Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
R1DJeffu6rPaI1
Ilustracja jest tłem tematu lekcji. Przedstawia Florencję z lotu ptaka. Na pierwszym planie ukazana jest dzwonnica Giotta stojąca przy katedrze Santa Maria del Fiore. Architektura jest zagęszczona, budynki kryją czerwone dachy. Na tle ilustracji zamieszczony jest czarny pasek z tekstem: Przestrzeń na płaszczyźnie cz. III. Perspektywa zbieżna.

Przestrzeń na płaszczyźnie cz. III. Perspektywa zbieżna

Ważne daty

1420 – Filippo Brunelleschi prezentuje płytki perspektywiczne tłumaczące optyczne odkrycie związane z zasadami perspektywy zbieżnej,

1425 – powstaje dzieło Masaccia Trójca Święta, uważane za obraz, w którym po raz pierwszy zastosowano perspektywę zbieżną.

1

Scenariusz lekcji dla nauczyciela:

RPoD2RQC0jCpJ
Scenariusz zajęć do pobrania

I. Opanowanie zagadnień z zakresu języka i funkcji plastyki; podejmowanie działań twórczych, w których wykorzystane są wiadomości dotyczące formy i struktury dzieła. Uczeń:

4) charakteryzuje i rozróżnia sposoby uzyskania iluzji przestrzeni w kompozycjach płaskich; rozpoznaje rodzaje perspektyw (w tym m.in.: rzędowa, kulisowa, aksonometryczna, barwna, powietrzna, zbieżna); rozpoznaje i świadomie stosuje światłocień, jako sposób uzyskania iluzji przestrzeni; podejmuje działania kreatywne z wyobraźni i z natury, skoncentrowane wokół problematyki iluzji przestrzeni;

III. Opanowanie podstawowych wiadomości z zakresu kultury plastycznej, jej narodowego i ogólnoludzkiego dziedzictwa kulturowego. Uczeń:

5) rozpoznaje wybrane, najbardziej istotne dzieła z dorobku innych narodów.

Nauczysz się

rozpoznać i nazwać perspektywę zbieżną, w tym perspektywę żabią i perspektywę z lotu ptaka;

wskazywać dzieła sztuki wykorzystujące perspektywę zbieżną;

samodzielnie wykreślać na fotografii linie wyznaczające punkt zbiegu.

Perspektywa zbieżna

E‑materiał stanowi kontynuację dwóch poprzednich części:

Przestrzeń na płaszczyźnie. Cz. I. Perspektywa pasowa i topograficzna

Przestrzeń na płaszczyźnie. Cz. II. Linia horyzontu, perspektywa hieratyczna, perspektywa przez krycie, linie kierunkowe i aksonometria

Istnieje wiele metod oddawania stosunków przestrzennych na dwuwymiarowej płaszczyźnie.

Jednym z najbardziej znanych i powszechnie stosowanych sposobów sugerowania przestrzeni na płaszczyźnie jest odkryta w renesansie perspektywaPerspektywaperspektywa zbieżna. W literaturze możesz spotkać się też z innymi określeniami tej perspektywy: perspektywa linearna, racjonalna, geometryczna.

Podstawy naukowe wykreślania perspektywy zbieżnej po raz pierwszy sformułował Filippo Brunelleschi. Odwołując się do zasad optyki, w 1420 roku zaprezentował płytki perspektywiczne. Na jednej z nich namalował baptysterium San Giovanni we Florencji, następnie obraz przedziurawił pośrodku, na linii horyzontu, w miejscu odpowiadającym punktowi obserwacyjnemu. Stojąc za obrazem i patrząc przez wycięty otwór na lustro umieszczone przed płótnem, obserwator mógł skonfrontować to, co było namalowane na obrazie z jego rzeczywistym widokiem. Ponieważ perspektywa ta wyraźnie odnosi się do widzenia jednoocznego, dlatego teoretycy sztuki często odwołują się do metafory łucznika, który, aby trafić do celu, zamyka jedno oko.

Przyjrzyj się zamieszczonej niżej ilustracji, przedstawiającej sposób użycia płytki perspektywicznej. Po kliknięciu w interaktywny punkt zobaczysz współczesny widok baptysterium San Giovanni we Florencji.

RVJd8tWZZ5shp1
Ilustracja interaktywna przedstawia czarno-biały rysunek, na którym stoi mężczyzna trzymający przed twarzą dwie płytki. Na jednej z nich jest namalowane baptysterium San Giovanni we Florencji. W centralnej części jest dziurka. Druga to lustro. Na rysunku wykreślone są przerywane linie, wyjaśniające zasadę działania płytki perspektywicznej oraz strzałka, oznaczająca kierunek patrzenia przez otwór w płytce. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z informacją: Punkt 1:

Istotą perspektywy zbieżnej jest to, że przedmioty przedstawiane na obrazie powinny zmniejszać się w miarę oddalania od widza, a wszystkie linie prostopadłe do płaszczyzny obrazu, zbiegać w jednym punkcie. W ten sposób płaska powierzchnia obrazu sugeruje głębię, mającą wiele cech wspólnych ze sposobem, w jaki ludzie faktycznie postrzegają przestrzeń i umieszczone w niej obiekty.

Przyjrzyj się ilustracji, na której widać linie wyznaczające punkt zbiegu.

R1C01mi5slrqL
Źródło: UMK.

Przyjrzyj się poniższemu zdjęciu i zastanów się, gdzie jest punkt zbiegu. Po kliknięciu fotografii zobaczysz linie go wyznaczające.

R1S6t7I8acmuS
Ilustracja interaktywna przedstawiająca wnętrze holu pałacowego. Na końcu korytarza znajduje się ściana z otwartymi drzwiami, przez które przechodzi postać. Po jej brzegach ustawiono dwa pilastry. W oknach po lewej stronie zamieszczone zostały kolumienki. Prawa ściana dekorowana jest kasetonami z obrazami. Kasetony dekorują także biały sufit oraz trzy ozdobne żyrandole. Podłoga wyłożona jest płytami granitowymi. Na zdjęciu umieszczony jest interaktywny punkt, zawierający ilustrację tego samego wnętrza z wykreślonymi niebieskimi liniami, określającymi zastosowanie perspektywy centralnej. Linie biegną wzdłuż ścian i okien, zbiegając się w drzwiach.

Zapoznaj się z przykładem dzieła, w którym zastosowano zasadę perspektywy zbieżnej. Klikając reprodukcję, zobaczysz, jak zasadę tę zastosował Leonardo da Vinci w Ostatniej wieczerzy.

R1ZxzmwpqN1CO
Ilustracja interaktywna przedstawia malowidło Leonarda da Vinci „Ostatnia wieczerza”. Scena przedstawia Jezusa i dwunastu apostołów, znajdujących się za stołem, przykrytym białym obrusem, na którym leżą małe bochenki chleba oraz naczynia. Jezus siedzi pośrodku, ubrany jest w czerwoną i błękitną szatę. Dłonie ma położone na stół. Apostołowie pogrupowani są po trzy osoby. Prowadzą między sobą rozmowę, gestykulując. W ścianach bocznych wnętrza znajdują się wnęki, a w ścianie z tyłu, trzy podłużne okna. Sufit zdobiony jest kasetonami. Na ilustracji jest umieszczony interaktywny punkt z tym samym dziełem, na którym zostały wykreślone niebieskie linie, ujawniające zastosowanie w obrazie perspektywy centralnej. Przebiegają one wzdłuż okien, kasetonów i głów postaci, zbiegając się w jednym punkcie - na głowie Chrystusa.
classicmobile
Ćwiczenie 1
RPAGmgHYuzS1Y1
Wyjaśnij, dlaczego w dziele Leonarda da Vinci „Ostatnia wieczerza” można mówić o zastosowaniu perspektywy centralnej.
Źródło: UMK.
static
classicmobile
Ćwiczenie 2
RQP2Wdj0wLScT1
Do definicji dobierz właściwy termin. Definicja 1. rodzaj perspektywy zbieżnej, w której punkt widzenia położony jest wysoko, Terminy do wyboru: A. perspektywa z lotu ptaka; B. perspektywa żabia; C. perspektywa zbieżna. Definicja 2. układ linii na obrazie wyznacza punkt zbiegu najczęściej na środku obrazu; daje złudzenie głębi i przestrzeni, Terminy do wyboru: A. perspektywa z lotu ptaka; B. perspektywa żabia; C. perspektywa zbieżna. Definicja 3. rodzaj perspektywy zbieżnej, w której punkt widzenia położony jest nisko. Terminy do wyboru: A. perspektywa z lotu ptaka; B. perspektywa żabia; C. perspektywa zbieżna.
Źródło: online-skills.
static
Zobacz także

Inna wersja zadania

RJg4G2lnPs6awm9b2e25efc7ced8f1_00000000000041
Ćwiczenie 3
Polecenie do zadania brzmi: Połącz pojęcie z jego definicją. Poniżej polecenia jedno pod drugim są wymienione definicje i umieszczone do wyboru trzy odpowiedzi w postaci list rozwijalnych. Należy wybrać prawidłową odpowiedź. W prawym dolnym rogu zadania umieszczony jest klawisz „Sprawdź” służący sprawdzeniu poprawności jego wykonania.
Źródło: online skills, licencja: CC BY 3.0.
classicmobile
Ćwiczenie 4
R1W6qkys9QKkD
Odpowiedz na pytanie. Które ujęcie perspektywy należy wykorzystać, aby wykonać fotografię, na której będą widoczne dachy?
P‑047‑Z3
Źródło: online skills.
static
classicmobile
Ćwiczenie 5
R11mgCqZSxZkc1
Odpowiedz na pytanie. Kto zaprezentował po raz pierwszy płytki perspektywiczne? Możliwe odpowiedzi: 1. Leonardo da Vinci, 2. Filippo Brunelleschi, 3. Meindert Hobbem.
Źródło: online skills.
static
classicmobile
Ćwiczenie 6
R3gUy7JcPMmVP1
Wyjaśnij, kiedy można mówić o obecności perspektywy żabiej.
Źródło: online skills.
static

Współcześnie wskazuje się również na perspektywę zbieżną z inaczej umiejscowionym punktem zbiegu. Przykładem jest, tzw. perspektywa żabiaPerspektywa żabiaperspektywa żabia, w której obserwator kieruje wzrok do góry, dlatego punkt zbiegu znajduje się wyżej niż w klasycznej perspektywie zbieżnej, oraz tzw. perspektywa z lotu ptakaPerspektywa z lotu ptakaperspektywa z lotu ptaka, w której obserwator kieruje wzrok w dół, stąd punkt zbiegu znajduje się niżej.

Przyjrzyj się zamieszczonej fotografii Florencji z widoczną Dzwonnicą Giotta, stojącą przy katedrze Santa Maria del Fiore i baptysterium San Giovanni (fragment budowli po lewej). To współczesny widok miejsca, w którym swoje eksperymenty z płytkami perspektywicznymi przeprowadził w XV w. Filippo Brunelleschi.

R13XLF4jf7Enk1
Źródło: online-skills.

Poniżej zaprezentowano widok Dzwonnicy Giotta w dwóch różnych ujęciach – w perspektywie żabiej i z lotu ptaka. Po kliknięciu fotografii możesz zobaczyć linie wyznaczające punkt zbiegu.

m9b2e25efc7ced8f1_0000000000004
R12UHbcOUHRdi1
Ilustracja interaktywna przedstawia fotografię dzwonnicy Giotta ujętą od dołu. Jest to wieża o kwadratowej podstawie z graniastymi wzmocnieniami w narożnikach. Elewacje zostały obłożone kolorowymi płytami marmuru, o kolorze białym i różowym. Od połowy wieży widać trzy kondygnacje strzelistych okien. W tle niebieskie niebo. W prawym, dolnym rogu, na niebieskim kwadratowym tle znajduje się litera „i” . Odwrócona ilustracja przedstawia tę samą fotografię z naniesionymi czerwonymi liniami, poprowadzonymi wzdłuż krawędzi dzwonnicy. Linie łączą się u góry, w punkcie poza fotografią.
Źródło: online skills.
RTLfv2Ji8q6bK1
Ilustracja interaktywna przedstawia fotografię dzwonnicy Giotta. Zdjęcie zrobione jest z lotu ptaka. Przedstawiona jest wieża o kwadratowej podstawie z graniastymi wzmocnieniami w narożnikach. Elewacje zostały obłożone kolorowymi płytami marmuru o kolorze białym i różowym. W tle widać panoramę miasta z dużą ilością czerwonych dachów. W prawym, dolnym rogu, na niebieskim kwadratowym tle znajduje się litera "i". Odwrócona ilustracja przedstawia tę samą fotografię z naniesionymi pomarańczowymi liniami, poprowadzonymi wzdłuż krawędzi dzwonnicy. Linie łączą się u dołu, poza fotografią.
Źródło: online skills.
Polecenie 1

Pobierz ilustracje, niezbędne do wykonania zadania, klikając na przyciski „Pobierz załącznik”, a następnie wydrukuj je. Na wydruku wykreśl mazakiem linie wyznaczające punkt zbiegu.

R1PZ4ijrc6M7x1
Opowiedz, czego dowiedziałeś się o sposobach ujęcia w zaprezentowanych powyżej fotografiach dzwonnicy Giotta? Co pomogło określić, jaki rodzaj perspektywy został w nich zastosowany?
Źródło: online skills.
RL1MFlrvz43RN1
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.
Źródło: online skills.
classicmobile
Ćwiczenie 7
RdGT6adykRTIs1
Odpowiedz na pytanie. Przy jakiej katedrze swoje eksperymenty prowadził Filippo Brunelleschi? Możliwe odpowiedzi: 1. Notre‑Dame, 2. Santa Maria del Fiore, 2. Sagrada Família.
Źródło: online skills.
static
classicmobile
Ćwiczenie 8
R152H0BANv8di1
Odpowiedz na pytanie. W jakim mieście włoskim znajduje się słynny fresk Leonarda da Vinci "Ostatnia wieczerza"? Możliwe odpowiedzi: 1. w Rzymie, 2. we Florencji, 3. w Mediolanie, 4. w Sienie.
Źródło: online skills.
static

Perspektywa zbieżna w animacji 3D

Obejrzyj film, do którego animację 3D stworzył Maciej Rudzin. Film jest artystyczną interpretacją sposobów tworzenia iluzji przestrzeni na płaszczyźnie. Zobaczysz perspektywę zbieżną, a także inne sposoby stosowane przez artystów, które samodzielnie lub przy wykorzystaniu perspektywy zbieżnej niwelowały dwuwymiarowość obrazu, takie jak: perspektywa powietrzna, skróty perspektywiczne, czarny kontur, perspektywa barwna, przezroczystość, wyrazistość faktury. Ich omówienie znajduje się w E‑materiale Przestrzeń na płaszczyźnie. Cz. IV. Doskonalenie iluzji przestrzeni.

Film Michała Rudzina pt. Iluzja przestrzeni - cz. II

RWc9npnp9vjpk
Na białym tle ukazuje się napis „Iluzja przestrzeni - cz. II”. Pojawiają się zielone kule, ustawione w rozsypce na środku ekranu, jedna za drugą. Pod kulami znajdują się cienie. Lektor mówi: „Kule, światłocień, wgniecione kule, rozmycie konturu, sfumato”. Obraz rozmywa się, kontury kul zanikają jak w sfumato, czyli dochodzi do zatarcia granic między przedmiotem a tłem. Tło obniża się, tworząc linie horyzontu. Większe kule zakrywają mniejsze, oraz te znajdujące się z tyłu. Obraz jaśnieje, aż do zupełnej bieli. Lektor mówi: „Linia horyzontu, krycie figurą, duże, małe, bliżej, dalej, gradient!” Pojawiają się pomarańczowe półkule na pomarańczowym tle. Wyróżniające się z niego półcieniem. Obraz oddala się i przesuwa do ujęcia z góry. Lektor mówi: „Linia horyzontu, widok z lotu ptaka. Światłocień, mocno wgniecione kule, ciepło.” W oddali półkule są mniejsze, a powierzchnia pod nimi ciemniejsza, zgodnie z zasadami perspektywy malarskiej. Lektor mówi: „perspektywa barwna, perspektywa malarska, gradient, linie kierunkowe w oddali.” Widok na obracającą się kratkę z kołami, która stopniowo oddala się. Lektor mówi: „Koło, kratka, kratka i kółka. Kartka papieru, w kratkę i w kółka.” Po obrocie kartki wzdłuż własnej osi, w miejscu kółek pojawiają się kulki, wyglądające jak bąble. Lektor mówi: „Niee, bąble.” Ukazana jest pionowa linia, z której powstaje okrąg. Jego środek przesuwa się, tworząc po obręczy kontur. Lektor mówi: „Linia, owal, okrąg. Czarny kontur, przestrzeń”. Na szarym tle ukazuje się kwadrat oraz linie zbiegające się do środka, na podstawie których zostały wykreślone prostopadłościany w ujęciu perspektywicznym. Punkt zbiegu przesuwa się wzdłuż wytyczonej horyzontalnej linii, ukazują się cztery prostopadłościany. Horyzont przesuwa się ku górze, tworząc ujęcie brył w perspektywie żabiej. Lektor mówi: „Kwadrat! Nie, perspektywa zbieżna, sześciany, linie kierunkowe, punkt zbiegu, linia horyzontu, linia horyzontu góry, perspektywa żabia”. Pośrodku koło, na które od lewej do prawej strony najeżdża szary prostokąt. Lektor mówi: „Koło. Aaa, krycie koła figurą.” Po zmianie odbicia prostokąta dowiadujemy się, że jest to szklana kula. Lektor mówi: „Niee, szklana kula.” Cała powierzchnia ekranu pokryta regularnie rozłożonymi kółkami. Od prawego dolnego rogu w swobodny sposób przesuwa się żółta plama, która odbija się od krawędzi. Lektor mówi: „Gra, gra!” Gdy żółta plama trafia na środek ekranu, tworzy się z niej koło, które się powiększa, aż do zakrycia całego ekranu. Lektor mówi: „Taak, gra światła i cienia.” Tłem animacji jest muzyka elektroniczna z powtarzającymi się pojedynczymi dźwiękami, o delikatnej fakturze.
m9b2e25efc7ced8f1_0000000000005

Słownik pojęć

Perspektywa
Perspektywa

określenie, stosowane w sztukach wizualnych, które odnosi się do sposobów przedstawiania iluzji przestrzeni na dwuwymiarowej płaszczyźnie.

Perspektywa żabia
Perspektywa żabia

rodzaj perspektywy zbieżnej, w której punkt widzenia położony jest nisko.

Perspektywa z lotu ptaka
Perspektywa z lotu ptaka

rodzaj perspektywy zbieżnej, w której punkt widzenia położony jest wysoko.

Słownik pojęć został opracowany na podstawie:

encyklopedia.pwn.pl

Galeria dzieł sztuki

Bibliografia

M. Ferrón, Perspektywa, Klub dla Ciebie Bauer‑Weltbild Media, Warszawa 2006.

K. Bartel, Perspektywa malarska. T.1, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1960.

Perspektywa malarska T.2 pod red. F. Otto, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1958.