Przemiany na obszarach wiejskich
Współcześnie wsie podlegają prawie tak dynamicznym zmianom jak miasta. Kiedyś koncentrujące się na produkcji żywności, dziś oferują mieszkańcom i przyjezdnym o wiele więcej. W tym rozdziale spróbujemy znaleźć odpowiedź na pytanie: Jakie są przyczyny i skutki tych przeobrażeń?
czym charakteryzuje się wieś;
jak zmienia się struktura zatrudnienia na wsi wraz z rozwojem obszarów wiejskich.
wyjaśniać, na czym polega urbanizacja wsi;
omawiać przemiany wsi w krajach wysoko rozwiniętych;
opisywać przemiany wsi na obszarach atrakcyjnych turystycznie w krajach słabo rozwiniętych;
przedstawiać szanse i zagrożenia wynikające z przemian terenów wiejskich.
1. Przemiany wsi w krajach rozwiniętych
Wraz z rozwojem wybranego państwa zmieniają się w nim nie tylko miasta, ale również wsie. W krajach rozwiniętych rolnictwo przestaje być dominującą częścią wiejskiego życia gospodarczego i społecznego. Wydajne maszyny, nowoczesne środki ochrony roślin i uprzemysłowienie chowu zmniejszyły zapotrzebowanie na dużą liczbę pracowników. Bardzo korzystne rozwiązania prawne i finansowe, jak np. subwencjesubwencje, podniosły dochody rolników. Z drugiej strony rozwinięta infrastruktura komunikacyjna umożliwiła rozdzielenie miejsca pracy i zamieszkania – ważniejszy stał się czas dojazdu, a nie pokonywana odległość. Stąd zwiększająca się liczba mieszkańców wsi, którzy przeprowadzili się z miasta, ale nadal tam pracują.
Konsekwencją jest proces zwany urbanizacją wsiurbanizacją wsi – upodabnianiem się jej do miasta. Coraz mniej mieszka w niej rolników, mniej jest zabudowań gospodarczych, maszyny rolnicze i zwierzęta hodowlane skoncentrowane są w dużych, specjalistycznych gospodarstwach. Domy mieszkalne buduje się większe, wyższe, z nowoczesnych materiałów, często wielorodzinne, takie same jak na osiedlach miejskich. Pojawiają się więc także na przykład warsztaty samochodowe, usługi remontowe, restauracje, kwiaciarnie, fryzjerzy, usługi dotyczące zdrowia, szkolnictwa, finansów itp. Zwiększająca się liczba mieszkańców powoduje, że powstaje regularna komunikacja. Zmienia się styl życia – malejąca rola rolnictwa lub jego zanik pozwalają chociażby później wstawać i później kłaść się spać.
Korzystając z programu GoogleEarth lub podobnego, wskaż w wybranej wsi elementy tradycyjne i nowe.
Wykorzystaj funkcję „Widok” → Zdjęcia historyczne lub tryb Street View.
Niektóre wsie, wykorzystując sprzyjające okoliczności, wyjątkowo mocno zmieniają swój charakter. Przykładami są te w podwrocławskiej gminie Kobierzyce położonej w jednej z najcieplejszych części Polski, na równinie bogatej w urodzajne gleby, która przez wieki zaopatrywała Wrocław w żywność. Po przemianach ustrojowych w 1989 roku postawiła na rozwój przemysłu i usług. Dodatkowym atutem była lokalizacja przy autostradzie A4 i drogach krajowych nr 5 i 8. W Bielanach Wrocławskich – jednej ze wsi gminy Kobierzyce – powstały dwa wielkie centra handlowe, parki technologiczne oraz fabryki. W innej wsi tej gminy – Biskupicach Podgórnych – swoje zakłady wybudowały ogólnoświatowe koncerny produkujące elektronikę użytkową. W pobliskiej Ślęzie ma powstać 9‑hektarowy wodny kompleks sportowo‑rekreacyjny. Inwestycje te w coraz większym stopniu przekształcają wsie krajobrazowo, ekonomicznie i społecznie.
Przemiany wsi w krajach wysoko rozwiniętych wpływają znacząco na środowisko przyrodnicze.
Nowe inwestycje zajmują tereny rolne, co oznacza zniszczenie ekosystemów glebowych i zmiany warunków wodnych. Wzrastająca zamożność mieszkańców wsi przyczynia się do większej konsumpcji, a więc większej ilości odpadów stałych i ścieków. Częstsze dojazdy, np. mieszkańców do pracy w mieście, i przewozy towarów powodują duży hałas i wzrost emisji zanieczyszczeń do atmosfery. Nowe budynki, wieże telefonii komórkowej zmieniają krajobraz.
Z drugiej strony, aby przyciągnąć nowych mieszkańców lub turystów, wsie traktują środowisko naturalne jako swój atut. Stare drzewa, łąki, lasy, rzeki lub jeziora mogą stać się atrakcjami. Dlatego buduje się oczyszczalnie ścieków, bezpieczne składowiska odpadów, promuje się odnawialne źródła energii, eksponuje atrakcje przyrodnicze, rewitalizuje rzeki. Na takich działaniach zyskują zarówno mieszkańcy, jak i przyroda.
2. Przemiany wsi w krajach rozwijających się
Gospodarka wiejska w krajach rozwijających się w ogromnej większości nadal opiera się na produkcji rolnej.
Niektóre regiony dostały szansę dzięki rozwojowi turystyki. Ich walory to: odmienny klimat, egzotyczna fauna i flora, odrębna kultura. Dla wielu obszarów atutem może być również brak rozbudowanej infrastruktury i niewielka liczba turystów. Zyski z turystyki są ewidentne – mieszkańcy mają dodatkowe źródło dochodu, np. jako przewodnicy, właściciele obiektów noclegowych czy gastronomicznych. Powiększa się rynek produktów żywnościowych oraz wyrobów, które mogą być pamiątkami. Ponadto rośnie popyt na usługi transportowe. Zdobycie nowych umiejętności – poznanie, choćby najbardziej podstawowe, języków obcych, polepszająca się infrastruktura prowadzą do wzrostu jakości życia mieszkańców. We wsiach zabudowania zamieniane są w hotele lub restauracje, pojawiają się sklepy z pamiątkami lub sprzętem turystycznym, buduje się drogi i parkingi.
Nie wszystkie zmiany są pozytywne. Napływ turystów powoduje intensywniejszą eksploatację zasobów: przestrzeni, wody, źródeł energii. Rośnie ilość odpadów, także trudnych do utylizacji, jak tworzywa sztuczne. Wzrasta hałas i zanieczyszczenie spowodowane ruchem samochodowym. Duża liczba turystów na szlakach niszczy wierzchnią warstwę gruntu, co przyczynia się do nasilenia erozji.
Negatywnym aspektem są różnice kulturowe i dość często konieczność dostosowania się do oczekiwań odwiedzających, którzy za różnego rodzaju atrakcje płacą. Przykładowo, sezonowe uroczystości folklorystyczne pokazuje się turystom niezależnie od pory roku, co prowadzi do zaniku ich prawdziwego znaczenia dla społeczności. Stają się zwykłym przedstawieniem.
Dodatkowym zagrożeniem może być brak gwarancji stałości dochodów w tej branży. Ruch turystyczny ulega modom. Wydarzenia polityczne, klęski żywiołowe wpływają na jego ograniczenie. Jeżeli mieszkańcy wsi przestawili się tylko na obsługę turystów, mogą mieć duże trudności z powrotem do poprzedniego typu gospodarki.
Film dostępny na portalu epodreczniki.pl
Film. Taniec Masajów. Grupa wysokich, smukłych, ciemnoskórych tancerzy stoi na trawie i w jednej linii. Po kolei wychodzą poszczególne osoby i bardzo wysoko skaczą na obu nogach. Tancerze ubrani sią w kolorowe stroje, przeważnie czerwone, przewiązani są chustami. Na szyjach mają strojne naszyjniki. W rękach mają długie kije. Na pierwszym planie dwoje dzieci w koszulkach i spodenkach próbuje naśladować tancerzy, podskakują niezdarnie, przewracają się. W tle okrągłe gliniane chaty kryte strzechą.
Przeprowadź analizę SWOT turystyki jako strategii rozwoju wsi w państwach rozwijających się.
Podsumowanie
Wsie podobnie jak miasta ulegają przemianom.
Podstawową przemianą jest zmniejszające się znaczenie produkcji żywności.
Zmiana charakteru zabudowy, źródeł utrzymania mieszkańców oraz stylu ich życia to oznaki urbanizacji wsi.
Przemianom towarzyszą zmiany w środowisku przyrodniczym. Te negatywne stanowią wyzwanie dla lokalnej władzy i społeczności.
Turystyka pomaga rozwinąć się wsiom, ale nie rozwiązuje wszystkich problemów.
Wybierz pobliską lub inną znaną ci wieś i na podstawie dostępnych źródeł informacji oraz obserwacji scharakteryzuj przemiany, jakie przeszła w ciągu ostatnich 15 lat.
Słowniczek
inaczej dopłaty rolnicze, bezzwrotna pomoc finansowa przeznaczona dla gospodarstw rolnych
proces upodabniania się wsi do miasta poprzez przekształcenia zabudowy, zwiększenia liczby funkcji gospodarczych oraz przemiany społeczne
Zadania
Urbanizacja wsi polega na
- upodabnianiu się zabudowy, gospodarki, stylu życia mieszkańców wsi do tego, co jest w mieście.
- nadawaniu wsi praw miejskich.
- wzroście liczby mieszkańców przekraczającej 1500 osób.
- włączaniu przyległych wsi w obręb granic administracyjnych miasta.
- przeprowadzaniu się mieszkańców miasta na wieś.
- podejmowaniu pracy w mieście i przyjmowaniu miejskiej mody.
Połącz typ lokalizacji wsi z prawdopodobną nową jej funkcją.
uzdrowiskowa, agroturystyczna, mieszkaniowa, turystyczna
| wysoko w górach | |
| w pobliżu ciepłych wód mineralnych | |
| w sąsiedztwie dużego miasta | |
| na terenach z bardzo tradycyjną gospodarką rolną |
Oceń prawdziwość zdań.
| Prawda | Fałsz | |
| Urbanizacja wsi polega na nadawaniu im praw miejskich. | □ | □ |
| Turystyka jest rozwiązaniem wszystkich problemów wsi w krajach słabo rozwiniętych. | □ | □ |
| Pojawienie się nowych funkcji na wsi jest zawsze korzystne dla środowiska. | □ | □ |
| Wsie w krajach rozwiniętych w większości zmieniają się szybciej niż te w krajach rozwijających się. | □ | □ |
| Budowanie na wsiach nowych budynków wielorodzinnych jest przejawem urbanizacji wsi. | □ | □ |