Ważne daty

Wprowadzenie. Antyk i średniowiecze.

R1M7mNbl53tTb1

Ilustracja przedstawia ruiny Teatru Dionizosa, jest to starożytny teatr grecki, znajdujący się u stóp Akropolu w Atenach. Teatr został zbudowany w połowie VI wieku p.n.e. – początkowo jako prowizoryczna konstrukcja z drewnianymi ławami i drewnianą skene. Stały, kamienny teatr został wzniesiony dopiero przez Likurga około 330 p.n.e. Pod koniec starożytności teatr popadł w ruinę. Jego pozostałości zostały zlokalizowane w 1765 roku przez Richarda Chandlera i odsłonięte podczas przeprowadzonych w połowie XIX wieku prac wykopaliskowych.

Rola antyku dla kultury europejskiej jest wyjątkowo znacząca - większość dziedzin sztuki wywodzi się ze starożytności lub ma w niej swoje korzenie. Nie inaczej jest z teatrem oraz jego połączeniem z muzyką. Już w V wieku przed naszą erą powstawały greckie dramaty antyczne, które oprócz słowa i tańca zawierały muzykę. Tragedie oraz komedie Sofoklesa czy Ajschylosa miały akompaniament, który pomagał w ustalaniu choreografii tancerzy oraz podkreślał pewne wydarzenia fabularne. Podobna sytuacja miała miejsce w starożytnym Rzymie. Chociaż wskazuje się, iż wpływ antyku na teatry muzyczne nie był zbyt duży (głównie z uwagi na brak źródeł z muzyką, które pozwoliłyby na jakieś odniesienie), to z historycznego punktu widzenia należy pamiętać o tym, iż to właśnie tam po raz pierwszy miało miejsce takie połączenie.

Podczas średniowiecza sama instytucja teatru praktycznie nie istniała. Dominowali wędrowni minstrele oraz trupy teatralne w małych składach. Występowali najczęściej z prostymi przedstawieniami lub śpiewali. Z czasem pojawiła się forma misterium, odtwarzająca pewne wydarzenia biblijne. Aktorzy najczęściej poruszali się za pomocą kilku dużych wozów, z których jeden spełniał zadanie mobilnej sceny. Wraz z ich rozwojem ich charakter był coraz mniej dydaktyczno‑religijny, zyskując oblicze obyczajowe, a nawet farsowe, także sam przebieg misterium ulegał licznym zmianom, adaptując liczne melodie ludowe i tradycyjne oraz wprowadzając pieśni.

Renesans i commedia dell’arte.

R1OvmBiNsOSi01

Ilustracja przedstawia obraz „Aktorzy z Commedia dell'Arte na wozie na rynku” autorstwa Jana Miela. Obraz przedstawia aktorów z Commedia dell'Arte na wozie na Rynku Miejskim. Pokazy aktorów często odbywały się w miejscach publicznych, a improwizacja pozwalała na interakcję z publicznością.

Czas renesansu był znamienny z uwagi na wykształcenie się commedii dell'arte. Powstała ona we Włoszech. Jej ważnymi cechami był spory komizm, gagi (pod nazwą lazzi), a także powtarzalność postaci scenicznych. Najważniejsze z nich to Pantalon i Dottore, starcy, Arlekin i Brighella, służący oraz pokojówka Kolombina i Kapitan. Charakterystyczne dla commedii dell'arte było spore użycie improwizacji (jednak z pewnymi ramami scenariuszowymi), użycie profesjonalnych aktorów oraz dopuszczenie kobiet na scenę. Spora część ruchu scenicznego opierała się na pantomimie. Ten typ widowiska scenicznego był istotny z wielu powodów: jest określany jako pewnego rodzaju prototyp późniejszego teatru, który także przyczynił się do powstania opery buffa oraz układu sceny i rozmieszczenia wobec niej publiczności.

Barok - opera i jej gatunki.

RJJiQtUyMnhu21

Ilustracja przedstawia obraz „Opera żebraka” autorstwa Williama Hogartha. W centrum obrazu znajduje się rozbójnik o imieniu Macheath, który jest sądzony przez zebranych po lewej i prawej stronie panów. Oczekuje na wyrok. Ubrany jest w czerwony płaszcz, na głowie ma czarny kapelusz. Stoi między dwoma kochankami, córką dozorcy, Lucy Lockit i córką prawnika, Polly Peachum. W tle zebrali się chłopi z bronią.

W okresie baroku można wyróżnić kilka zjawisk oraz gatunków, które wpłynęły na rozwój teatru oraz jego powiązanie z kulturą muzyczną. W Anglii popularne były tzw. masque (czyli maski), widowiska, w których uczestniczyli w roli aktorów członkowie dworu. Charakteryzowały się wyjątkowo drogimi kostiumami i scenografią oraz łączeniem muzyki, tańca, śpiewu i gry aktorskiej. W połowie XVII wieku fragmenty muzyczne masque doprowadziły do powstania opery angielskiej, która była popularna do końca stulecia. We Francji sztuki teatralne przerabiano na widowiska muzyczne, przekształcając część tekstów postaci na piosenki lub fragmenty śpiewane. W XVIII wieku w Anglii popularność zyskała opera balladowaOpera balladowaopera balladowa, która zawierała liczne melodie ludowe przeplatające się z fragmentami mówionymi. Miała charakter komiczny, a najbardziej znanym dziełem jest Beggar's opera Johna Gaya, wystawiona po raz pierwszy w 1728 roku.

Najważniejszymi gatunkami opery była opera seria (poważna) i opera buffaOpera buffaopera buffa (komiczna). Ta pierwsza była najczęściej skierowana do szlachty i arystokracji, natomiast ta druga - do mieszczaństwa oraz ludu. To właśnie one dość mocno inspirowały twórców oraz powstawanie nowych form.

Klasycyzm - dalszy rozwój opery, balet, inne formy.

RZzgUt3Oji5ok1

Ilustracja przedstawia dzieło Joseph Duplessis pt. Christopha Willibalda Gluck. Mężczyzna siedzi przy stoliku, ubrany jest w brązowy frak i białą koszulę. Włosy ma dłuższe, lekko podkręcone. Patrzy ku górze, ma przyjazny wyraz twarzy.

Dla opery epoki klasycyzmu wyjątkowo ważną postacią był Christoph Willibald Gluck, niemiecki kompozytor, który podczas swojego życia odwiedził wiele ośrodków operowych. Był on kapelmistrzem dworskich oper oraz dyrygentem trup operowych. Jego najważniejszą tezą było wprowadzenie równowagi między muzyką i słowem oraz podporządkowanie muzyki treści oraz akcji. Za pierwszą operę już po reformie uznaje się Orfeusza i Eurydykę z 1762 roku. Podobna reforma była przez niego postulowana w przypadku baletu - wcześniej przypominał on suitowy szereg tańców, teraz miała pojawić się wyrazista akcja sceniczna.

Wpływ na dalsze przekształcenia i zmiany w formach miały też inne gatunki, popularne pod koniec XVIII wieku. Wśród nich należy wyróżnić wodewilWodewilwodewil, singspielSingspielsingspiel, a także burleskę.

XVIII wiek (szczególnie okres klasyczny) jest istotny również z tego względu, iż formy muzyczne (opery, balety oraz inne) przestały być domeną stanu szlacheckiego oraz arystokracji. Już wcześniej mieszczaństwo było zainteresowane tymi formami sztuki. Od tego czasu rozpoczął się rozwój oraz pojawianie się osobnych budynków teatralnych, w których oprócz standardowych sztuk (czasem z oprawą muzyczną) można było obejrzeć również widowisko taneczne lub operę.

Dalszy rozwój teatrów muzycznych w XIX wieku.

R1PZTIyrFDbpo1

Ilustracja przedstawia plakat do operetki „Orfeusz w piekle” z 1874 roku. Plakat obrazuje na pierwszym planie po lewej stronie kobietę przebraną w pomarańczowy strój oraz po prawej stronie kobietę leżącą z uniesioną głową, która unosi prawą rękę ku górze. Za głównymi postaniami namalowane są inne postaci, których nie można zidentyfikować.

XIX wiek to czas wyjątkowego rozwoju teatrów, a także pojawienie się teatrów muzycznych, które skupiały się na wystawianiu oper, baletów oraz innych form. Wpływ na popularność takich miejsc miało pojawienie się operetki oraz musicalu.

Operetka może oznaczać zarówno gatunek muzyczny, jak i budynek. W przypadku tego pierwszego jest to utwór sceniczny, który składa się z fragmentów muzycznych, tanecznych oraz mówionych. Wywodzi się od wodewiluWodewilwodewilu, singspieluSingspielsingspielu oraz opery komicznej. Jej akcja jest komediowa, natomiast muzyka melodyjna i łatwa w odbiorze. Dwoma najważniejszymi ośrodkami operetki był Paryż (najwybitniejszy przedstawiciel - Jacques Offenbach) oraz Wiedeń (najwybitniejszy przedstawiciel - Richard Strauss). Wiele operetek powstało również w Anglii, najważniejsi twórcy to duet librecisty W. S. Gilberta oraz kompozytora Arthura Sullivana z Londynu. Operetka to także miejsce (budynek), w którym wystawiane są operetki (dzieła).

R1JCN7BRv3nl71

Ilustracja przedstawia plakat promujący musical „A Gaiety Girl” z 1893 roku. Na plakacie zaprezentowano tancerkę w długie, czerwonej sukni oraz czerwonymi lakierkami. Kobieta ma ubrane białe, długie rękawiczki, natomiast na głowie ma czarny kapelusz.

Musical to kolejna nowa forma. Jest to pierwszy rdzennie amerykański gatunek sceniczny. Wskazuje się, iż pojawił się w drugiej połowie XIX wieku, a wpływ na jego powstanie miały operetka, burleskaBurleskaburleska, a także wodewil. Musical to forma teatralna, która łączy muzykę i śpiew, tekst i grę aktorską oraz ruch sceniczny i taniec. Dodatkowo przy widowisku pracuje wiele osób, odpowiedzialnych także za scenografię, kostiumy i inne niezbędne elementy. Jest to jeden z ważniejszych gatunków, do którego wystawienia potrzebna jest scena wraz z jej aspektami technicznymi. Chociaż część musicali można wystawić niekoniecznie w miejscu specjalnie do tego przygotowanym, to rozwój tej formy sztuki wpłynął na rozwój i pojawianie się nowych teatrów muzycznych, przystosowanych do tego typu produkcji. Obecnie dwoma najważniejszymi ośrodkami musicali są Broadway w Stanach Zjednoczonych oraz West End w Wielkiej Brytanii.

Rola teatru w kulturze muzycznej

R1aRR8ogajWiI1

Fotografia przedstawia zdjęcie z musicalu „Koty” w Teatrze Muzycznym Roma w Warszawie z 2007 roku. Aktorzy przebrani są w stroje kotów, w tle widać ciemne niebo, gwiazdy i księżyc.

Znaczenie teatru jako zjawiska dla kultury muzycznej jest nieocenione. Nawet zwykła sztuka może zawierać oprawę muzyczną, która musi współgrać z wydarzeniami oglądanymi przez widzów. Stworzenie takiego połączenia stanowi dowód na rozwój pracy kompozytorskiej, które mogło się dokonać dzięki teatrowi. Pojawienie się teatrów muzycznych, operetek oraz scen musicalowych pozwoliło wielu formom muzycznym na ugruntowanie swojej popularności, a także na zaistnienie muzyki w świadomości wielu ludzi. Dziś arie operowe z Czarodziejskiego Fletu Wolfganga Amadeusza Mozarta lub piosenki z musicali są równie znane, co V Symfonia Ludwiga van Beethovena czy koncerty Fryderyka Chopina. Rozwój kultury muzycznej jest możliwy wtedy, gdy istnieje mnóstwo form i gatunków, a także sposobów na kultywowanie tej sztuki. Dzięki teatrom muzycy oraz słuchacze mają możliwość przeżycia emocji uczestnicząc w sztuce. Chociaż rola filharmonii jest ważna, to jednak prezentowana w nich muzyka najczęściej należy do form instrumentalnych. Połączenie muzyki z teatrem pozwala na odbieranie uczuć towarzyszących akcji scenicznej ze sporym zaangażowaniem.

Najważniejsze teatry muzyczne w Polsce

Zadania

Słownik pojęć

Źródło:

encyklopedia.pwn.pl

Galeria Ilustracji

R1M7mNbl53tTb1

Ilustracja przedstawia ruiny Teatru Dionizosa, jest to starożytny teatr grecki, znajdujący się u stóp Akropolu w Atenach. Teatr został zbudowany w połowie VI wieku p.n.e. – początkowo jako prowizoryczna konstrukcja z drewnianymi ławami i drewnianą skene. Stały, kamienny teatr został wzniesiony dopiero przez Likurga około 330 p.n.e. Pod koniec starożytności teatr popadł w ruinę. Jego pozostałości zostały zlokalizowane w 1765 roku przez Richarda Chandlera i odsłonięte podczas przeprowadzonych w połowie XIX wieku prac wykopaliskowych.

R1OvmBiNsOSi01

Ilustracja przedstawia obraz „Aktorzy z Commedia dell'Arte na wozie na rynku” autorstwa Jana Miela. Obraz przedstawia aktorów z Commedia dell'Arte na wozie na Rynku Miejskim. Pokazy aktorów często odbywały się w miejscach publicznych, a improwizacja pozwalała na interakcję z publicznością.

RJJiQtUyMnhu21

Ilustracja przedstawia obraz „Opera żebraka” autorstwa Williama Hogartha. W centrum obrazu znajduje się rozbójnik o imieniu Macheath, który jest sądzony przez zebranych po lewej i prawej stronie panów. Oczekuje na wyrok. Ubrany jest w czerwony płaszcz, na głowie ma czarny kapelusz. Stoi między dwoma kochankami, córką dozorcy, Lucy Lockit i córką prawnika, Polly Peachum. W tle zebrali się chłopi z bronią.

RZzgUt3Oji5ok1

Ilustracja przedstawia dzieło Joseph Duplessis pt. Christopha Willibalda Gluck. Mężczyzna siedzi przy stoliku, ubrany jest w brązowy frak i białą koszulę. Włosy ma dłuższe, lekko podkręcone. Patrzy ku górze, ma przyjazny wyraz twarzy.

R1PZTIyrFDbpo1

Ilustracja przedstawia plakat do operetki „Orfeusz w piekle” z 1874 roku. Plakat obrazuje na pierwszym planie po lewej stronie kobietę przebraną w pomarańczowy strój oraz po prawej stronie kobietę leżącą z uniesioną głową, która unosi prawą rękę ku górze. Za głównymi postaniami namalowane są inne postaci, których nie można zidentyfikować.

R1JCN7BRv3nl71

Ilustracja przedstawia plakat promujący musical „A Gaiety Girl” z 1893 roku. Na plakacie zaprezentowano tancerkę w długie, czerwonej sukni oraz czerwonymi lakierkami. Kobieta ma ubrane białe, długie rękawiczki, natomiast na głowie ma czarny kapelusz.

R1aRR8ogajWiI

Fotografia przedstawia zdjęcie z musicalu „Koty” w Teatrze Muzycznym Roma w Warszawie z 2007 roku. Aktorzy przebrani są w stroje kotów, w tle widać ciemne niebo, gwiazdy i księżyc.

Biblioteka muzyczna