Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
R1iLjMiiZXC0K1
Na ilustracji pięciolinia w kształcie fali. Na pięciolinii zapisano klucz wiolinowy i dużo różnorodnych nut. Tytuł lekcji: Rytmizacja znanych przysłów w różnym metrum dwie czwarte, trzy czwarte, cztery czwarte.

Rytmizacja znanych przysłów w różnym metrum 2/4, 3/4/, 4/4

Źródło: online-skills.
1

Scenariusz lekcji dla nauczyciela:

R1NlfpwVppJP8
Scenariusz zajęć do pobrania.

I. Indywidualna i zespołowa ekspresja muzyczna.

3. W zakresie ruchu przy muzyce. Uczeń:

1) odtwarza ruchem proste rytmy i schematy rytmiczne;

4. W zakresie słuchania i percepcji muzyki. Uczeń:

1) świadomie słucha wybranych dzieł literatury muzycznej (fragmentów lub/i w całości):

A) reprezentatywnych dla kolejnych epok (romantyzm).

II. Język i funkcje muzyki, myślenie muzyczne, kreacja i twórcze działania.

1. Uczeń zna, rozumie i wykorzystuje w praktyce:

2) określa podstawowe elementy muzyki (rytm, melodię, harmonię, agogikę, dynamikę, kolorystykę, artykulację).

2. Uczeń odczytuje i zapisuje elementy notacji muzycznej:

2) różnicuje wartości rytmiczne nut i pauz.

Nauczysz się

realizować rytmy w metrum 2/4, 3/4, 4/4;

rytmicznie wykonywać teksty‑przysłowia;

realizować akompaniament na instrumentach perkusyjnych (klawesy, marakas, bębenek) oraz gestodźwiękach (uderzanie o uda, klaskanie);

śpiewać piosenkę W murowanej piwnicy;

rozpoznawać utwór instrumentalny - Walc kwiatówDziadka do orzechów, Piotra Czajkowskiego;

tłumaczyć pojęcia: metrum, puls, ostinato rytmiczne.

Przysłowia polskie - znaczenie, historia

PrzysłowiaPrzysłowiePrzysłowia polskie pełnią ważną rolę w społeczeństwie, są świadectwem obyczajów oraz wiedzy ludu. Odnoszą się do konkretnych wydarzeń, ukazują zwroty językowe, dawniej używane. Są określane jako mądrość narodów. Przysłowia funkcjonują również współcześnie, zarówno w mowie potocznej, jak i literaturze.

Nie wiadomo, kiedy przysłowia pojawiły się w mowie żywej. Znane są natomiast rękopisy i starodruki, zawierające przysłowia, m. in. rękopis kazań z 1407 roku, znaleziony w Krakowie, w którym znajduje się przysłowie w języku polsko‑łacińskim: Quando się łyka drą, tunc ea drzy, co oznacza Kiedy się łyka drą, wtedy je drzyj (tzn. na wiosnę). Przez wieki bowiem, chłopi polscy i ruscy nosili obuwie z łyka lipowego.

RWARUXDEUMY6l1
Obuwie z łyka lipowego, uwolnicprojekt.org, CC BY 3.0

Przysłowia polskie powstawały przez obserwację przyrody, pór roku, zjawisk, życia. Ukazany jest w nich związek ludności z naturą.

R1IkjhpuTB0pA1
Alfred Wierusz-Kowalski, „Dożynki”, 1880-1890, kolekcja prywatna, Polska, polswissart.pl, CC BY 3.0

Przysłowia były tworzone przez pokolenia, pełniły rolę kształcącą i wychowawczą. Nadal stanowią niezwykle ważny element folkloru.
FolklorFolklorFolklor to szeroko pojęta twórczość ludowa – muzyka, stroje, tańce, podania, ballady, przysłowia, zwyczaje, obrzędy.

Za chwilę wypowiemy przysłowia w różnym metrumMetrummetrum: 2/4, 3/4, 4/4/.
Przypomnienie: Metrum, wskazuje „na ile” liczymy muzykę.
Zaczniemy od wykonania pulsu w określonym metrum. Następnie dodamy tekst przysłowia i instrumenty perkusyjne.
Przypomnienie: Podobnie jak tykanie zegara, muzyka ma swój puls. Puls zawsze towarzyszy muzyce.

R1YgsBdt9HRS41
Zegarek, online-skills, CC BY 3.0

Rytmizacja przysłowia w metrum 2/4

  • W marcu, jak w garncu. Zastanów się, co oznacza to przysłowie?

Wytłumaczenie: Oznacza zmienną pogodę marcową.

  • Wypowiedz tekst: W marcu, jak w garncu w metrum 2/4.

Aby poprawnie wykonać to zadanie, najpierw przygotuj się:
uderz o uda w rytmie ćwierćnutowym, licząc do dwóch, w umiarkowanym tempie:

R1H6VLklLEm4b
M-119-FOTO4
Fragment zapisu nutowego - metrum 2/4, online-skills, CC BY 3.0

Przypomnienie: Znak > oznacza akcent w muzyce. W tym miejscu uderz trochę głośniej o uda, zaakcentuj.

  • Cały czas uderzając o uda ćwierćnuty w metrum 2/4, dodaj tekst W marcu, jak w garncu w następującym rytmie:

R4okObYBV15Y3
M-119-FOTO5
Fragment zapisu rytmicznego, online-skills, CC BY 3.0

Wysłuchaj nagrania i sprawdź, czy dobrze wykonałeś zadanie.

R92lfLAWOnWC7
Na ilustracji zielony garnek, pod uchyloną pokrywką widać różnorodne zabawki. Na garnku napis: W marcu jak w garncu. Po naciśnięciu punktu aktywnego wyświetla się napis: W marcu jak w garncu rytm oraz pojawia się możliwość odtworzenia nagrania. Na nagraniu mężczyzna odczytuje dwukrotnie słowa w rytmie: ćwierćnuta, dwie ósemki, dwie ćwierćnuty, towarzyszy mu wystukiwanie pulsu.
„W marcu jak w garncu”, Akademia Muzyczna im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy (AMFN), CC BY 3.0

- W murowanej piwnicy posiada rytm w metrum 2/4, czyli liczymy do dwóch.
- Słuchając pieśni klaszcz puls, akcentując „na raz”.

- Zaśpiewaj razem z kapelą góralską.

RoBNuz9HDqg8u
Na ilustracji pięciu zbójników. Pierwszy z nich gra na flecie. Wszyscy ubrani są w czerwone spodnie, bardzo szerokie pasy i wysokie czerwone czapki. Po naciśnięciu punktu aktywnego, wyświetla się napis: Pieśń Zbójnicki (W murowanej piwnicy) wykonawca: Muzyka Karpieli z Kościeliska oraz pojawia się możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu rytmiczny góralski utwór w metrum dwie czwarte. Piosenka zaczyna się zaśpiewem solisty: W murowanej piwnicy. Reszta mężczyzn odśpiewuje: Tańcowali zbójnicy. Kazali se piknie grać i na nóżki spozirać. Później żywą, taneczną melodię wykonuje kapela góralska.

W murowanej piwnicy
Tańcowali zbójnicy
Kazali se piknie grać
I na nóżki spozierać

Tańcowałbyk kiebyk móg
Kiebyk ni mioł krzywych nóg
A że krziwe noski mom
Co podskocze, to sie gnom!

- Przygotuj bębenek i wykonaj ostinato rytmiczne.
Przypomnienie: OstinatoOstinatoOstinato rytmiczne: wielokrotnie powtarzający się motyw rytmiczny.
Ostinato rytmiczne:

RmWkhejGwwjsE
M-119-FOTO6
Fragment zapisu ostinato muzycznego, online-skills, CC BY 3.0

Jeszcze raz wysłuchaj utworu i wykonaj do niego ostinato rytmiczne na bębenku.

Rytmizacja przysłowia w metrum 3/4

  • Przysłowie: Bez pracy nie ma kołaczy.

Zastanów się nad znaczeniem tego przysłowia.

Kołacz to placek pszenny w kształcie koła. Dawniej podawany na weselach lub w czasie świąt.

Wyjaśnienie: To przysłowie uczy nas, że bez wysiłku nie osiągniemy celu, sukcesu. Również, w dosłownym znaczeniu, odnosi się do wykonywania zawodu, pracy, za którą otrzymuje się wynagrodzenie.

  • Wykonanie rytmu w metrum 3/4

Przygotuj klawesy i zagraj puls metrum 3/4. Licz do trzech, akcentuj „na raz”.

R19XTWmNb6ETK
M-119-FOTO8
Fragment zapisu nutowego - metrum 3/4, online-skills, CC BY 3.0

Do granego pulsu dopasuj tekst przysłowia: Bez pracy nie ma kołaczy.

R3qOYOlVmI6nd
M-119-FOTO9
Fragment zapisu granego pulsu, online-skills, CC BY 3.0

Sprawdź, czy dobrze wykonałeś zadanie.

RViItGKS8BFWU
Na ilustracji kołacz. Pieczywo położone jest na wiklinowym talerzu na stole przykrytym białym obrusem. Po naciśnięciu punktu aktywnego, wyświetla się napis: Bez pracy nie ma kołaczy - rytm. oraz pojawia się możliwość odtworzenia nagrania. Na nagraniu mężczyzna odczytuje przysłowie: Bez pracy nie ma kołaczy w rytmie: sześć ćwierćnut, dwie półnuty z kropką. Towarzyszy mu wystukiwanie pulsu.

Podczas słuchania utworu (pomiń wstęp), wystukaj jego puls z akcentowaniem „na raz”.

RQKloluq5HmMl
Na zdjęciu scena z baletu Piotra Czajkowskiego „Dziadek do orzechów”. Po naciśnięciu punktu aktywnego, wyświetla się napis: Piotr Czajkowski, Walc kwiatów z baletu Dziadek do orzechów, Wykonawca: Royal Philharmonic Orchestra, Vladimir Ashkenazy. Pojawia się też możliwość uruchomienia muzyki. Utwór wykonywany jest przez orkiestrę symfoniczną. Rozpoczyna się pogodnym, łagodnym wstępem z piękną solówką harfy. Po wstępie rozpoczyna się uroczysty walc, instrumenty smyczkowe wykonują typowy dla walca akompaniament na trzy, a melodię grają instrumenty dęte drewniane. Później melodię przejmują instrumenty smyczkowe.

Rytmizacja przysłowia w metrum 4/4

  • Czego Jaś się nie nauczy, tego Jan nie będzie umiał. Zastanów się, co oznacza to przysłowie?

Wytłumaczenie: To przysłowie przypomina nam, że doświadczenie i wiedza zdobyte w dzieciństwie, procentują w dorosłym życiu.

  • Zagraj na wybranym instrumencie perkusyjnym puls ćwierćnutowy w metrum 4/4. Następnie dodaj tekst przysłowia.

R13j2k7zvgcA5
M-119-FOTO10
Fragment zapisu nutowego - metrum 4/4, online-skills, CC BY 3.0
  • Akompaniament rytmiczny

Przygotuj marakasy i wykonaj akompaniament rytmiczny. Staraj się precyzyjnie zagrać podany rytm.

R2hAlFaHkCRlc
M-119-FOTO11
Fragment rytmu -akompaniament rytmiczny, online-skills, CC BY 3.0

Następnie połącz grę na marakasach z tekstem przysłowia.

R1D0xZyqf4u0J
M‑119‑FOTO12
Źródło: online-skills.

Wysłuchaj nagrania i sprawdź, czy dobrze wykonałeś akompaniament rytmiczny wraz z tekstem.

R2fut0BWLTl6W
Nagranie, na którym mężczyzna recytuje przysłowie: „Czego Jaś się nie nauczy, tego Jan nie będzie umiał” z akompaniamentem rytmicznym wykonywanym na marakasach. W partii recytowanej same ćwierćnuty. W akompaniamencie: W pierwszym takcie: ćwierćnuta, cztery ósemki i ćwierćnuta. W drugim takcie ćwierćnuta, półnuta i ćwierćnuta. W trzecim takcie dwie ćwierćnuty, cztery ósemki. W czwartym takcie półnuta i dwie ćwierćnuty.
  • Spróbuj wypowiedzieć znane Ci przysłowie w metrum 4/4.

Zadania

Rocbyh2v0WZJN1
Ćwiczenie 1
Połącz definicję z właściwym pojęciem. 1. Wielokrotnie powtarzający się motyw rytmiczny Możliwe odpowiedzi: a. Puls b. Ostinato c. Metrum. 2. Przypomina tykanie zegara. Zawsze towarzyszy muzyce, równo odmierza miary. Możliwe odpowiedzi: a. Puls b. Ostinato c. Metrum. 3. Wskazuje “na ile” liczymy muzykę. Możliwe odpowiedzi: a. Puls b. Ostinato c. Metrum.
Źródło: Anna Przybylska-Zielińska.
R5qXrcPaMSYg3
Czarno-biały piktogram. Obrazek przedstawia kształt: kapelusza, wąsów i napis abrakadabra. Po naciśnięciu punktu aktywnego, wyświetla się napis: Abrakadabra oraz pojawia się możliwość odtworzenia nagrania. Na nagraniu mężczyzna recytuje tekst: Abrakadabra i drążki me do rytmu poruszają się. Recytowany rytm jest w metrum trzy czwarte.
RPHvoQ775f9Ik1
Ćwiczenie 2
Polecenie do zadania brzmi: Wysłuchaj rytmiczanki: Abrakadabra. Zaznacz, w jakim jest metrum. Poniżej umieszczone do wyboru są trzy odpowiedzi. Należy wybrać prawidłową odpowiedź. W prawym dolnym rogu zadania umieszczony jest klawisz „Sprawdź” służący sprawdzeniu poprawności jego wykonania.
Źródło: Anna Przybylska-Zielińska, licencja: CC0.
R8QmIC5qbay0F
Ćwiczenie 3
Połącz w pary powiedzenia związane z muzyką i ich znaczenie. Dylu, dylu na badylu Możliwe odpowiedzi: 1. wyrazy dźwiękonaśladowcze imitujące ruch ręki podczas gry na skrzypcach, 2. irytująca, niemelodyjna, hałaśliwa muzyka Kocia muzyka Możliwe odpowiedzi: 1. wyrazy dźwiękonaśladowcze imitujące ruch ręki podczas gry na skrzypcach, 2. irytująca, niemelodyjna, hałaśliwa muzyka
RrqcurTBlJS0F1
Ćwiczenie 4
Dobierz właściwe zakończenie powiedzenia. 1. Od świętej Anki Możliwe odpowiedzi: a. zimne noce i poranki b. tam nie ma co jeść c. Boże Narodzenie po wodzie. 2. Gdzie kucharek sześć Możliwe odpowiedzi: a. zimne noce i poranki b. tam nie ma co jeść c. Boże Narodzenie po wodzie. 3. Święta Barbara po lodzie Możliwe odpowiedzi: a. zimne noce i poranki b. tam nie ma co jeść c. Boże Narodzenie po wodzie.
Źródło: Anna Przybylska-Zielińska.
R1eEvP0oajypv
Ćwiczenie 5
Wyjaśnij co oznacza metrum dwie czwarte.
R4kTDQrGIuorV
Ćwiczenie 6
Wskaż właściwą odpowiedź: Kto skomponował Walc Kwiatów? Możliwe odpowiedzi: a. Piotr Czajkowski, b. Modest Musorgski, c. Stanisław Moniuszko.
RS4x9G6qKwpRw1
Ćwiczenie 7
Wymień co najmniej 3 przysłowia, które zapamiętałeś na dzisiejszej lekcji.
Źródło: Anna Przybylska-Zielińska.

Słownik pojęć

Folklor
Folklor

ludowa twórczość artystyczna, cechy charakterystyczne dla jakiegoś środowiska, miejsca.

Kanon
Kanon

utwór polifoniczny, w którym linię melodyczną głosu rozpoczynającego, powtarzają kolejno wszystkie występujące głosy.

Metrum
Metrum

odpowiada za uporządkowanie rytmu oraz akcentów w takcie, wiąże się bezpośrednio z rytmem muzycznym.

Ostinato
Ostinato

wielokrotne powtarzanie w toku utworu struktury melodycznej (także harmonicznej lub rytmicznej).

Przysłowie
Przysłowie

krótkie zdanie, zaczerpnięte ze źródeł literackich lub ludowych i utrwalone w tradycji ustnej, wyrażające jakąś myśl ogólną: wskazówkę, przestrogę.

Galeria dzieł sztuki

R1IkjhpuTB0pA1
Alfred Wierusz-Kowalski, „Dożynki”, 1880-1890, kolekcja prywatna, Polska, polswissart.pl, CC BY 3.0

Biblioteka muzyczna

R92lfLAWOnWC7
Na ilustracji zielony garnek, pod uchyloną pokrywką widać różnorodne zabawki. Na garnku napis: W marcu jak w garncu. Po naciśnięciu punktu aktywnego wyświetla się napis: W marcu jak w garncu rytm oraz pojawia się możliwość odtworzenia nagrania. Na nagraniu mężczyzna odczytuje dwukrotnie słowa w rytmie: ćwierćnuta, dwie ósemki, dwie ćwierćnuty, towarzyszy mu wystukiwanie pulsu.
„W marcu jak w garncu”, Akademia Muzyczna im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy (AMFN), CC BY 3.0
RoBNuz9HDqg8u
Na ilustracji pięciu zbójników. Pierwszy z nich gra na flecie. Wszyscy ubrani są w czerwone spodnie, bardzo szerokie pasy i wysokie czerwone czapki. Po naciśnięciu punktu aktywnego, wyświetla się napis: Pieśń Zbójnicki (W murowanej piwnicy) wykonawca: Muzyka Karpieli z Kościeliska oraz pojawia się możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu rytmiczny góralski utwór w metrum dwie czwarte. Piosenka zaczyna się zaśpiewem solisty: W murowanej piwnicy. Reszta mężczyzn odśpiewuje: Tańcowali zbójnicy. Kazali se piknie grać i na nóżki spozirać. Później żywą, taneczną melodię wykonuje kapela góralska.
RViItGKS8BFWU
Na ilustracji kołacz. Pieczywo położone jest na wiklinowym talerzu na stole przykrytym białym obrusem. Po naciśnięciu punktu aktywnego, wyświetla się napis: Bez pracy nie ma kołaczy - rytm. oraz pojawia się możliwość odtworzenia nagrania. Na nagraniu mężczyzna odczytuje przysłowie: Bez pracy nie ma kołaczy w rytmie: sześć ćwierćnut, dwie półnuty z kropką. Towarzyszy mu wystukiwanie pulsu.
RQKloluq5HmMl
Na zdjęciu scena z baletu Piotra Czajkowskiego „Dziadek do orzechów”. Po naciśnięciu punktu aktywnego, wyświetla się napis: Piotr Czajkowski, Walc kwiatów z baletu Dziadek do orzechów, Wykonawca: Royal Philharmonic Orchestra, Vladimir Ashkenazy. Pojawia się też możliwość uruchomienia muzyki. Utwór wykonywany jest przez orkiestrę symfoniczną. Rozpoczyna się pogodnym, łagodnym wstępem z piękną solówką harfy. Po wstępie rozpoczyna się uroczysty walc, instrumenty smyczkowe wykonują typowy dla walca akompaniament na trzy, a melodię grają instrumenty dęte drewniane. Później melodię przejmują instrumenty smyczkowe.
R2fut0BWLTl6W
Nagranie, na którym mężczyzna recytuje przysłowie: „Czego Jaś się nie nauczy, tego Jan nie będzie umiał” z akompaniamentem rytmicznym wykonywanym na marakasach. W partii recytowanej same ćwierćnuty. W akompaniamencie: W pierwszym takcie: ćwierćnuta, cztery ósemki i ćwierćnuta. W drugim takcie ćwierćnuta, półnuta i ćwierćnuta. W trzecim takcie dwie ćwierćnuty, cztery ósemki. W czwartym takcie półnuta i dwie ćwierćnuty.
R5qXrcPaMSYg3
Czarno-biały piktogram. Obrazek przedstawia kształt: kapelusza, wąsów i napis abrakadabra. Po naciśnięciu punktu aktywnego, wyświetla się napis: Abrakadabra oraz pojawia się możliwość odtworzenia nagrania. Na nagraniu mężczyzna recytuje tekst: Abrakadabra i drążki me do rytmu poruszają się. Recytowany rytm jest w metrum trzy czwarte.

Bibliografia

L. Florek, I. Tomera‑Chmiel, T. Stachak, Nasza muzyka 1, Euterpe, Kraków 2010

Źródła internetowe:

encyklopedia.pwn.pl

podsluchaj.wordpress.com

sjp.pwn.pl