Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Ten materiał nie może być udostępniony
RGZET8OLRu1j8

Rzeczpospolita Obojga Narodów

Sejm koronny za panowania Zygmunta II Augusta
Jan Herbut, domena publiczna

Wprowadzenie

Polecenie 1

Przeczytaj tekst, a następnie wykonaj ćwiczenie.

JPOL_E3_E4_Dodatkowyopiszasobow

W lipcowe gorące popołudnie ulice Lublina zupełnie się wyludniły. Za to na zamku w największej sali panował ogromny tłok. Na honorowym miejscu, na tronie siedział Zygmunt August, władca dwóch krajów – Polski i Litwy. Na fotelach z wysokimi oparciami przed królem zasiadali możnowładcy z Polski i Litwy, a za nimi stali szlacheccy posłowie. Resztę sali wypełniała służba, wojsko i zwykli gapie, którzy przyszli popatrzeć na niecodzienne wydarzenie. Stojący na środku sali poseł głośno odczytywał z kartki tekst:

„Iż już Królestwo Polskie i Wielkie Księstwo Litewskie jest jedno nierozdzielne i nieróżne ciało, a także nieróżna, ale jedna wspólna Rzeczpospolita, która się z dwóch państw i narodów w jeden lud zniosła i spoiła”.

– Co to znaczy? – spytał jeden z gapiów stojącego przed nim posła.

– Właśnie podpisano unię polsko‑litewską – odpowiedział szeptem poseł. – Polska i Litwa połączyły się w jedno państwo, które odtąd będzie nosiło nazwę Rzeczpospolita Obojga Narodów.

Stojący na środku sali poseł długo odczytywał kolejne punkty unii.

„A te rzeczy tu postanowione ani przez króla, ani przez senatorów i posłów nie mogą być wzruszane i odmieniane, ale wiecznymi czasy zachowane być mają”.

Wszyscy zgromadzeni na zamku słuchali w największym skupieniu.

RVLLl5m8PJLxB1
Ćwiczenie 1
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Kiedy to było?

RZzelwJLnQWoR11
Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0
j0000008FQB5v32_0000000W

Polska i Litwa po unii w Krewie

W 1385 roku Polska i Litwa podpisały układ w Krewie. Od tego czasu oba kraje pozostawały w unii personalnej – czyli miały wspólnego władcę. Na tronie polskim i litewskim zasiadali władcy wywodzący się z dynastii Jagiellonów. Oba państwa zachowały odrębne urzędy i instytucje państwowe. Szlachta litewska z zazdrością spoglądała na przywileje szlachty polskiej. Jednak najmożniejsi panowie litewscy niechętni byli ściślejszej unii, ponieważ obawiali się utraty pozycji na Litwie. Oni rządzili księstwem, gdy król przebywał w Polsce.

Polecenie 2

W XV wieku oba kraje, Polska i Litwa, leżały między dwoma morzami. Podaj nazwy tych mórz.

R1IhmGJUh1OO61
Królestwo Polskie i Wielkie Księstwo Litewskie w okresie panowania Władysława Jagiełły
Krystian Chariza i zespół, Królestwo Polskie i Wielkie Księstwo Litewskie w okresie panowania Władysława Jagiełły,
j0000008FQB5v32_00000019

Unia lubelska

Król Zygmunt August obawiał się, że po jego bezpotomnej śmierci unia polsko‑litewska przestanie istnieć. Dążył więc do zacieśnienia związku obu państw, by był on trwalszy. W tym celu w 1569 roku król zwołał do Lublina sejm walny. Przybyli na niego nie tylko polscy posłowie, zaproszono również przedstawicieli Litwy. Wszyscy razem mieli podjąć decyzję o podpisaniu unii ściślej łączącej Królestwo Polskie i Wielkie Księstwo Litewskie.

Po długich dyskusjach obie strony zgodziły się na podpisanie aktu unii lubelskiej. Z dwóch krajów, Polski i Litwy, utworzono jedno nowe państwo, które nazwano Rzeczpospolitą Obojga Narodów.

Polecenie 3

Przyjrzyj się ilustracji, a następnie wykonaj ćwiczenie.

R1dVofLzQ3LFw1
Swoje wyobrażenie na temat podpisania unii lubelskiej uwiecznił na obrazie namalowanym w XIX wieku polski malarz historyczny Jan Matejko
Jan Matejko, Unia Lubelska, 1869, olej na płótnie, domena publiczna
Ćwiczenie 2
R4TU59Uy57waX1
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
j0000008FQB5v32_0000001S

Postanowienia unii lubelskiej

Na czele Rzeczypospolitej Obojga Narodów miał stać jeden wspólny władca, powoływany przez Polaków i Litwinów. Król Polski był jednocześnie Wielkim Księciem Litewskim. Oba kraje miały mieć też wspólny sejm, czyli najwyższy organ władzy. Posłów na sejm wybierały sejmiki w Koronie i na Litwie. Wspólnie miała też być prowadzona polityka zagraniczna. Wprowadzono wspólną monetę.

Litwa i Polska zachowały wiele odrębności. Przede wszystkim posiadały osobne armie, utrzymywane przez osobne skarby. Do skarbu polskiego (zwanego koronnym) wpływały podatki zbierane w Polsce, do skarbu litewskiego – pieniądze z podatków litewskich. Pozostawiono również osobne urzędy centralne, czyli w skład senatu wchodzili urzędnicy koronni i litewscy.

R1aguOWMnXNhw1
Akt unii lubelskiej podpisany i opieczętowany przez przedstawicieli Polski i Litwy
Archiwum Główne Akt Dawnych, domena publiczna
Polecenie 4

Oto fragment aktu unii lubelskiej. Zapoznaj się z tekstem, a następnie wykonaj ćwiczenia.

Volumina Legum
Volumina Legum

I już Korona i Wielkie Księstwo Litewskie jest jedno nierozdzielne i nieróżne ciało, ale jedna wspólna Rzeczpospolita, która się z dwóch państw i narodów w jeden lud zniosła i spoiła. A temu obojemu narodowi, żeby już wiecznymi czasy jedna głowa, jeden pan i jeden król wspólny rozkazywał, który wspólnymi głosami od Polaków i od Litwy ma być obrany, a miejsce jego obierania w Polsce. A po obraniu ma być koronowany w Krakowie. A obraniu króla brak którejkolwiek ze stron przeszkadzać nie będzie, ponieważ wszystkie stany Korony Polskiej i Wielkiego Księstwa Litewskiego na obieranie króla wzywane być mają. Sejmy te oba narody mają zawsze mieć wspólne.

j0000008FQB5v32_00000_BIB_001Volumina Legum.
Ćwiczenie 3.1
RB000DS0u8Ogq1
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 3.2
R15K3kHwDgQeV1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 3.3
Roi6AC5aLGtN31
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ciekawostka

Sejm w Lublinie odbył się na zamku zbudowanym w XIV wieku, w czasach Kazimierza Wielkiego. Początkowo była to budowla obronna. W XVI wieku, na polecenie Zygmunta Starego, przebudowana została przez włoskich architektów na okazałą renesansową rezydencję królewską. Dzięki temu można było w jego murach organizować sejmy i zjazdy szlacheckie. Do dziś zamek stanowi wspaniały zabytek i zajmuje ważne miejsce w polskiej i litewskiej historii.

Polecenie 5

Przyjrzyj się ilustracji, a następnie wykonaj ćwiczenie.

R15DcQjAMi0AQ1
Zamek w Lublinie
Katarzyna Czerlunczakiewicz, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0
Ćwiczenie 4
RdjOXt4yiOGRI1
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
j0000008FQB5v32_0000002Z

Rzeczpospolita Obojga Narodów

Unia podpisana w Lublinie w 1569 roku doprowadziła do utworzenia Rzeczypospolitej Obojga Narodów. W wyniku połączenia Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego powstał jeden z największych terytorialnie krajów w Europie. W państwie tym mieszkało wiele narodów (między innymi: Polacy, Litwini, Rusini, Kozacy, Żydzi) i wyznawano różne religie. Sprzyjało to rozwojowi kultury, ale rodziło też wiele problemów. Unia była niespotykanym wówczas przykładem, że dwa kraje mogą się porozumieć i zjednoczyć w pokojowy sposób. Przetrwała ponad dwieście lat i na trwałe wpisała się do historii obu państw.

Polecenie 6

Przyjrzyj się ilustracji, a następnie wykonaj ćwiczenie.

RPDtJlj9cCLXy
Herb Rzeczypospolitej Obojga Narodów
Olek Remesz, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0
1
Ćwiczenie 5
RxHfjyFtsLwgA1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
j0000008FQB5v32_0000003D

Podsumowanie

Ćwiczenie 6
RKBgzgcbIdGER1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
1
Ćwiczenie 7
R13kL7H52vnbQ1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Polecenia

  1. Oblicz, ile lat upłynęło od zawarcia unii w Krewie do podpisania unii w Lublinie.

  2. Wyjaśnij, co zmieniło się w związku Polski z Litwą po podpisaniu unii lubelskiej.