Przyimki cz. 2
Ważne daty
4 sierpnia 70 r. n.e. – data zburzenia Świątyni Jerozolimskiej
XIII wiek – data powstania sekwencji Stabat Mater dolorosa
XVI wiek – okres powstania fontann w Villa d’Este w Tivoli
XVII wiek – okres przebudowy ogrodów pałacu wersalskiego (okres, w którym powstała Fontanna Latony)
Scenariusz lekcji dla nauczyciela
I. W zakresie kompetencji językowych. Uczeń:
8. dokonuje następujących transformacji gramatycznych w zakresie morfologii:
n) potrafi poprawnie stosować podstawową terminologię gramatyczną w odniesieniu do opisu łacińskiego systemu językowego;
q) potrafi korzystać ze słownika łacińsko‑polskiego przy sporządzaniu przekładu.
III. W zakresie kompetencji społecznych. Uczeń:
4. jest świadomy antycznych korzeni kultury polskiej, europejskiej i światowej.
rozumieć ze słuchu prostą wypowiedź w języku łacińskim osadzoną w kontekście sugestywnym (zrozumiałym) dla ucznia;
tworzyć, rozumieć i wykorzystywać formy 3. p. ind. praes. pass. czasowników czterech koniugacji oraz poprawnie posługiwać się przyimkami łacińskimi w połączeniu z przymiotnikami i rzeczownikami I i II deklinacji (tworząc wyrażenia przyimkowe);
wykorzystywać wiedzę o antyku oraz zdobyte dotychczas umiejętności językowe do rozumienia tekstu łacińskiego.
Wprowadzenie
Wprowadzenie do tematu zajęć.
Lekcja (gramatycznie i leksyklanie) utrzymana jest na poziomie VI Capitulum podręcznika Familia Romana H.H. Ørberga (zawiera pojedyncze wyrazy w III i IV deklinacji, jednak nie utrudnia to rozumienia tekstu ani wykonania ćwiczeń). Może stanowić uzupełnienie do lekcji IV podręcznika Porta Latina Nova oraz lekcji V podręcznika Homo Romanus.
Niniejsza lekcja jest kontynuacją cyklu poświęconego przyimkom, ma na celu powtórzenie materiału gramatycznego i leksykalnego oraz wprowadzenie nowych przyimków: sub, super, iuxta oraz omówienie rekcji przyimków z accusativem i ablativem (tzw. accusativus directionisaccusativus directionis i ablativus lociablativus loci).
Im więcej mówimy po łacinie, tym lepiej. Nauczyciel powinien być otwarty na ilustrowanie uczniom nieznanego słownictwa poprzez jego definiowanie za pomocą synonimów, gestykulację etc.
Film edukacyjny pt: Mārcus in scholam it
Film dostępny na portalu epodreczniki.pl
Film animowany Mārcus in scholam it. Film przedstawia komiks, w którym Marcus (Marek), rzymski chłopiec, wstaje rano z łóżka, myje ręce i twarz, ubiera się, pakuje i idzie do szkoły. Wychodzi z domu (położonego na rzymskiej wsi) przez ogród i wychodzi na drogę. W drodze do szkoły mija staw, rzuca weń kamień i idzie dalej. Dochodzi do szkoły, staje na chwilę przed jej drzwiami i po chwili wchodzi do środka. Zajmuje miejsce przy stole, kładzie na nim przybory do pisania i jabłko, torbę wrzuca pod stół. W trakcie lektor czyta następujące informacje: A: Mārcus māne surgit ē lectō et sē lavat: B: adit ad lābellum, C. sūmit hydriam, quae iuxta lābellum est, D. et fundit ex eā aquam in lābellum. E: Mergit in aquam manus F: et faciem. G: Sē vestit, H: ē mensā sūmit I: tabulam cērātam, J: stilum K: et mālum, L: quae in saccum pōnit. M: Et in scholam properat. N: Exit ex villā, O: it per hortum, P: et exit ex hortō in viam. Q: Iam in viā est. R: Post Mārcum est villa, S: ante eum est schola. A: Iuxta viam lacus est. B: Ad lacum ranae resonant, C: in herbā avēs latent. D: Mārcus tollit lapidem ex viā E: et iacit in lacum. F: Rānae et avēs extimescunt: G: rānae saliunt in aquam et sub aquā manent, H: avēs ex herbā fugiunt I: et super Mārcum volant. J: Mārcus laetus viam pergit.
A: Mārcus māne surgit ē lectō et sē lavat:
B: adit ad lābellum,
C. sūmit hydriam, quae iuxta lābellum est,
D. et fundit ex eā aquam in lābellum.
E: Mergit in aquam manus F: et faciem.
G: Sē vestit,
H: ē mensā sūmit I: tabulam cērātam, J: stilum K: et mālum, L: quae in saccum pōnit. M: Et in scholam properat.
N: Exit ex villā,
O: it per hortum,
P: et exit ex hortō in viam.
Q: Iam in viā est.
R: Post Mārcum est villa, S: ante eum est schola.
A: Rzymski chłopiec, Mārcus, wstaje z łóżka.
B: Podchodzi do miski na trójnogu, obok której (na podłodze) stoi dzban z wodą.
C: Bierze do ręki dzban, D: i nalewa zeń wody do miski.
E: Zanurza w wodzie ręce i myje je, F: zanurza w wodzie twarz, przemywa włosy ręką.
G: ubiera się w tunikę.
H: zabiera ze stołu: I: woskową tabliczkę, J: rylec, K: jabłko, L: kładzie je do płóciennego woreczka (zbliżenie na moment, w którym wkłada do worka jabłko). M: wychodzi z pokoju z workiem (woreczkiem) w ręku.
N: Wychodzi z willi.
O: przechodzi dróżką przez ogród i zmerza do bramki/furtki.
P: wychodzi przez bramkę i wchodzi na drogę.
Q. Idzie polną drogą obsadzoną drzewami. S: przed nim wyświetla się chmurka z wizerunkiem budynku szkoły (z podpisem: SCHOLA)
A: Iuxta viam lacus est.
B: Ad lacum ranae resonant,
C: in herbā avēs latent.
D: Mārcus tollit lapidem ex viā
E: et iacit in lacum.
F: Rānae et avēs extimescunt:
G: rānae saliunt in aquam et sub aquā manent,
H: avēs ex herbā fugiunt
I: et super Mārcum volant.
J: Mārcus laetus viam pergit.
A: Marek idzie drogą, obok niego widać staw obrośnięty szuwarami.
B. Przy stawie na kamieniach siedzą żaby i rechoczą (w tle dźwięk rechotu),
C. (dźwięk żabiego rechotu trwa) w zaroślach, obok żab widać żerujące ptaki
D: Marek podnosi z drogi kamyk
E: wrzuca go do stawu (puszcza kaczki).
F: Żaby przestają rechotać, milkną, widać, że się przestraszyły,
G: żaby wskakują do wody i tam pozostają (wynurzając jedynie swe oczy ponad taflę wody).
H: Ptaki uciekają z zarośli w popłochu
I: robią kilka okrążeń ponad głową Marka i uciekają.
J: Marek wyraźnie zadowolony idzie dalej.
A: Iam Mārcus ad portam scholae est.
B: Super portā inscriptum est: SCHOLA.
C: In scholam intrat
D: et ad mensam consīdit.
E: Ante sē pōnit in mensā tabulam,
F: stilum,
G: et mālum.
H: Sub mensam mittit saccum.
A: Marek jest już przed drzwiami szkoły. Gdzie przystaje na chwilę.
B: Marek patrzy przez chwilę na napis umieszczony ponad drzwiami szkoły: „SCHOLA”. Wzdycha z dezaprobatą.
C: Wchodzi do szkoły.
D: Siada przy dużym drewnianym stole, przy którym siedzą też inni uczniowie.
E: Wyjmuje z woreczka woskową tabliczkę i kładzie ją na stole przed sobą,
F. podobnie rylec
D. i jabłko.
H. Pod stół rzuca worek.
Zadania
Po zapoznaniu się z prezentacją oceń, czy poniższe zdania zawierają informacje zgodne z prawdą czy nie. Wskaż zdania prawdziwe.
- Mārcus, postquam ē lectō surgit, statim ad hortum it.
- Mārcus in lābellum aquam fundit.
- In mensā Mārcī est stilus, tabula cērāta et mālum.
- Iuxta viam rīvus est.
- Rānae fugiunt in herbam.
- Avēs volant super Mārcum.
- Iuxta viam arborēs sunt.
- Super portā schola inscrībitur.
- Mārcus in scholā sōlus ad mensam sedet.
- Mārcus pōnit saccum in mensā.
1. Mārcus ad (mensam/mensā) Tu uzupełnij 1. lacū, 2. Marcūm, 3. Mārcō, 4. mensā, 5. mensam, 6. hortō, 7. viam, 8. lābellum, 9. hortum, 10. mensā, 11. lacum, 12. villam, 13. mensam, 14. hortum, 15. villā, 16. lectum, 17. via, 18. scholam, 19. hortō, 20. lectō, 21. viam, 22. scholā, 23. labellō, 24. viā sedet.
2. Mārcus (ē lectum/lectō) Tu uzupełnij 1. lacū, 2. Marcūm, 3. Mārcō, 4. mensā, 5. mensam, 6. hortō, 7. viam, 8. lābellum, 9. hortum, 10. mensā, 11. lacum, 12. villam, 13. mensam, 14. hortum, 15. villā, 16. lectum, 17. via, 18. scholam, 19. hortō, 20. lectō, 21. viam, 22. scholā, 23. labellō, 24. viā surgit.
3. Mārcus aquam in (lābellum/labellō) Tu uzupełnij 1. lacū, 2. Marcūm, 3. Mārcō, 4. mensā, 5. mensam, 6. hortō, 7. viam, 8. lābellum, 9. hortum, 10. mensā, 11. lacum, 12. villam, 13. mensam, 14. hortum, 15. villā, 16. lectum, 17. via, 18. scholam, 19. hortō, 20. lectō, 21. viam, 22. scholā, 23. labellō, 24. viā fundit.
4. Mārcus ē (villam/villā) Tu uzupełnij 1. lacū, 2. Marcūm, 3. Mārcō, 4. mensā, 5. mensam, 6. hortō, 7. viam, 8. lābellum, 9. hortum, 10. mensā, 11. lacum, 12. villam, 13. mensam, 14. hortum, 15. villā, 16. lectum, 17. via, 18. scholam, 19. hortō, 20. lectō, 21. viam, 22. scholā, 23. labellō, 24. viā exit et in
(hortum/hortō) Tu uzupełnij 1. lacū, 2. Marcūm, 3. Mārcō, 4. mensā, 5. mensam, 6. hortō, 7. viam, 8. lābellum, 9. hortum, 10. mensā, 11. lacum, 12. villam, 13. mensam, 14. hortum, 15. villā, 16. lectum, 17. via, 18. scholam, 19. hortō, 20. lectō, 21. viam, 22. scholā, 23. labellō, 24. viā intrat.
5. Mārcus in (hortum/hortō) Tu uzupełnij 1. lacū, 2. Marcūm, 3. Mārcō, 4. mensā, 5. mensam, 6. hortō, 7. viam, 8. lābellum, 9. hortum, 10. mensā, 11. lacum, 12. villam, 13. mensam, 14. hortum, 15. villā, 16. lectum, 17. via, 18. scholam, 19. hortō, 20. lectō, 21. viam, 22. scholā, 23. labellō, 24. viā est.
6. Puer in (scholam/scholā) Tu uzupełnij 1. lacū, 2. Marcūm, 3. Mārcō, 4. mensā, 5. mensam, 6. hortō, 7. viam, 8. lābellum, 9. hortum, 10. mensā, 11. lacum, 12. villam, 13. mensam, 14. hortum, 15. villā, 16. lectum, 17. via, 18. scholam, 19. hortō, 20. lectō, 21. viam, 22. scholā, 23. labellō, 24. viā properat.
7. Iuxta (via/viam) Tu uzupełnij 1. lacū, 2. Marcūm, 3. Mārcō, 4. mensā, 5. mensam, 6. hortō, 7. viam, 8. lābellum, 9. hortum, 10. mensā, 11. lacum, 12. villam, 13. mensam, 14. hortum, 15. villā, 16. lectum, 17. via, 18. scholam, 19. hortō, 20. lectō, 21. viam, 22. scholā, 23. labellō, 24. viā lacus est.
8. Mārcus lapidem ē (viam/viā) Tu uzupełnij 1. lacū, 2. Marcūm, 3. Mārcō, 4. mensā, 5. mensam, 6. hortō, 7. viam, 8. lābellum, 9. hortum, 10. mensā, 11. lacum, 12. villam, 13. mensam, 14. hortum, 15. villā, 16. lectum, 17. via, 18. scholam, 19. hortō, 20. lectō, 21. viam, 22. scholā, 23. labellō, 24. viā tollit et in
(lacum/lacū) Tu uzupełnij 1. lacū, 2. Marcūm, 3. Mārcō, 4. mensā, 5. mensam, 6. hortō, 7. viam, 8. lābellum, 9. hortum, 10. mensā, 11. lacum, 12. villam, 13. mensam, 14. hortum, 15. villā, 16. lectum, 17. via, 18. scholam, 19. hortō, 20. lectō, 21. viam, 22. scholā, 23. labellō, 24. viā iacit.
9. Mārcus mittit saccum sub (mensam/mensā) Tu uzupełnij 1. lacū, 2. Marcūm, 3. Mārcō, 4. mensā, 5. mensam, 6. hortō, 7. viam, 8. lābellum, 9. hortum, 10. mensā, 11. lacum, 12. villam, 13. mensam, 14. hortum, 15. villā, 16. lectum, 17. via, 18. scholam, 19. hortō, 20. lectō, 21. viam, 22. scholā, 23. labellō, 24. viā.
10. Iuxta (Marcūm/Mārcō) Tu uzupełnij 1. lacū, 2. Marcūm, 3. Mārcō, 4. mensā, 5. mensam, 6. hortō, 7. viam, 8. lābellum, 9. hortum, 10. mensā, 11. lacum, 12. villam, 13. mensam, 14. hortum, 15. villā, 16. lectum, 17. via, 18. scholam, 19. hortō, 20. lectō, 21. viam, 22. scholā, 23. labellō, 24. viā aliī discipulī sedent.
Wybierz właściwą formę (acc. lub abl.):
villā, mensam, hortō, mensā, via, viam, scholam, Marcūm, hortum, lābellum, Mārcō, lectō, scholā, labellō, mensā, hortum, mensam, lectum, villam, hortō, viā, viam, lacum, lacū
Ēlige aptam formam.
1. Mārcus ad (mensam/mensā) .................. sedet.
2. Mārcus (ē lectum/lectō) .................. surgit.
3. Mārcus aquam in (lābellum/labellō) .................. fundit.
4. Mārcus ē (villam/villā) .................. exit et in
(hortum/hortō) .................. intrat.
5. Mārcus in (hortum/hortō) .................. est.
6. Puer in (scholam/scholā) .................. properat.
7. Iuxta (via/viam) .................. lacus est.
8. Mārcus lapidem ē (viam/viā) .................. tollit et in
(lacum/lacū) .................. iacit.
9. Mārcus mittit saccum sub (mensam/mensā) ...................
10. Iuxta (Marcūm/Mārcō) .................. aliī discipulī sedent.
Połącz obrazki z opisującymi je zdaniami lub wyrażeniami.
Ex aequō., Hydria sub mensā est., Mārcus in scholam it., Mārcus aquam in lābellum fundit., Ex equō., Lacus iuxta viam est., Avēs super viam volant.
Po zapoznaniu się z prezentacją odpowiedz na pytanie: Ubī est hydria?
- sub lectō
- iuxta lābellum
- in mensā
Po zapoznaniu się z prezentacją odpowiedz na pytanie: Quō rānae fugiunt?
- in lacum
- in herbam
- in viam
Po zapoznaniu się z prezentacją odpowiedz na pytanie: Ubī inscriptiō SCHOLA est?
- in portā scholae
- iuxta portam scholae
- super portā
Po zapoznaniu się z prezentacją odpowiedz na pytanie: Ubī sedet Mārcus?
- sub arbore
- ad mensam
- iuxta magistrum
Spróbuj opisać po łacinie swój pokój używając przy tym poznanych przyimków. Poniżej znajdziesz przydatne słownictwo:
repositōrium librōrum – regał/półka na książki
mensa scriptōria – biurko
fenestra, ae f – okno
lectus, ī m – łóżko
computātrum, ī n – komputer
armārium, ī n – szafa
pariēs, parietis m – ściana
pictūra, ae f – obraz
pavīmentum, ī n – podłoga
tectum, ī n – sufit
lucerna, ae f – lampka
excitābulum, ī n – budzik
hōrologium, ī n – zegar
Słowniki
Słownik pojęć
accusativus kierunku, zwyczajowa nazwa funkcji akkusatiwu występującego w połączeniu z przyimkiem (w wyrażeniu przyimkowym) oznaczającego kierunek, np. in scholam it
ablativus miejsca (miejscownik), zwyczajowa nazwa funkcji ablatiwu (występującego w połączeniu z przyimkiem) oznaczającego miejsce, np. in scholā est
Słownik łacińsko‑polski
Galeria dzieł sztuki
Bibliografia
J.Wikarjak, Gramatyka opisowa języka łacińskiego, Warszawa 2013.
H. Wolanin, Gramatyka opisowa klasycznej łaciny w ujęciu strukturalnym, Kraków 2012.
Hans Ørberg, Lingua Latina per se illustrata. Pars I: Familia Romana, Grenaa 2003.