Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Ten materiał nie może być udostępniony
R2cv39aaaYKcV
Widok Florencji w 1493 roku Widok Florencji w 1493 roku Źródło: domena publiczna.

Renesans w Europie

Widok Florencji w 1493 roku
domena publiczna

Zainteresowanie starożytnością

1453 roku Konstantynopol, stolica wschodniej części cesarstwa rzymskiego (zwanego Bizancjum), został zdobyty przez Turków. Oznaczało to koniec istnienia tego państwa. Wielu uczonych bizantyjskich opuściło ojczyznę i przeniosło się do bezpieczniejszych Włoch. Uczeni przywozili ze sobą starożytne rzymskie i greckie rękopisy oraz traktaty naukowe. Wywołało to we Włoszech fascynację starożytnością. Modne stało się studiowanie greckiej filozofii i czytanie rzymskich dzieł w języku łacińskim. Zachwycano się antyczną architekturą. Efektem tego był niezwykły rozwój sztuki wzorowanej na dziełach antycznych. Z tego powodu nową epokę w dziejach kultury nazwano renesansem lub odrodzeniem.

Polecenie 1

Na podstawie mapy i poniższych punktów w kilku zdaniach uzasadnij pisemnie, dlaczego uczeni z Bizancjum wyjeżdżali właśnie do miast włoskich.

  • Mała odległość między obiema krainami.

  • Wspólna historia i poczucie przynależności do świata antycznego Rzymu w przeszłości.

  • Ożywione kontakty między miastami Italii i Konstantynopolem.

  • We Włoszech było wiele uniwersytetów.

uzupełnij treść
RnfqW8AvNqdNh1
Italia i Bizancjum około 1400 roku
Krystian Chariza i zespół, Italia i Bizancjum około 1400 roku,
j0000008FJB5v32_0000000Y

Architektura renesansu

We Florencji powstało wiele budowli wzorowanych właśnie na starożytnych budowlach rzymskich. Do najwspanialszych zaliczamy katedrę florencką i pałac wybudowany dla rodu Medyceuszy.

Polecenie 2

Przyjrzyj się ilustracjom Pałacu Medyceuszy, a następnie wykonaj ćwiczenie.

Ćwiczenie 1
RLgjMbuCGc1R51
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ciekawostka

Katedra florencka i Bazylika św. Piotra w Rzymie
W XV wieku wzniesiono we Florencji nową katedrę, którą wykończono w sposób nietypowy jak na ówczesne czasy. Jej budowę rozpoczęto wprawdzie w obowiązującym w średniowiecznej Europie stylu gotyckim, jednak później zupełnie zmieniono projekt. Cechą charakterystyczną nowej świątyni była ogromna kopuła, górująca nad całym miastem. Rozwiązanie to stało się wkrótce niezwykle modne i w wielu miastach włoskich zaczęto budować podobne kościoły. Kopułę ma również wybudowana w XVI wieku Bazylika św. Piotra w Rzymie, najbardziej znana świątynia katolicka na świecie.

Polecenie 3

Porównaj trzy przedstawione na ilustracjach świątynie, a następnie wykonaj ćwiczenie.

Ćwiczenie 2
R1Ej0NAp1TEQS1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
j0000008FJB5v32_00000028

Nowe spojrzenie na świat

Badaczy, znawców kultury i języków starożytnych zaczęto nazywać humanistami (od łacińskiego słowa humanus – ludzki). W centrum zainteresowania stawiali oni człowieka i jego życie we wszystkich jego przejawach w odróżnieniu od średniowiecznego koncentrowania się na Bogu i wierze. Humaniści jako swoje hasło przyjęli cytat z dzieła rzymskiego pisarza „Człowiekiem jestem, nic, co ludzkie nie jest mi obce”. Uważali, że Bóg stworzył człowieka na swoje podobieństwo, więc jest on istotą, którą trzeba akceptować i się nią zachwycać. Humaniści włoscy podróżowali po całej Europie, dlatego nowe idee stawały się popularne również w innych krajach, także w Polsce.

Polecenie 4

Przyjrzyj się ilustracjom przedstawiającym dwóch włoskich pisarzy i humanistów, a następnie wykonaj ćwiczenie.

Ćwiczenie 3
R8xZTqGTpzeC21
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
j0000008FJB5v32_0000002T

Człowiek renesansu

W epoce renesansu podziwiano ludzi dobrze wykształconych, aktywnych i przedsiębiorczych. Ideałem człowieka renesansu byli uczeni i artyści, którzy nie skupiali się tylko na jednej dziedzinie, ale byli wszechstronni. Posiadali różne umiejętności, mieli rozległą wiedzę, którą wykorzystywali w różnych dziedzinach. Przedstawicielami swojej epoki byli Włoch Leonardo da Vinci (czytaj: Winczi) – konstruktor, wynalazca, malarz, poeta, muzyk, matematyk i Michał Anioł – włoski rzeźbiarz, malarz, architekt, poeta.

Leonardo da Vinci

Był jednym z najwszechstronniej uzdolnionych ludzi w dziejach świata, jednak największą sławę przyniosło mu malarstwo. Od lat jego obrazy należą do najbardziej znanych dzieł światowej kultury. Leonardo był perfekcjonistą, dlatego nad obrazami pracował bardzo wolno i długo, a wielu z nich nigdy nie ukończył. Do dziś zachowało się zaledwie kilkanaście skończonych dzieł genialnego Włocha.

Rhy2XdGhfC7yx
Autoportret
Leonardo da Vinci, Autoportret, 1510-1515, domena publiczna

Szkic autorstwa Leonarda da Vinci. Powstał około 1490 roku. Przedstawia idealnie symetryczne ciało ludzkie wpisane w okrąg i kwadrat. Wzorowany był na starożytnym traktacie rzymskim.

Polecenie 5

Przyjrzyj się ilustracji, a następnie wykonaj ćwiczenie

R1JWK5L2ffecp
Człowiek witruwiański
Leonardo da Vinci, Człowiek witruwiański, ok. 1490, domena publiczna
RedLnXGc1DFIA1
Ćwiczenie 4
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Dama z gronostajem to jedyny obraz Leonarda da Vinci, który znajduje się w Polsce. Przechowywany jest w Muzeum Książąt Czartoryskich w Krakowie. Jak większość obrazów Leonarda namalowany został na desce.

Polecenie 6

Przyjrzyj się ilustracji, a następnie wykonaj ćwiczenie.

R1dAl9Hya9kWE
Dama z gronostajem
Leonardo da Vinci, Dama z gronostajem, ok. 1490, domena publiczna
RU98pHoeIfEJg1
Ćwiczenie 5
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Obraz Leonarda „Ostatnia Wieczerza” znajduje się w Mediolanie. Przedstawia Jezusa i jego uczniów podczas ostatniej wieczerzy. Obraz jest w bardzo złym stanie, mimo podejmowanych prób konserwacji.

Polecenie 7

Przyjrzyj się ilustracji, a następnie wykonaj ćwiczenie.

RxkAkPX730WzO
Ostatnia Wieczerza
Leonardo da Vinci, Ostatnia Wieczerza, 1495-1498, domena publiczna
R1T2kp5F5InKb1
Ćwiczenie 6
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ciekawostka

Mona Lisa to najsłynniejszy i najdroższy obraz na świecie. Znajduje się w muzeum Luwr w Paryżu. Obraz został zamówiony przez włoskiego mieszczanina Franciszka Giocondo (czytaj: Dżiokondo) i przedstawia jego żonę. Ponieważ Leonardo nie dotrzymał terminu wykonania obrazu, mieszczanin odmówił zapłaty i Leonardo nie dał mu dzieła. Artysta wiele lat woził obraz ze sobą i ciągle nad nim pracował. Po śmierci malarza obraz został we Francji.
Malarstwo Leonarda charakteryzowało się nie tylko wiernym oddaniem cech osoby portretowanej, ale również pokazaniem jej nastroju. Widzów do dziś fascynuje zagadkowy uśmiech modelki, na którego temat powstało mnóstwo fantastycznych teorii. A co ty sądzisz o wyrazie twarzy Mony Lisy?

R7cz93MJ3Sdzh
Mona Lisa
Leonardo da Vinci, Mona Lisa, domena publiczna

Michał Anioł

Choć był człowiekiem o wszechstronnych zainteresowaniach i talentach, uważał siebie przede wszystkim za rzeźbiarza, ale zatrudniano go również jako malarza czy architekta. Już w młodym wieku zyskał tak wielką sławę, że papież Juliusz II zaprosił go do Rzymu na swój dwór.

JPOL_E3_E4_Dodatkowyopiszasobow
\section3={JPOL_E3_E4_Dodatkowyopiszasobow}

Michał Anioł ozdobił malowidłami sklepienia Kaplicy Sykstyńskiej w Watykanie. Przedstawił na nich biblijną historię ludzkości. Najsłynniejszy z fresków (czyli obrazów malowanych na mokrym tynku) przedstawia Stworzenie Adama.

Polecenie 8

Przyjrzyj się ilustracji, a następnie wykonaj ćwiczenie.

R1aI00Dxf6gSF
Stworzenie Adama
Michał Anioł, Stworzenie Adama, domena publiczna
R1We1GhOaCBna1
Ćwiczenie 7
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Jedną z cech charakterystycznych sztuki renesansu było przedstawianie nagich postaci, podobnie jak to czyniono w starożytności. Aby dobrze oddać kształt człowieka, należało znać jego budowę.

JPOL_E3_E4_Dodatkowyopiszasobow
\section3={JPOL_E3_E4_Dodatkowyopiszasobow}

Rzeźbą, która przyniosła wielką sławę Michałowi Aniołowi, był Dawid. Posąg, mierzący prawie cztery i pół metra wysokości, powstał w latach 1501–1504. Jest uważany za wzór renesansowej rzeźby. Przez ponad 350 lat stał on na głównym placu Florencji. Obecnie przechowywany jest w muzeum we Florencji, a na placu postawiono kopię rzeźby.

Polecenie 9

Przyjrzyj się ilustracji (zwróć uwagę na plastyczność przedstawienia Dawida), a następnie wykonaj ćwiczenie.

R16j3YLkRnw4R
Dawid
David Gaya, Dawid, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0
RkYF2R5chtz3V1
Ćwiczenie 8
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
j0000008FJB5v32_000EX004

Wynalezienie druku

Od początku istnienia pisma przez wiele wieków wszystkie teksty pisano ręcznie. Nie inaczej było w średniowieczu, kiedy to książki przepisywali nieliczni wykształceni duchowni. Były one niezwykle drogie – za jedną można było kupić kilka wsi! W połowie XV wieku niemiecki złotnik Jan Gutenberg wpadł na pomysł, jak w łatwy sposób zastąpić pracochłonne ręczne pisanie książek. W tym celu stworzył metalowe czcionki, na których wyryta była osobno każda litera. Wynalazek pozwolił na drukowanie książek w wielu egzemplarzach. Dzięki książkom idee humanizmu rozprzestrzeniały się szybko po Europie.

Gutenberg założył również pierwszą w Europie drukarnię. Najstarszą wydrukowaną przez niego książką była Biblia.

REOMUrsGsowwR1
Biblia Gutenberga
NYC Wanderer, Flickr, licencja: CC BY-SA 2.0
Ćwiczenie 9
ROpUaH7iUe5ES1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Rls0dGgtLuiQ41
Ruchome czcionki
Willi Heidelbach, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0
Ćwiczenie 10
R19JdXMoDDAuj1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ciekawostka

Słowo „druk” pochodzi z języka niemieckiego. Umoczone w tuszu czcionki należało mocno docisnąć do papieru. W języku niemieckim słowo „drücken” (czytaj: dryken) oznacza „przycisnąć”. Czcionki przyciskano do papieru w specjalnej prasie.

R7jt4X4j0Nl6i
Maszyna drukarska
Matthias Kabel, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0
Polecenie 10

Przyjrzyj się ilustracji i opisz, jak wyglądała praca w drukarni. Co robi każda z przedstawionych tam osób?

uzupełnij treść
R12c2XhcAIcVf
Praca w drukarni
domena publiczna
JPOL_E3_E4_Dodatkowyopiszasobow
Ciekawostka

Pierwsza książka wydrukowana w języku polskim została wydana we Wrocławiu w 1475 roku. Co ciekawe, stało się tak, mimo iż Wrocław był wówczas częścią królestwa czeskiego. Książka zawierała modlitwy „Ojcze nasz”, „Zdrowaś Mario” i „Wierzę w Boga”. Do dziś we Wrocławiu zachował się jeden z wydrukowanych wówczas egzemplarzy.

RWhE82GhhT2Ek
Pierwsza książka wydrukowana w języku polskim
domena publiczna
R4Pd2lliGRxj31
Ćwiczenie 11
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
j0000008FJB5v32_0000006Y

Podsumowanie

JPOL_E3_E4_Dodatkowyopiszasobow
1
Ćwiczenie 12
R5Ypl7opNW7971
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
JPOL_E3_E4_Dodatkowyopiszasobow

Polecenia

  1. Wytłumacz, dlaczego nowa epoka w dziejach kultury została nazwana renesansem lub odrodzeniem.

  2. Powiedz, jaki był ideał człowieka w renesansie.

  3. Wyjaśnij, dlaczego wynalezienie druku miało tak duże znaczenie