruch uliczny, zmianę pozycji światła w ciągu dnia i przez niemożliwość utrzymania wzroku na tym samym poziomie. Artysta przede wszystkim nie zarejestrowałby wszystkich detali, które jest w stanie zapisać fotografia. Poza tym malarz nie byłby w stanie uniknąć subiektywności w wyborze przedstawionych elementów dzieła – fotografia zapisuje wszystko, oko artysty, w sposób bardziej lub mniej świadomy, wybiera to, na co patrzy i na co zwraca uwagę.
Don Eddy
Również Don Eddy wybierał na przedmiot swoich przedstawień samochody, jednak robił to w zupełnie inny sposób: wybierał z samochodu części najbardziej błyszczące, chromowane, które odbijają zewnętrzny świat.
Z czasem problem odtwarzania refleksów oraz przezierających i odbitych przez witryny sklepów stał się dla niego największą inspiracją. Od lat 80. malował martwe natury ze szkłem i srebrem połyskującym na szklanych półkach. Stosował on niecodzienną technikę malarską: pokrywał płótno trzema warstwami podkładu akrylowego w kolorach brązowym, czerwonym i zielonym – oddzielają one plamy kolorów zimnych i ciepłych. Następnie kładł aż trzydzieści warstw różnokolorowych laserunkówlaserunków, co sprawiało, że jego obrazy sprawiają wrażenie bogatych i połyskujących. Farbę nakładał aerografemaerografem, przez co warstwa farby była bardzo cienka.
Richard McLean
Z tematyki miejskiej, pozbawionej najczęściej ożywionych elementów, przechodzimy do twórczości pochodzącego ze stanu Waszyngton Richarda McLeana, który malował przede wszystkim konie. Na początku malował je na podstawie fotografii z czasopism dla hodowców koni, później zaczął sam wykonywać zdjęcia podczas wyścigów i pokazów.
Chuck Close
Od lat stosuje fotografie, którym zmienia głębię ostrości i rozkłada na nich strefy wyraźne i zamazane niezgodnie z normalnym widzeniem, co przenosi później na płótno. Jego wielkoskalowe obrazy nie wyglądają jak portrety, ale jak medium, za pomocą których powstały – jak fotografie.
Zadania
Wśród poniższych prac wybierz te, które można określić jako hiperrealistyczne.
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
- 6
- 7
- 8
Z poniższych sformułowań zaznacz te, które charakteryzują sposób malowania hiperrealistycznego.
- grubo nałożona farba
- wstępne szkicowanie
- malowanie z pamięci
- precyzja
- bałagan
- malowanie spontaniczne
- ekspresyjność
- dowcipność
- zaangażowanie emocjonalne
- malowanie na podstawie fotografii
Dopisz imiona i nazwiska artystów do dzieł i ich tytułów.
Z poniższych tematów wybierz te, które były wybierane przez artystów hiperrealistycznych.
- codzienne otoczenie
- sceny batalistyczne
- martwe natury
- portrety
- przedstawienia alegoryczne
- pejzaże
- przedstawienia abstrakcyjne
- tematy mitologiczne
Przeczytaj poniższe zdania, a następnie wskaż zdania prawdziwe.
- Robert Estes jest autorem niezliczonej ilości przedstawień elewacji budynków, witryn, wejść do budynków, skrzyżowań alei, wnętrz wagonów metra, autobusów, sklepów, restauracji czy barów. Jego malarstwo cechuje się wyszukanymi efektami materialnymi – w sposób mistrzowski odtwarza lustra i metalowe przedmioty.
- Hiperrealiści podchodzili do otaczającej ich rzeczywistości bardzo emocjonalnie, dlatego ich prace tworzone są w sposób gwałtowny, grubymi i ekspresyjnymi pociągnięciami pędzla.
- Malarze hiperrealistyczni nie deformowali rzeczywistości, którą obserwowali, ale wiernie ją odtwarzali, obnażając strukturę odbitych przedmiotów oraz samych odbić.
Słownik pojęć
to bardzo miniaturowy, precyzyjny pistolet natryskowy służący do precyzyjnego malowania. Rozpyla farby przez strumień powietrza. Wygląda jak przyrząd do pisania i tak też jest trzymany w dłoni, nigdy jednak nie dotyka płótna. Aerograf zużywa bardzo niewiele farby i pozostawia gładko rozprowadzoną powierzchnię, bez widocznych pociągnięć pędzla, ale z lekko rozmytymi brzegami.
w ten sposób określa się obraz naniesiony na przezroczyste podłoże; otrzymuje się go przede wszystkim poprzez fotografię, specjalne naświetlanie, kopiowanie stykowe. Abyśmy mogli zobaczyć diapozytyw, musimy podświetlić go światłem. Fotografię w ten sposób zapisaną można prezentować w postaci przezroczy. Kolorowe diapozytywy fotograficzne, w porównaniu z odbitkami z negatywów o podobnej czułości, odznaczają się większym nasyceniem barw, większym kontrastem i niższą ziarnistością.
to wielka wystawa sztuki współczesnej, jedna z najważniejszych na świecie, odbywająca się co 5 lat od 1955 roku w Kassel (miasto w zachodnich Niemczech); trwa każdorazowo 100 dni.
to urządzenie, które służy do wyświetlania nieruchomych obrazów na ścianie – umożliwia ono prezentację oświetlonych materiałów w powiększeniu. Epidiaskopy od kilkunastu lat wypierane są przez projektory multimedialne.
to przezroczysta warstwa farby, którą kładzie się na powierzchni obrazu olejnego lub temperowego. Jest to wykończeniowa warstwa farby, która zmienia zabarwienie tej części obrazu, która była pokryta laserunkiem. Ten typ kładzenia farby, czyli laserowanie, znany był już w starożytności, rozpowszechnił się w europejskim malarstwie nowożytnym. Jak wiemy, również niektórzy malarze XX‑wieczni stosowali laserunek (w szczególności niektórzy hiperrealiści).
Słownik pojęć został opracowany na podstawie:
encyklopedia.pwn.pl
Galeria dzieł sztuki
