Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
RBexmYTu2hrPd1

Sceny skąpane w kolorze- malarstwo Fragonarda

Ważne daty

1720- 1790 – okres trwania rokoka

1732- 1806 – lata życia Jean- Honoré Fragonarda

ok. 1750‑1751 – nauka malarstwa u François Bouchera

1752 – otrzymanie nagrody  Prix de Rome

1756‑1760 – studia w Akademii Francuskiej w Rzymie

1761 – członkostwo w  królewskiej Akademii Malarstwa i Rzeźby

1773‑1774 – pobyt we Włoszech

1
1

Scenariusz lekcji dla nauczyciela

RyJ2WnbFCM3VV
Pobierz plik: scenariusz_lekcji.pdf
Plik PDF o rozmiarze 168.03 KB w języku polskim

II. Zapoznawanie z najwybitniejszymi dziełami w zakresie architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:

II.1. wymienia i rozpoznaje najbardziej znane dzieła sztuki różnych epok, stylów oraz kierunków sztuk plastycznych;

II.13.c) w malarstwie i grafice: kompozycji, koloru, sposobów ukazania iluzji przestrzeni, kształtowania formy przez światło, w dziełach figuratywnych stopnia oddania rzeczywistości lub jej deformacji;

II.18. formułuje samodzielne, logiczne wypowiedzi argumentacyjne na temat dzieł sztuki.

II.2. wskazuje twórców najbardziej reprezentatywnych dzieł;

II.3. umiejscawia dzieła w czasie (wskazuje stulecie powstania dzieł sztuki dawnej, a w przypadku dzieł sztuki nowoczesnej i współczesnej datuje je z dokładnością do połowy wieku), w nielicznych przypadkach, dotyczących sztuki nowoczesnej i współczesnej, zna daty powstania dzieł lub datuje je z dokładnością jednej dekady;

II.5. wymienia podstawowe gatunki w dziełach sztuk plastycznych, m.in. portret (w tym autoportret, portret psychologiczny i oficjalny), pejzaż (w tym: weduta, marina, pejzaż ze sztafażem), sceny: rodzajowa, religijna, mitologiczna, historyczna (w tym batalistyczna), martwa natura, akt;

II.9. identyfikuje najbardziej reprezentatywne i najsłynniejsze dzieła na podstawie charakterystycznych środków warsztatowych i formalnych oraz przyporządkowuje je właściwym autorom;

III. Zapoznawanie z dorobkiem najwybitniejszych twórców dzieł architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:

III.1. wymienia najistotniejszych twórców dla danego stylu lub kierunku w sztuce;

III.2. zna najwybitniejsze dzieła z dorobku artystycznego wybitnych przedstawicieli poszczególnych epok, kierunków i tendencji w sztuce od starożytności po czasy współczesne, z uwzględnieniem artystów schyłku XX i początku XXI wieku;

III.3. sytuuje twórczość artystów powszechnie uznawanych za najwybitniejszych w czasie, w którym tworzyli (z dokładnością do jednego wieku, a w przypadku twórców sztuki nowoczesnej i współczesnej – z dokładnością do połowy wieku) oraz we właściwym środowisku artystycznym;

III.4. łączy wybrane dzieła z ich autorami na podstawie charakterystycznych środków formalnych;

III.8. formułuje samodzielne, logiczne wypowiedzi argumentacyjne na temat twórczości wybitnych artystów.

IV. Kształcenie w zakresie rozumienia i stosowania terminów i pojęć związanych z dziełami sztuki, ich strukturą i formą, tematyką oraz techniką wykonania. Uczeń:

IV.2. zna terminologię związaną z opisem formy i treści dzieła malarskiego, rzeźbiarskiego i graficznego, w tym m.in. nazwy formuł ikonograficznych, słownictwo niezbędne do opisu kompozycji, kolorystyki, relacji przestrzennych i faktury dzieła;

IV.6. właściwie stosuje terminy dotyczące opisu treści i formy dzieł sztuk plastycznych;

V. Zapoznanie ze zbiorami najważniejszych muzeów i kolekcji dzieł sztuki na świecie i w Polsce, a także z funkcją mecenatu artystycznego oraz jego wpływem na kształt dzieła sztuki. Uczeń:

V.3. łączy dzieło z muzeum lub miejscem (kościoły, pałace, galerie), w którym się ono znajduje.

Nauczysz się

określać cechy stylu  rokokowego w malarstwie;

charakteryzować twórczość malarską Jean‑Honoré Fragonarda;

omawiać problematykę dzieł malarza;

dokonywać analizy formalnej wskazanych obrazów;

wskazywać miejsce przechowywania obrazów Fragonarda.

Zarys życia i twórczości Fragonarda

Początkowo był uczniem J.-B. Chardina, następnie F. Bouchera (1749–50). W 1752 zdobył Prix de Rome przyznawaną przez Królewską Akademię Malarstwa i Rzeźby; studia kontynuował u Bouchera w École des Éleves Protegés, a następnie w Akademii Francuskiej w Rzymie, dokąd wyjechał 1756. Prace Fragonarda z włoskiego okresu tematycznie i stylowo są bliskie ówczesnym dziełom jego przyjaciela H. Roberta. Po powrocie do Francji (1761) został członkiem Królewskiej Akademii Malarstwa i Rzeźby.

Malował dla prywatnych kolekcjonerów eleganckie, nie pozbawione erotycznego zabarwienia sceny rodzajoweScena rodzajowasceny rodzajowe (Huśtawka ok. 1767‑1768 — Wallace Collection, Londyn), cykle dekoracyjne (Etapy miłości do pałacyku pani du Barry w Louvenciennes — Frick Collection, Nowy Jork). W 1773–74 odbył kolejną podróż do Włoch, w drodze powrotnej był w Wiedniu, Pradze i Dreźnie; wkrótce potem wyjechał na krótko do Holandii. W Paryżu kontynuował prace dla prywatnych zleceniodawców: dekoracyjne krajobrazy (Zabawa w Saint‑Cloud ok. 1775–1780 — Banque de France, Paryż; Scena parkowa z zabawą w ciuciubabkę i Scena parkowa z huśtawką — National Gallery, Waszyngton), kompozycje mitologiczne, także nie pozbawione nuty erotycznej (Źródło miłości ok. 1785 — Wallace Collection, Londyn), z rzadka obrazy religijne (Pokłon pasterzy ok. 1776 — Luwr, Paryż). Fragonard był również znakomitym portrecistą: Denis Diderot (1769 — Luwr), Tancerka Panna Guimard (1769, Luwr), a także ilustratorem Bajek J. de La Fontaine’a, Orlanda Szalonego L. Ariosta i Don Kichota M. de Cervantesa.

Pozostawił ogromną spuściznę rysunkową, głównie szkice figuralne i pejzażowe, te ostatnie zwykle wykonane sangwiną. W czasach rewolucji francuskiej 1789–99 był jednym z doradców ds. sztuki i edukacji artystycznej oraz kustoszem powstałego wówczas w Luwrze muzeum narodowego. Zmarł 22 VIII 1806 w Paryżu.

Ewolucja stylu i wpływy

W jego malarstwie, stanowiącym synonim rokoka, francuska tradycja przedstawień fête champêtre i fête galanteFête galantefête galante łączy się z wyraźnym oddziaływaniem malarstwa włoskiego, a zwłaszcza G. Tiepola. Od wczesnych, gładko malowanych obrazów w stylu Bouchera Fragonard ewoluował ku malowanym impastowo kompozycjom o nasyconych barwach, od motywów mitologiczno‑erotycznych do rodzajowych.

Najważniejsze w twórczości malarskiej Jeana‑Honoré Fragonarda zdają się być swobodne sceny w typie galants, które zawierają liczne podteksty erotyczne. Erotyzm Fragonarda jest jednak lekki, frywolny, „podglądający”, a więc dyskretny i  intymny, nie nosi w sobie znamion pouczania czy wulgarności. Najlepszym przykładem tego typu dzieła może być prezentowany w Wallace Collection w Londynie obraz z  1767 roku pt*. Huśtawka*.

R4sjf9ZLF4BSB
Ilustracja interaktywna Jean-Honoré Fragonard, „Huśtawka". W ogrodzie na huśtawce zawieszonej na drzewie huśta się młoda kobieta w długiej różowej sukni. Dwaj mężczyźni poruszają huśtawkę. W ogrodzie znajdują się rzeźby amorków, jedna na postumencie po lewej stronie i dwie rzeźby widoczne w głębi ogrodu. Obraz przedstawiony jest w ciemnych kolorach. Na ilustracji znajdują się trzy aktywne punkty zawierające dodatkowe informacje: Punkt 1: Dzieło jest tylko pretekstem do snucia domysłów, nie sceną erotyczną podaną wprost. Wśród uroczej, bujnej parkowej scenerii widzimy młodą dziewczynę, która huśtana jest przez ledwie dostrzegalnego mężczyznę ku uciesze drugiego, znajdującego się u podnóża figurki skrzydlatego Amorka. Punkt 2: Mężczyźni mają stroje w barwach szarości, dziewczyna suknię w kolorze pomarańczowym. Dodatkowo istnieje w obrazie jeden mały szczegół – bucik dziewczyny rzucany swobodnie w stronę amanta, który symbolizuje być może szczęśliwe spełnienie miłosne. To właśnie przypadkowość wydarzenia – niedyskretny wiatr, który pozwala mężczyźnie podziwiać tajniki kobiecego stroju, ulotny moment stanowi o jego treści. Fragonard wykorzystuje huśtawkę do ukazania powietrznej zabawy, analizując tym samym zjawisko utraty i zachwiania równowagi, rozkołysania i wirowania, a wiec ruchu w obrazie. Punkt 3: Fragonard wykorzystuje tutaj także tytułową huśtawkę do ukazania powietrznej zabawy, analizując tym samym zjawisko utraty i zachwiania równowagi, rozkołysania i wirowania, a więc ruchu w obrazie.
Jean-Honoré Fragonard, „Huśtawka”, 1767-1768, Wallace Collection, Londyn, Wielka Brytania, flintlock-and-laces.blogspot.com, CC BY 3.0

Podobnie w bardziej frywolnych obrazach, np. przechowywanej w Starej Pinakotece w Monachium Dziewczynce igrającej z pieskiem mamy do czynienia
z podpatrzoną przez widza, zaglądającego „przez dziurkę od klucza” swawolną igraszką.

Fragonard wykonał wiele wersji tego obrazu, w których psotny motyw zabawy w pełni odpowiada gustom epoki. Piesek staje się tylko pretekstem do zabaw, figlarnych pieszczot, których żądni byli ówcześni odbiorcy.

Istniała też wśród komentatorów sztuki opinia, że Fragonard był poetą malarstwa erotycznego: udaje mu się jednak uniknąć nieprzyzwoitości, dzięki szybkości wykonania rysunku.

RpUPbZBXVYSJh1
Źródło: online-skills.

Pewnego rodzaju swobodnym wdziękiem cechuje się obraz Skradziony pocałunek z Ermitażu, ukazujący scenę, rozgrywającą się w ówczesnym wnętrzu.

RDY4Wi5EEXiVg
Ilustracja interaktywna Jean-Honoré Fragonard, „Skradziony pocałunek”. W pokoju znajduje się młoda kobieta w długiej, jasnej sukni, jest lekko nachylona w kierunku mężczyzny, który całuje jej policzek. Na ilustracji znajduje się aktywny punkt zawierający dodatkowe informacje: Mężczyzna i kobieta, w obawie przed wzrokiem innych, potajemnie oddają się przyjemności pocałunku. W dobie rodzącego się feminizmu i dążeń kobiet do równouprawnienia zadać sobie można pytanie czy ów pocałunek na pewno został skradziony?
Jean‑Honoré Fragonard, „Skradziony pocałunek”, 1787 r., Ermitraż, Sankt Petersburg, Rosja, wikimedia.org, domena publiczna

Jeszcze dalej posuwa się Fragonard w scenie Zasuwka z Luwru, traktując tutaj miłosne pożądanie niemalże z dosłownością. Obejmujący w talii kobietę silny mężczyzna sięga ku tytułowej zasuwce, by niczego nie ryzykując, móc oddać się miłosnej uciesze.

RPQpSksIKUzTo
Ilustracja interaktywna Jean-Honoré Fragonard, „Zasuwka”, Widoczny jest pokój z dużym łóżkiem z białym prześcieradłem i czerwonymi zasłonami. Kobieta w jasnej długiej sukni z włosami w nieładzie jest trzymana w pasie przez mężczyznę w białej koszuli i krótkich, białych kalesonach. Mężczyzna lewa ręką trzyma kobietę a prawą zasuwa zasuwkę w drzwiach, odwrócony jest tyłem do widza. Na ilustracji znajduje się aktywny punkt zawierający dodatkowe informacje: Punkt 1: Determinacja kochanków wyrażona jest bardzo intensywnie za pomocą specyficznej kompozycji obrazu opartej na przekątnej, idącej od stołu do drzwi, a dodatkowo podkreślone ruchem postaci i zastosowanym światłocieniem (para kochanków, jabłko i łoże oświetlone złotym światłem; suknia kobiety natomiast zdaje się być przedłużeniem łóżka będącego miejscem docelowej sceny).
Jean‑Honoré Fragonard, „Zasuwka”, ok. 1777 r., Luwr, Paryż, Francja, wikimedia.org, domena publiczna

W Muzeum Sztuki w Toledo w Stanach Zjednoczonych podziwiać można kolejny z obrazów Fragonarda zatytułowany Ciuciubabka. Specyficznie pojmowana zabawa i przyjemność (plaisir) okresu rokoka znalazła swoje ujście również w tego typu scenkach rodzajowych rozgrywanych wiosną i latem w parkach i laskach podmiejskich. Do tych organizowanych często fêtes zaliczamy właśnie uwiecznioną w malarstwie Fragonarda Ciuciubabkę.

R1QcJgLa5qS8M1
Źródło: online-skills.

Niemalże we wszystkich reprodukowanych kompozycjach Fragonarda rolę główną odgrywa kobieta. Jest to kobieta pięknie ubrana (czasami przebrana), czarowna, urocza oddająca się jakiejś przyjemnej czynności w swoim buduarzeBuduarbuduarze. Za przykład niech posłuży nam obraz List miłosny z Metropolitan Museum of Art w Nowym Jorku.

RmFfHb7BCffCj1
Jean-Honoré Fragonard, „List miłosny”, 1770 r., Metropolitan Museum of Art., Nowy Jork, belenfloresg97.tumblr.com, CC BY 3.0

W 1769 roku powstaje jedno z najbardziej rozpoznawalnych dzieł Fragonarda ilustrujące prozaiczną czynność, której oddaje się kobieta w swoim buduarze, a mianowicie Dziewczyna czytająca książkę. Podziwiać ją można w National Gallery of Art w Waszyngtonie.

Rmtajt078oCg6
Ilustracja interaktywna Jean-Honoré Fragonard, „Dziewczyna czytająca książkę”, Na fotelu wyścielonym poduszkami siedzi młoda dziewczyna, włosy ma upięte w kok i związane fioletową wstążką. Ubrana jest w żółtą suknię wykończoną białą kryzą. Na ilustracji znajdują się dwa aktywne punkty zawierające dodatkowe informacje: Punkt 1: Siedząca w wygodnym fotelu młoda dama ukazana jest z profilu, choć badania rentgenowskie wykazały, że w pierwotnym zamyśle spoglądała ona wprost na widza. Skupiona na czytaniu niewielkiej książki, którą trzyma w prawej ręce, opiera się o wielką poduszkę. Punkt 2: Kompozycja obrazu jest solidnie skonstruowana na dwóch liniach- poziomej i pionowej. Horyzontalna ukazująca podłokietnik, i wertykalna, która oznacza załamanie ścian wyznaczają klarowne i mocne podparcie dla ciała kobiety. Z kolei jej pofałdowana bogata suknia ukazuje wirtuozerię Fragonarda w użyciu limonkowej barwy, bardzo lubianej w okresie rokoka.
Jean‑Honoré Fragonard, „Dziewczyna czytająca książkę”, 1776 r., National Gallery of Art., Waszyngton, Stany Zjednoczone, wikimedia.org, domena publiczna

Portret pani de Giumard z Luwru emanuje ciepłym wewnętrznym czarem podkreślającym pewną kapryśność i zalotność modelki. W przepięknych kobiecych scenach, takich ja ta, Fragonard stosuje świetlistą paletę, a łagodny, pastelowyPastelpastelowy koloryt twarzy kontrastuje z ciemną, głęboką oprawą oczu i wyraźnym rysunkiem pełnych ust. W portretach tego typu (List miłosny, Dziewczyna czytająca książkę) paleta Fragonarda skupia się wokół bieli, brązów, żółcieni, głębokich czerwieni i zieleni.

W niektórych partiach tych obrazów farba nałożona jest skąpo, tak, że staje się przezroczysta i możliwe jest dostrzeżenie splotu płótna, w innych miejscach zaś farbę kładzie artysta tak gęsto, że widoczne są ślady pędzla.

REtrCFBLe39xs1
Jean-Honoré Fragonard, „Portret pani de Guimard”, ok. 1769 r., Musée du Louvre, Paryż, Francja, pl.pinterest.com, CC BY 3.0

Zdjętej koszulce - erotycznej scenie buduarowej przechowywanej dzisiaj w Luwrze, artysta niemalże rzeźbi ciało kobiety zaokrąglonymi pociągnięciami pędzla ukazując je w pełnym świetle; jedynie twarz pozostaje w cieniu.

R1GoLASRhsbvt
Ilustracja interaktywna Jean-Honoré Fragonard, „Nagrywana koszulka”, Młoda naga kobieta leży na łóżku w białej pościeli, w wyciągniętych w górę rękach trzyma dziecko w czerwonym ubranku. Po prawej stronie wisi różowa pofalowana zasłona. Na ilustracji znajduje się aktywny punkt zawierający dodatkowe informacje: Punkt 1: Fragonard ukazuje tu w pełni swój malarski kunszt. Na różowych pośladkach kładzie plamy czerwieni, biel łóżka zgrywa się z kolorem szarych cieni, subtelnie zażółca narzuty, różowi zasłony. Farba jest tutaj rzadka, można dostrzec wręcz prześwitującą fakturę płótna.
Jean-Honoré Fragonard, „Zdjęta koszulka”, 1770 r., Musée du Louvre, Paryż, Francja, pinterest.co.uk, CC BY 3.0

Zadania

R1R88A3Qdoj9n1
Ćwiczenie 1
Odpowiedz na pytanie. Polecenie do zadań brzmi: „W jakim kraju urodził się Jean- Honoré Fragonard?. Możliwe odpowiedzi: 1. Anglia, 2. Francja, 3. Szwajcaria.
Źródło: online-skills.
RjNREjEBEMuSF
Ćwiczenie 2
Podaj tytuł dzieła Fragonarda, który jest portretem.
RHHNUKpWOXuWG1
Ćwiczenie 3
Polecenie do zadania brzmi: „Dopasuj odpowiednią nazwę do przytoczonej definicji:” Definicja 1: przedstawienie w malarstwie, grafice, rzeźbie sceny z życia codziennego, również sceny związane ze zwyczajami lub obrzędami, a także życie towarzyskim. Definicja 2: 9franc. „wytworna zabawa”) przedstawienie wytwornego towarzystwa na tle przyrody w scenach zabaw parkowych, koncertów, posiłków pod gołym niebem i zalotów miłosnych. Możliwe odpowiedzi: A. scena rodzajowa. B. fête galante
Źródło: online-skills.
RSnqbDOPTdIdO1
Ćwiczenie 4
Wskaż miejsce przechowywania poszczególnych dzieł. Dzieło: Skradziony pocałunek, możliwe odpowiedzi: 1 Luwr , 2 Ermitaż, Sankt Petersburg, 3 Narodowa Galeria Sztuki w Waszyngtonie; Dzieło Dziewczyna czytająca książkę, możliwe odpowiedzi: 1 Luwr , 2 Ermitaż, Sankt Petersburg 3. Narodowa Galeria Sztuki w Waszyngtonie; Dzieło: Zdjęta koszulka, możliwe odpowiedzi: 1 Luwr, 2. Ermitaż, Sankt Petersburg, 3. Narodowa Galeria Sztuki w Waszyngtonie
Źródło: online-skills.
RniGxDs8shfWS1
Ćwiczenie 5
Odpowiedz na pytanie. Jaką zabawę ukazał w jednym ze swoich obrazów Jean- Honoré Fragonard? Możliwe odpowiedzi: 1.zabawa w chowanego, 2. zabawa w berka, 3. zabawa w ciuciubabkę
Źródło: online-skills.
Rp2IIdpW0Mu7k1
Ćwiczenie 6
Odpowiedz na pytanie. Prekursorem którego z francuskich kierunków malarskich miał być Jean- Honoré Fragonard? Możliwe odpowiedzi: 1. akademizmu , 2. impresjonizmu, 3. pointylizmu
Źródło: online-skills.
RWn8jVpAmkJMO1
Ćwiczenie 7
Odpowiedz na pytanie. Który spośród popularnych artystów był nauczycielem Jeana- Honoré Fragonarda? Możliwe odpowiedzi: 1. François Boucher, 2. Édouard Manet, 3. Antoine Watteau
Źródło: online-skills.
Polecenie 1
Jak sądzisz, z jakiego powodu twórczość Jeana‑Honoré Fragonarda stała się prekursorem impresjonizmu?
Jak sądzisz, z jakiego powodu twórczość Jeana‑Honoré Fragonarda stała się prekursorem impresjonizmu?
ReQwQKV4XhGSe
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.

Słownik pojęć

Akwarela
Akwarela

technika malarska posługująca się farbami akwarelowymi kładzionymi najczęściej na papierze, pergaminie, także na kości słoniowej; farba akwarelowa to farba wodna o spoiwie rozpuszczalnym w wodzie, przeważnie z gumy arabskiej

Buduar
Buduar

pokój kobiecy niewielkich rozmiarów, sytuowany często między salonem a sypialnią, wytwornie umeblowany (fotele, krzesła, sofy, stoliki, biureczka, niekiedy łoże), zdobiony obrazami (najczęściej o charakterze sentymentalno- erotycznym); pojawił się początkiem XVIII wieku we Francji i stał się nieodzownym elementem apartamentów epoki czasów rokoka i klasycyzmu; zanika w 2. poł. XIX wieku

Fête galante
Fête galante

(franc. „wytworna zabawa”) przedstawienie wytwornego towarzystwa na tle przyrody w scenach zabaw parkowych, koncertów, posiłków pod gołym niebem i zalotów miłosnych; charakterystyczny temat dworskiego malarstwa rokokowego XVIII w.

Gwasz
Gwasz

nieprzezroczysta farba wodna z domieszką kredy lub bieli (cynkowej bądź ołowiowej) nadającej gwaszowi właściwości kryjące; jako spoiwa używa się najczęściej gumy arabskiej

Malarstwo olejne
Malarstwo olejne

technika malarska polegająca na posługiwaniu się farbami olejnymi, w których spoiwem jest głównie olej lniany; za podłoże malarskie służą najczęściej drewno, płótno, blacha, rzadziej papier lub pergamin

Ołówek
Ołówek

pręcik grafitowy lub barwny umieszczony w oprawce z drewna służący do pisania i rysowania

Pastel
Pastel

technika malarska posługująca się pastelami czyli farbami uformowanymi w cienkie, miękkie pałeczki z pigmentów, kredy, gipsu i małej ilości spoiwa (gł. gumy tragakantowej), mająca charakter pośredni między rysunkiem a malarstwem

Scena rodzajowa
Scena rodzajowa

przedstawienie w malarstwie, grafice, rzeźbie sceny z życia codziennego, również sceny związane ze zwyczajami lub obrzędami, a także życiem towarzyskim

Tusz
Tusz

czarna farba wodna, w skład której wchodzi sadza, żelatyna, kamfora, piżmo, niekiedy płatki złota; ubijany w podłużne pałeczki lub gałki różnej wielkości

Słownik pojęć został opracowany na podstawie:

encyklopedia.pwn.pl

Galeria dzieł sztuki

Bibliografia

Władysław Tomkiewicz, Rokoko, wyd. AF*,*  Warszawa 1988.

Jean‑Honoré Fragonard, Wielcy malarze. Ich życie, inspiracje i dzieło, nr 83, Eaglemoss Polska, Warszawa, 1999.