Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
RTL2CjajstlZg1

Sceny mitologiczne w sztuce

Płaskorzeźba Zeusa w walce ze złem, Achillion, Gastouri, Grecja, online-skills, CC BY 3.0
1

Scenariusz dla nauczyciela

RHYujrjzIKeTk1
Scenariusz zajęć do pobrania.
Źródło: online-skills, licencja: CC0.

I. Opanowanie zagadnień z zakresu języka i funkcji plastyki; podejmowanie działań twórczych, w których wykorzystane są wiadomości dotyczące formy i struktury dzieła. Uczeń:

1) wykazuje się znajomością dziedzin sztuk plastycznych: malarstwa, rzeźby, grafiki, architektury (łącznie z architekturą wnętrz), rysunku, scenografii, sztuki użytkowej dawnej i współczesnej (w tym rzemiosła artystycznego); rozumie funkcje tych dziedzin i charakteryzuje ich język; rozróżnia sposoby i style wypowiedzi w obrębie dyscyplin; zna współczesne formy wypowiedzi artystycznej, wymykające się tradycyjnym klasyfikacjom, jak: happening, performance, asamblaż; sztuka nowych mediów;

6) rozróżnia gatunki i tematykę dzieł w sztukach plastycznych (portret, autoportret, pejzaż, martwa natura, sceny: rodzajowa, religijna, mitologiczna, historyczna i batalistyczna); niektóre z tych gatunków odnajduje w grafice i w rzeźbie; w rysunku rozpoznaje studium z natury, karykaturę, komiks, rozumie, czym jest w sztuce abstrakcja i fantastyka; podejmuje działania z wyobraźni i z natury w zakresie utrwalania i świadomości gatunków i tematów w sztuce, stosuje w tym zakresie różnorodne formy wypowiedzi (szkice rysunkowe, fotografie zaaranżowanych scen i motywów, fotomontaż).

III. Opanowanie podstawowych wiadomości z zakresu kultury plastycznej, jej narodowego i ogólnoludzkiego dziedzictwa kulturowego. Uczeń:

5) rozpoznaje wybrane, najbardziej istotne dzieła z dorobku innych narodów.

Nauczysz się

objaśniać jak opowieści mitologiczne wpłynęły na malarzy, rzeźbiarzy i innych twórców;

wskazywać mity po które sięgano najchętniej w ciągu wieków;

tworzyć samodzielnie scenę mitologiczną.

Bogowie w wierzeniach starożytnych ludzi

Z wyglądu byli podobni do ludzi, ale tylko oni mieli tak piękne mięśnie i idealne proporcje ciała. Przebywali w miejscach, do których człowiek nie mógł zajrzeć. Spożywali tylko ambrozję i nektar. Te smaki nawet się ludziom nie śniły. Byli mężczyznami i kobietami. Mieli swoje przygody, nawet rodziny, towarzyszyły im zwierzęta i inne stworzenia. Śmierć ich nie dotyczyła, bo byli nieśmiertelni. Niektórzy musieli się podporządkować innym. Opiekowali się światem ludzi i ich zajęciami, miastami.
W ten sposób starożytni Grecy wyobrażali sobie bogów. Opowiadania o nich przekazywali z pokolenia na pokolenie. Te przygody bogów, przeplatane losem ludzi i innych istot, nazywamy MitMitmitamiMitmitami, a ich zbiór to mitologia. W tych opowiadaniach Grecy wiedzieli, że wspaniałe świątynie zawdzięczają obliczeniom matematycznym i ciężkiej pracy, jednak wierzyli, że jakieś bóstwo z Olimpu nad tym czuwa i czcili je.

R1XxE6Q10q70d1
Ilustracja interaktywna przedstawia fotografię z Górą Olimp. U jej podnóża widać porośnięte niską roślinnością skały. Niebo jest czyste przechodzące od bieli w dolnej do granatu w górnej części. Na ilustracji umieszczone są interaktywne punkty z informacjami: Punkt 1: Góra Olimp. Starożytni Grecy wierzyli, że tutaj mieszkają ich bogowie z Zeusem na czele. Punkt 2: Wiara w wielobóstwo to politeizm.
Góra Olimp, online-skills, CC BY 3.0

Mitologia - inspiracja dla sztuki

Starożytni Rzymianie również czcili swych bogów. Większość miała poprzednika na Olimpie.
Grecy i Rzymianie stworzyli wiele dzieł plastycznych z wyobrażeniem swych bogów i scen mitologicznych. Do dziś zachowały się rzeźby lub ich kopie z późniejszych okresów oraz naczynia ceramiczne zdobione scenami mitologicznymi.

Ri4aP2TJVPwhc1
Ilustracja interaktywna przedstawia paterę z wizerunkiem Erosa - boga miłości. Jest wykonana techniką malarstwa czerwonofigurowego, którym zdobiono naczynia w starożytnej Grecji. Na czarnym tle ukazany jest stojący, nagi i uskrzydlony Eros. Obie ręce ma wyciągnięte prze siebie. Patera otoczona jest oblamówką. Na ilustracji umieszczone są interaktywne punkty z informacjami: Punkt 1: Eros to w mitologii greckiej bóg miłości. Stał się wzorcem dla rzymskiego Amora. Punkt 2: Eros i Amor unosili się na skrzydłach trafiając strzałą z łuku zakochanych, aby miłość nigdy ich nie opuściła. Malowidło umieszczono na przedmiocie użytkowym. Jest wykonane techniką malarstwa czerwonofigurowego, którym zdobiono naczynia w starożytnej Grecji.
Eros, ok. 1798, Luwr, Paryż, Francja, wikimedia.org, domena publiczna

W ciągu wieków było wiele powrotów do sztuki antyku. Niektórzy artyści tworzyli własne, nowe przedstawienia związane z mitologią, ale najczęściej nawiązywali do klasycznego stylu czasów starożytnych.
XIX wiek to początki bardzo gwałtownych poszukiwań twórczych, które trwają do dziś. Współcześni artyści, którzy inspirują się mitologią, często starają się wypracować własny styl.

RpFKy40gRag7K1
Ilustracja interaktywna przedstawia obraz Tadeusza Kantora, będący jednocześnie projektem do inscenizacji „Powrót Odysa”. Po prawej stronie na pomoście stoi jedna drewniana noga podparta przymocowanym kijem. Naprzeciw znajduje się trzymająca prowizoryczny instrument strunowy ręka, zamocowana do drewnianej podstawy. Cała praca utrzymana jest w ciemnych brązach. Na ilustracji umieszczone są interaktywne punkty z informacjami: Punkt 1: Odys był królem Itaki, potomkiem bogów. Dzięki niemu Grecja zwyciężyła w wojnie, jednak powrót do pięknej żony Penelopy trwał latami, napotykając ciągle nowe przeszkody. Punkt 2: Temat obrazu dotyczy sztuki teatralnej. Nie opowiadała o Odysie, a tylko nawiązywała do mitu, legendy o nim. Podobnie ten obraz – przedstawia kawałek pokładu statku, którym król mógł płynąć. Punkt 3: Tadeusz Kantor był niezwykłym malarzem, rzeźbiarzem, reżyserem i aktorem. Wprowadził w Polsce XX wieku nowe gatunki sztuki.
Tadeusz Kantor, Projekt do inscenizacji „Powrót Odysa”, 1944, Muzeum Sztuki, Łódź, Polska, zbiory.muzeumsztuki.pl, CC BY 3.0

Malarstwo i grafika

Od starożytności twórców inspirowała Wenus. Była rzymską boginią miłości, którą artyści przedstawiali jako niezwykle piękną kobietę. Bardzo znanym w świecie jej wyobrażeniem jest Wenus z Milo. Mitologiczna bogini przez wieki inspirowała malarzy i rzeźbiarzy.

R1R4k0AbGTgCX1
Nieznany malarz flamandzki, „Śpiąca Wenus z Satyrem”, XIX w., Muzeum Narodowe, Warszawa, Polska, cyfrowe.mnw.art.pl, CC BY 3.0

Słynna Kaplica Sykstyńska w Watykanie zawdzięcza swą nazwę papieżowi Sykstusowi IV, ponieważ powstała na jego zamówienie. Ściany i sklepienie pokryte są kolorowymi freskami. Przedstawiają głównie sceny biblijne. Namalował je Michał Anioł. Między chrześcijańskie motywy wplótł sceny mitologiczne. Jedno z malowideł przedstawia Sąd Ostateczny, jednak autor umieścił na nim Charona. Postać ta była w mitologii greckiej złym duchem, który przewoził dusze zmarłych na drugą stronę rzeki, do krainy ciemności.

RaoX75ICf4tBX1
Ilustracja interaktywna przedstawia miedzioryt Nicolasa Beatrizeta "Sąd Ostateczny wg Michała Anioła. Łódź Charona". Ukazuje przeprawę grzeszników łodzią przez Styks. Z łodzi wychodzą nadzy mężczyźni. Będący na zewnątrz pomagają wyciągać innych członków załogi. Niektórzy walczą między sobą. Po lewej strony w łodzi stoi Charon. Wiosłem pogania mężczyzn. W dolnej części, po lewej stronie znajduje się opis. Na ilustracji umieszczone są interaktywne punkty z informacjami: Punkt 1: Autor wykonał grafikę (miedzioryt) na podstawie malowidła Michała Anioła w Kaplicy Sykstyńskiej. Dzięki takim pracom konserwatorzy mogli łatwiej odtworzyć zniszczone freski. Punkt 2: Charon, mitologiczny przewoźnik zmarłych był nielubianą postacią. Artyści przedstawiali go jako szpetnego, siwego starca z brodą w stroju niewolnika (bez jednego rękawa). Stał w łodzi, z wiosłem w dłoniach. Punkt 3: W tej scenie Michał Anioł pozostawił Charona nagiego, jak większość postaci w Kaplicy Sykstyńskiej. Wiosło było potrzebne Charonowi, aby dyrygować duszami, bo to one wiosłowały. Tutaj strąca nim dusze do piekła, którego w mitologii nie było.
Nicolas Beatrizet, „Sąd Ostateczny wg Michała Anioła. Łódź Charona”, 1562, miedzioryt, Muzeum Narodowe, Warszawa, Polska, cyfrowe.mnw.art.pl, CC BY 3.0

Rzeźba

Najważniejszym z bogów był Zeus. Płaskorzeźba na greckiej wyspie Korfu powstała w XIX wieku. W tym czasie kolejny raz w sztuce czerpano motywy z antyku. Także mitologiczne.

Niezwykle zagadkową rzeźbą jest Grupa Laokoona. Nikt nie jest pewien, czy powstała w starożytności, czy jest sprytną podróbką utalentowanego rzeźbiarza włoskiego Michała Anioła. Została odnaleziona w czasach renesansu, kiedy ten artysta żył i tworzył.
Grecy nie mogli zdobyć starożytnej Troi, więc użyli podstępu. Podarowali Trojanom drewnianego konia, który przyniósł im zgubę. Mit głosi, że przyjęcie tego prezentu odradzał kapłan Laokoon. Kiedy wypowiadał słowa przestrogi, z morza wyskoczyły węże i udusiły go wraz z jego dwoma synami. Właśnie tę scenę przedstawia rzeźba.

Achilles i Syzyf

Achilles był herosem czyli potomkiem boga i człowieka. Herosi nie byli nieśmiertelni. Aby zapewnić synowi boską wieczność, matka zaraz po urodzeniu zanurzyła Achillesa w wodach rzeki Styks. Od tej chwili jego ciału nie groziły już strzały z łuku, jednak pozostał mu jeden słaby punkt. Była to pięta, za którą matka trzymała go, zanurzając w wodzie. Kiedy dorósł, brał udział w wojnie trojańskiej. Właśnie tam trafiła go śmiertelna strzała. Dziś, gdy mówimy, o „pięcie Achillesowej”, mamy na myśli czyjś słaby punkt.

RwDN1Ajmrd28g1
Ilustracja interaktywna przedstawia obraz Aleksandra Andriejewicza Iwanowa „Priam prosi Achillesa o zwrot ciała Hektora”. Ukazuje klęczącego przed siedzącym Achillesem starca. W tle scenie przyglądają się inni mężczyźni. Starzec ma siwe włosy, długą brodę i wąsy. Ubrany jest w pomarańczowe, długie szaty. Achilles siedzi na fotelu wyłożonym skórami lamparta. Lekceważąco patrzy na starca. Ubrany w zielono-czerwone szaty. Podpiera się jedną ręką o meble, na których stoi samowar. Za nim ustawiona jest zbroja. W tle rozciąga się daleki pejzaż. Na ilustracji umieszczone są interaktywne punkty z informacjami: Punkt 1: Ta scena była już znana w starożytności. Odnaleziono ją na naczyniach. Król Troi Priam chciał pochować syna Hektora. Punkt 2: Achilles zabił Hektora w wojnie trojańskiej i nie chciał wydać ciała ojcu. W ten sposób mścił się za śmierć swego kuzyna. Ostatecznie Achilles spełnił prośbę Priama. Punkt 3: Ten obraz autor namalował, mając 18 lat. W nagrodę otrzymał za niego medal.
Aleksander Andriejewicz Iwanow, „Priam prosi Achillesa o zwrot ciała Hektora”, 1824, Galeria Tretiakowska, Moskwa, Rosja, wikimedia.org, domena publiczna

Syzyf był człowiekiem, którego bogowie lubili. On jednak tego nie doceniał. Nie potrafił dotrzymać boskich tajemnic. Żył bardzo długo, bo oszukał Zeusa, najważniejszego z bogów i uwięził bożka śmierci. Bogowie zauważyli, że ludzie przestali umierać i w końcu ukarali Syzyfa. Zostawili go żywym na zawsze, ale musiał wtaczać pod górę ciężki kamień, który spadał przed samym szczytem. „Syzyfowa praca” oznacza pracę, która jest bez sensu i nigdy się nie kończy.

RmYNoe3ImgjEt1
Rzeźba Syzyfa toczącego kamień, Brive-la-Gaillarde, Francja, online-skills, CC BY 3.0

Podsumowanie

Jaką masz wiedzę?

  • Starożytne mity o bogach, satyrach, herosach i innych stworzeniach przez stulecia inspirowały twórców dzieł plastycznych różnych dziedzin.

  • Wykonywano rzeźby, płaskorzeźby, grafiki, freski i obrazy z motywami mitologicznymi, zdobiono nimi naczynia.

Teraz potrafisz:
Inspirując się wybranym mitem stworzyć jego własny obraz.

Zadania

RtqhYeUAumI0P
Ćwiczenie 1
RD3mFzXVKkn2e
Ćwiczenie 2
Wymień znanych Ci bohaterów mitologicznych, przedstawionych w dziełach malarskich. Jeśli potrafisz, powiedz też, w jakich obrazach się pojawili.
RgSM1Ua30RZkh
Ćwiczenie 3
W jakim wielkim dziele o tematyce religijnej Michał Anioł wprowadził postacie mitologiczne?
R1KAsXKWGMHTo
Ćwiczenie 4
REYuDDxhnAMkp
Ćwiczenie 5
Jaką sytuacje ukazuje grupa rzeźbiarska Grupa Laokoona?
R1ELoVByllwLC
Ćwiczenie 6
Którą z mitologicznych bogiń malarze uwieczniają jako śpiącą?
R80JBTUgKgfyc
Ćwiczenie 7
Polecenie 1

Uruchom wyobraźnię i wykonaj własną ilustrację do mitologicznej historii Syzyfa lub Achillesa. Wybór sceny należy do ciebie. Spróbuj przedstawić swojego bohatera w dzisiejszym świecie.

Temat pracy do wyboru: Syzyfowa praca lub Moja pięta achillesowa

Materiały:
Kartka A4 do malowania farbami;
Farby plakatowe;
Pędzel;
Naczynie do wody.
Kreatywnej pracy!

R1WeXxTCzczJ71
Uruchom wyobraźnię i zaplanuj ilustrację do mitologicznej przygody Odyseusza, Syzyfa lub Achillesa. Opowiedz, który epizod z życia bohatera został przez Ciebie wybrany i jaką masz wizję plastyczną. Poproś kogoś z klasy o jej zrealizowanie.
Źródło: ViliusL.
m784e70d228a315ae_0000000000023
m784e70d228a315ae_0000000000291

Słownik pojęć

Ambrozja
Ambrozja

w mitologii greckiej: pokarm bogów zapewniający im wieczną młodość.

Antyk
Antyk

świat starożytny, kultura starożytna.

Architektura
Architektura

sztuka projektowania, wznoszenia i artystycznego kształtowania budowli.

Fresk
Fresk

malowidło ścienne wykonane na mokrym tynku; też: technika wykonywania takich malowideł.

Grafika
Grafika

dział sztuk plastycznych obejmujący dzieła wykonane techniką powielania na dowolnym podłożu odbitek z uprzednio wykonanej formy; też: dzieło wykonane tą techniką.

Inspiracja
Inspiracja

natchnienie, zapał twórczy.

Klasyczny
Klasyczny

odnoszący się do starożytnej kultury greckiej i rzymskiej.

Miedzioryt
Miedzioryt

technika druku wklęsłego, polegająca na ryciu rysunku na płycie miedzianej, wypełnieniu go farbą i odbiciu na papierze; też: odbitka wykonana tą techniką.

Mit
Mit

opowieść o bogach, demonach, legendarnych bohaterach i nadnaturalnych wydarzeniach, będąca próbą wyjaśnienia odwiecznych zagadnień bytu, świata, życia i śmierci, dobra i zła oraz przeznaczenia człowieka.

Mitologia
Mitologia

zbiór mitów jakiegoś ludu lub grupy etnicznej składający się na system ich wierzeń religijnych.

Nektar
Nektar

w mitologii greckiej: napój bogów dający im nieśmiertelność.

Płaskorzeźba
Płaskorzeźba

rzeźba wykonana na powierzchni kamienia, drewna itp., której tło stanowi ta powierzchnia.

Politeizm
Politeizm

wiara w wielu bogów.

Potomek
Potomek

dziecko w stosunku do rodziców; też: każdy dalszy następca w prostej linii, w stosunku do swojego przodka.

Renesans
Renesans

okres w historii kultury europejskiej w XIV–XVI w. charakteryzujący się rozwojem myśli racjonalistycznej, przyrodoznawstwa i techniki, rozkwitem sztuki nawiązującej do dziedzictwa antycznego i nasileniem się tendencji humanistycznych.

Satyr
Satyr

mit. gr. «bożek płodności i urodzaju przedstawiany jako pół człowiek, pół kozioł»

Sklepienie
Sklepienie

konstrukcja budowlana w kształcie łuku, zamykająca od góry przestrzeń budynku.

Wzorzec
Wzorzec

wzór, schemat mogący być normą dla innych przedmiotów albo zjawisk danego typu.

Źródło:

sjp.pwn.pl

m784e70d228a315ae_0000000000310

Galeria dzieł sztuki