Reakcje wytrącania osadów - reakcje strąceniowe
SCENARIUSZ ZAJĘĆ „Reakcje wytrącania osadów - reakcje strąceniowe”
Chemia, III etap edukacyjny
Temat: Reakcje wytrącania osadów - reakcje strąceniowe
Treści kształcenia:
Podstawa programowa: Punkt (7.5) [uczeń]: wyjaśnia pojęcie reakcji strąceniowej; projektuje i wykonuje doświadczenie pozwalające otrzymywać sole w reakcjach strąceniowych; pisze odpowiednie równania reakcji w sposób cząsteczkowy i jonowy; na podstawie tabeli rozpuszczalności soli i wodorotlenków wnioskuje o wyniku reakcji strąceniowej.
Cele zoperacjonalizowane:
Uczeń: | wie, co to są i jak powstają sole trudno rozpuszczalne; |
wie, co to jest tabela rozpuszczalności soli; | |
wie, co to jest reakcja strąceniowa; | |
wie, jakie są substraty oraz produkty rekcji strąceniowej; | |
wie, czym się różni cząsteczkowy, jonowy i jonowy skrócony zapis równania reakcji; | |
podaje przykłady zastosowania reakcji zobojętniania w życiu codziennym. |
Wykaz nabywanych umiejętności:
Uczeń: | pisze wzory ogólne reakcji strąceniowych; |
potrafi przedstawić reakcję strąceniową w zapisie cząsteczkowym, jonowym oraz jonowym skróconym; | |
potrafi określić zastosowanie reakcji strąceniowych; | |
na podstawie tabeli rozpuszczalności potrafi przewidzieć przebieg reakcji soli z kwasem, zasadą lub z inną solą; | |
potrafi zaproponować odczynniki, które należy użyć do wytrącenia danej soli; | |
potrafi zaprojektować doświadczenia, w których otrzymuje sól w reakcjach strąceniowych; | |
wykonuje doświadczenie zgodnie z instrukcją; | |
rysuje schemat doświadczenia, obserwuje przebieg oraz analizuje i wyciąga wnioski z przeprowadzanych doświadczeń; | |
posługuje się w sposób bezpieczny odczynnikami chemicznymi, sprzętem i szkłem laboratoryjnym. |
Kompetencje kluczowe:
kompetencje naukowe;
porozumiewanie się w języku ojczystym;
umiejętność uczenia się;
umiejętność pracy w grupie.
Etapy lekcji
Wstęp:
Nauczyciel sprawdza obecność oraz wiadomości uczniów z poprzedniej lekcji. Podaje temat zajęć.
Przebieg zajęć:
Nauczyciel w trakcie krótkiej pogadanki wprowadza uczniów do tematu lekcji.
Przypomnienie sposobu korzystania z tabeli rozpuszczalności. Uczniowie na podstawie tabeli podają przykłady soli trudno rozpuszczalnych w wodzie.
Nauczyciel wykonuje doświadczenia pokazowe, (np. węglan potasu w reakcji z wodorotlenkiem wapnia; chlorek sodu w reakcji z azotanem srebra; azotan ołowiu w reakcji z kwasem chlorowodorowym). Uczniowie wskazują substraty oraz produkty reakcji, zapisują obserwacje oraz wyciągają wnioski.
Nauczyciel wprowadza pojęcie reakcji strąceniowej. Wyjaśnia na tablicy szkolnej jak zachodzą reakcje strąceniowe.
Podaje zapisy ogólne: sól I + sól II sól III ↓+ sól IV
sól I + kwas I sól II ↓+ kwas II
sól I + zasada sól II + wodorotlenek ↓
Nauczyciel uruchamia symulację „Reakcje strąceniowe” poleca uczniom, aby sporządzili krótkie notatki.
Nauczyciel poleca wykonanie zadania interaktywnego, w którym uczniowie ćwiczą pisanie reakcji strąceniowych.
Uczniowie korzystając z tabeli rozpuszczalności próbują przewidzieć przebieg reakcji soli z kwasem, zasadą lub z inną solą (nauczyciel podaje przykłady).
Klasa dzieli się na trzy grupy i przystępuje do ćwiczeń w laboratorium. Uczniowie rysują schemat doświadczenia, zapisują obserwacje, formułują wnioski, zapisują równania reakcji chemicznych. Nauczyciel podsumowuje doświadczenia wykonane przez uczniów.
Uczniowie w trakcie „burzy mózgów” podają przykłady zastosowania w życiu codziennym reakcji strąceniowych.
Instrukcja przeprowadzenia doświadczenia i obserwacji
1. Opis teoretyczny omawianego zjawiska: Reakcja strąceniowa jest to reakcja chemiczna polegająca na powstaniu soli trudno rozpuszczalnej z roztworów substancji łatwo rozpuszczalnych w wodzie.
2. Ustalenie celu i obiektu prowadzonych badań: Celem doświadczenia jest obserwacja reakcji strąceniowych. Reakcja zachodzi pomiędzy jonami w roztworze i prowadzi do powstania osadu substancji trudnorozpuszczalnej w wodzie. Przebiega najczęściej pomiędzy kwasami i solami, zasadami i solami, solami i innymi solami.
3. Sposób przygotowania obserwacji (czas, miejsce itd.): Doświadczenia są prowadzone podczas lekcji chemii w klasie. Nauczyciel dzieli klasę na trzy zespoły. Potrzebny jest następujący sprzęt oraz odczynniki: siarczanem (VI) miedzi (II), zasady sodowej, azotanem (V) srebra (I), kwasu chlorowodorowego, fosforanem (V) sodu, azotan (V) wapnia, probówki.
4. Sposób przeprowadzenia obserwacji: Przykładowe doświadczenia do przeprowadzenia przez grupy uczniów:
Doświadczenie nr 1:
Do probówki z siarczanem (VI) miedzi (II) dodaj ok. 2 cm3 zasady sodowej. Narysuj schemat doświadczenia, zapisz obserwacje i wyciągnij wnioski. Korzystając z tabeli rozpuszczalności spróbuj ustalić, jakie produkty mogły powstać w wyniku reakcji. Napisz równanie reakcji, ustal współczynniki stechiometryczne.
Doświadczenie nr 2:
Do probówki z azotanem (V) srebra (I) dodaj kilka cm3 kwasu chlorowodorowego. Narysuj schemat doświadczenia, zapisz obserwacje i wyciągnij wnioski. Korzystając z tabeli rozpuszczalności spróbuj ustalić, jakie produkty mogły powstać w wyniku reakcji. Napisz równanie reakcji, ustal współczynniki stechiometryczne.
Doświadczenie nr 3:
Do probówki z fosforanem (V) sodu dodaj kroplami azotan (V) wapnia. Narysuj schemat doświadczenia, zapisz obserwacje i wyciągnij wnioski. Korzystając z tabeli rozpuszczalności spróbuj ustalić, jakie produkty mogły powstać w wyniku reakcji. Napisz równanie reakcji, ustal współczynniki stechiometryczne.
Faza podsumowująca
Nauczyciel podsumowuje najważniejsze wiadomości. Ocenia pracę uczniów. Wyjaśnia pracę domową.
Zadanie domowe
Napisz sześć przykładów reakcji strąceniowych, w których otrzymasz osady roztworów soli różnymi sposobami.
Środki dydaktyczne:
podręcznik, encyklopedia;
komputery połączone z Internetem;
odczynniki oraz sprzęt i szkło laboratoryjne;
Tabela rozpuszczalności;
Symulacja „Reakcja strąceniowa”;
Ćwiczenie interaktywne „Zapisywanie reakcji strąceniowej”.
Metody dydaktyczne:
pogadanka;
„burza mózgów”;
doświadczenia pokazowe;
doświadczenia laboratoryjne.
Formy dydaktyczne:
praca indywidualna;
praca zbiorowa.
Zadanie dla chętnych
Korzystając z układu okresowego oraz tabeli rozpuszczalności wymień metale, których siarczany (SOIndeks dolny 44Indeks górny 2-2-) są trudno rozpuszczalne w wodzie.
