Schemat interaktywny. Prezentuje pośrodku kontur Polski z napisem Zasady ustroju Rzeczypospolitej. Wokół niego znajduje się dziesięć bloków: suwerenność narodu, republikańska forma państwa, demokratyczne państwo prawne, podział i równowaga władzy, reprezentacja polityczna, pluralizm polityczny, wzajemna niezależność i współdziałanie państwa i kościołów oraz innych związków wyznaniowych, wolność i prawa człowieka i obywatela, decentralizacja władzy publicznej i samorząd, społeczna gospodarka rynkowa. Opis bloków znajdujących się na ilustracji: 1. Suwerenność narodu Źródło I
Asymilacja to ładne słowo

Kiedy czytam o tym, co się dzieje z Romami w Andrychowie, Poznaniu, Wrocławiu, nie mówiąc już o reszcie świata, to naprawdę zaczynam się bać, że w końcu dojdzie do pogromu. Mamy słabszą (bo zależną od reszty), często „chropowatą” w kontakcie mniejszość i wnerwioną (kryzysem, własną słabością, whatever) większość. Ruchy narodowe rosną w siłę… Strasznie bym nie chciała, by moje dzieci chodziły kiedyś po muzeum pogromu Romów i wpisywały do księgi pamiątkowej „nigdy więcej” czy „jak mogło do tego dojść?”. Pod wszelkimi tekstami dotyczącymi Romów przewija się ten sam komentarz: „Jak im tak źle, to niech wracają do siebie”. Czyli co, do Indii?

Źródło: Asymilacja to ładne słowo, czujczuj.blogspot.com [online, dostęp: 12.03.2020].

Źródło II
Ustawa z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym

Art. 2. (…)
3. Mniejszością etniczną, w rozumieniu ustawy, jest grupa obywateli polskich, która spełnia łącznie następujące warunki:
1. Jest mniej liczebna od pozostałej części ludności Rzeczypospolitej Polskiej.
2. W sposób istotny odróżnia się od pozostałych obywateli językiem, kulturą lub tradycją.
3. Dąży do zachowania swojego języka, kultury lub tradycji.
4. Ma świadomość własnej historycznej wspólnoty etnicznej i jest ukierunkowana na jej wyrażanie i ochronę.
5. Jej przodkowie zamieszkiwali obecne terytorium Rzeczypospolitej Polskiej od co najmniej 100 lat.
6. Nie utożsamia się z narodem zorganizowanym we własnym państwie.
4. Za mniejszości etniczne uznaje się następujące mniejszości: karaimską, łemkowską, romską, tatarską.

Źródło: Ustawa z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym (Dz.U. 2005 nr 17 poz. 141), prawo.sejm.gov.pl [online, dostęp: 12.03.2020]. 2. Republikańska forma państwa Źródło I

Rzeczpospolita to wspólna sprawa, o którą dbamy pospołu, nie jako bezładna gromada, tylko liczne zgromadzenie, jednoczone uznawaniem prawa i pożytków z życia we wspólnocie. Najważniejszą przyczyną owego współistnienia jest nie tyle poczucie bezradności, ile wrodzona potrzeba bytowania wśród innych.

Źródło: Marek Tuliusz Cyceron, O państwie, tłum. Iwona Żółtowska, [w:] O państwie, o prawach, Kęty 1999, I. 25, s. 26.

Źródło II
Artykuł 1 Konstytucji RP, który stanowi, że…

Rzeczpospolita Polska jest wspólnym dobrem wszystkich obywateli” zamieszczony w rozdz. I: Rzeczpospolita wyraża podstawową zasadę ustroju naszego państwa. (…)
Podstawowym warunkiem uznania „dobra” (czyt. państwa) za „dobro wspólne” jest takie ukształtowanie instytucji praw, wolności i obowiązków jednostki, które zapewni jednostce realizację przyznanych jej konstytucyjnie praw. (…) Głębokość korzystania z wolności i praw jednostki w ramach „dobra wspólnego” wyznaczają dwa czynniki, których ocena nie może pozostać bez znaczenia dla opisu instytucji praw i wolności w ramach RP jako „dobra wspólnego.
Są to instytucje obowiązków obywatela, które są swojego rodzaju kontrybucją na rzecz ogółu społeczeństwa. (…) Z pojęciem „dobro wspólne” (Rzeczpospolita Polska) łączą się nie tylko obowiązki obywatela wobec państwa, ale i obowiązki państwa wobec obywatela.

Źródło: Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2018, Rok LXXX, zeszyt 1, s. 23–31.


Źródło III
Art. 36. Podczas pobytu za granicą obywatel polski ma prawo do opieki ze strony Rzeczypospolitej Polskiej.

Art. 60. Obywatele polscy korzystający z pełni praw publicznych mają prawo dostępu do służby publicznej na jednakowych zasadach.

Art. 61. 1. Obywatel ma prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne.

Art. 62. 1. Obywatel polski ma prawo udziału w referendum oraz prawo wybierania Prezydenta Rzeczypospolitej, posłów, senatorów i przedstawicieli do organów samorządu terytorialnego, jeżeli najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat.

Art. 67. 1. Obywatel ma prawo do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy ze względu na chorobę lub inwalidztwo oraz po osiągnięciu wieku emerytalnego. Zakres i formy zabezpieczenia społecznego określa ustawa.
2. Obywatel pozostający bez pracy nie z własnej woli i niemający innych środków utrzymania ma prawo do zabezpieczenia społecznego, którego zakres i formy określa ustawa.

Art. 68. 1. Każdy ma prawo do ochrony zdrowia.
2. Obywatelom, niezależnie od ich sytuacji materialnej, władze publiczne zapewniają równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych. Warunki i zakres udzielania świadczeń określa ustawa.

Art. 70. 4. Władze publiczne zapewniają obywatelom powszechny i równy dostęp do wykształcenia. W tym celu tworzą i wspierają systemy indywidualnej pomocy finansowej i organizacyjnej dla uczniów i studentów. Warunki udzielania pomocy określa ustawa.

Art. 82. Obowiązkiem obywatela polskiego jest wierność Rzeczypospolitej Polskiej oraz troska o dobro wspólne.

Art. 83. Każdy ma obowiązek przestrzegania prawa Rzeczypospolitej Polskiej.

Art. 84. Każdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków, określonych w ustawie.

Art. 85. 1. Obowiązkiem obywatela polskiego jest obrona Ojczyzny.

Art. 86. Każdy jest obowiązany do dbałości o stan środowiska i ponosi odpowiedzialność za spowodowane przez siebie jego pogorszenie. Zasady tej odpowiedzialności określa ustawa.

Źródło: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r., sejm.gov.pl [online, dostęp: 12.03.2020]. 3. Demokratyczne państwo prawne Źródło I
Tyrania większości

Maksymę, która głosi, że większość ma prawo czynić w sferze rządzenia krajem wszystko, co zechce, uważam za bezbożną i godną pogardy, a jednak przyznaję, że wszelka władza powinna wywodzić się z woli większości. Czy pozostaję w sprzeczności z sobą samym?
Istnieje pewne ogólne prawo, które zostało sformułowane czy też przyjęte nie przez większość takiego lub innego narodu, ale przez większość ludzi na świecie. Tym prawem jest sprawiedliwość. Sprawiedliwość określa więc granice praw każdego społeczeństwa.
Naród jest jakby sądem przysięgłych, któremu powierzono reprezentowanie społeczeństwa ogólnoludzkiego i stosowanie sprawiedliwości stanowiącej prawo tego społeczeństwa. Czy sąd przysięgłych, reprezentujący społeczeństwo, powinien dysponować większą władzą od samego społeczeństwa, którego prawa wykonuje?
Kiedy więc ktoś odmawia posłuszeństwa niesprawiedliwemu prawu, nie odmawia wcale większości prawa do rządzenia. Odwołuje się jedynie od suwerenności ludu do suwerenności rodzaju ludzkiego. (…)

Źródło: Alexis de Tocqueville, O demokracji w Ameryce, hoplofobia.info [online, dostęp: 12.03.2020]. 4. Podział i równowaga władzy Źródło I

Wolność polityczna obywatela jest to ów spokój ducha pochodzący z przeświadczenia o własnym bezpieczeństwie. Aby istniała ta wolność, trzeba rządu, przy którym by żaden obywatel nie potrzebował się lękać drugiego obywatela.
Kiedy, w jednej i tej samej osobie lub w jednym i tym samym ciele, władza prawodawcza zespolona jest z wykonawczą, nie ma wolności, ponieważ można się lękać, aby ten sam monarcha albo ten sam senat nie stanowił tyrańskich praw, które będzie tyrańsko wykonywał.
Nie ma również wolności, jeśli władza sędziowska nie jest oddzielona od prawodawczej i wykonawczej. Gdyby była połączona z władzą prawodawczą, władza nad życiem i wolnością obywateli byłaby dowolna, sędzia bowiem byłby prawodawcą. Gdyby była połączona z władzą wykonawczą, sędzia mógłby mieć siłę ciemiężyciela.
Wszystko byłoby stracone, gdyby jeden i ten sam człowiek lub jedno i to samo ciało magnatów, albo szlachty, albo ludu, sprawowało owe trzy władze: tworzenie praw, wykonywanie publicznych postanowień oraz sądzenie zbrodni lub sporów między obywatelami.

Źródło: Karol Monteskiusz, O duchu praw, wolnelektury.pl [online, dostęp: 12.03.2020].

Źródło II
Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej uchwalona w dniu 22 lipca 1952 r.

Rozdział 3

Naczelne organy władzy państwowej

Art. 15. 1. Najwyższym organem władzy państwowej jest Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.
2. Sejm jako najwyższy wyraziciel woli ludu pracującego miast i wsi urzeczywistnia suwerenne prawa narodu.
3. Sejm uchwala ustawy oraz sprawuje kontrolę nad działalnością innych organów władzy i administracji państwowej.

Źródło: Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z 22 lipca 1952 r., prawo.sejm.gov.pl [online, dostęp: 12.03.2020]., 5. Reprezentacja polityczna Źródło I
Ustawa z dnia 9 maja 1996 r. o wykonywaniu mandatu posła i senatora

Art. 23. 1. Posłowie i senatorowie tworzą biura poselskie, senatorskie lub poselsko-senatorskie w celu obsługi swojej działalności w terenie.
2. Poseł i senator mogą realizować swoją działalność terenową w wybranym okręgu lub okręgach wyborczych.
3. Posłowi i senatorowi przysługuje ryczałt na pokrycie kosztów związanych z funkcjonowaniem biur, na zasadach i w wysokości określonych wspólnie przez Marszałka Sejmu i Marszałka Senatu. Środki te nie mogą być wykorzystywane na inne cele niż określone w zdaniu pierwszym.

Źródło: Ustawa z dnia 9 maja 1996 r. o wykonywaniu mandatu posła i senatora (Dz.U. 1996 nr 73 poz. 350), sejm.gov.pl [online, dostęp: 12.03.2020]. 6. Pluralizm polityczny Źródło I

Według danych GUS, mimo że w ewidencji w 2018 roku można było znaleźć 83 formalnie istniejące partie, to tylko 60 z nich pozostawało aktywnych (a 11 miało przedstawicieli w parlamencie).
W ciągu ostatniej dekady liczba zarejestrowanych partii nie ulegała gwałtownym zmianom – ich liczba mieściła się w przedziale od 73 (w 2014) do 86 (w 2016).
W ostatniej kadencji parlamentu zanotowano jednak znaczące wahania w liczbie rejestracji. W wyborczym roku 2015 zarejestrowano aż 19 nowych partii politycznych (przy okazji poprzednich wyborów, w 2011 roku, było ich jedynie 8). Z kolei dwa lata później, w 2017 roku, aż 16 zostało wykreślonych z ewidencji. Jednak jedynie rok później zarejestrowano kolejnych 15 nowych ugrupowań.

Źródło: 5 wykresów tłumaczących, jak funkcjonują partie polityczne w Polsce, 300gospodarka.pl [online, dostęp: 12.03.2020].

Źródło II
Ustawa z dnia 27 czerwca 1997 r. o partiach politycznych

Art. 1. 2. Partia polityczna może korzystać z praw wynikających z ustaw po uzyskaniu wpisu do ewidencji partii politycznych.

Art. 4 Organy władzy publicznej są obowiązane do równego traktowania partii politycznych.

Art. 5 Partiom politycznym zapewnia się dostęp do publicznej radiofonii i telewizji na zasadach określonych w odrębnych ustawach.

Art. 11. 1. Partię polityczną zgłasza się do ewidencji partii politycznych, zwanej dalej „ewidencją”, prowadzonej przez Sąd Okręgowy w Warszawie, zwany dalej „Sądem”.
2. Zgłoszenie powinno zawierać nazwę, skrót nazwy i określenie adresu siedziby partii politycznej oraz imiona, nazwiska i adresy osób wchodzących w skład organów uprawnionych w statucie do reprezentowania partii na zewnątrz oraz do zaciągania zobowiązań majątkowych. Do zgłoszenia można załączyć wzorzec symbolu graficznego partii politycznej.
3. Do zgłoszenia należy załączyć:
1) statut partii politycznej,
2) wykaz zawierający imiona, nazwiska, adresy zamieszkania, numery ewidencyjne PESEL i własnoręczne podpisy popierających zgłoszenie co najmniej 1000 obywateli polskich, którzy ukończyli 18 lat i mają pełną zdolność do czynności prawnych; każda strona wykazu powinna być opatrzona adnotacją zawierającą nazwę partii politycznej zgłaszanej do ewidencji.

Art. 12. 1. Sąd dokonuje wpisu partii politycznej do ewidencji niezwłocznie, jeżeli zgłoszenie jest zgodne z przepisami prawa.

Art. 13. 1. Jeżeli zgłoszenie partii politycznej do ewidencji zostało dokonane z naruszeniem przepisów art. 11 ust. 2–6, Sąd wzywa zgłaszających do usunięcia stwierdzonych wad w wyznaczonym przez siebie terminie, nie dłuższym niż 3 miesiące.
2. W przypadku nieusunięcia wad w terminie i w sposób wskazany przez Sąd Sąd wydaje postanowienie o odmowie wpisu partii politycznej do ewidencji.
3. Postanowienie może być zaskarżone w terminie 14 dni od jego doręczenia lub ogłoszenia na posiedzeniu jawnym.

Art. 28. 1. Partia polityczna, która:
1. W wyborach do Sejmu samodzielnie, tworząc komitet wyborczy, otrzymała w skali kraju co najmniej 3% ważnie oddanych głosów na jej okręgowe listy kandydatów na posłów albo
2. W wyborach do Sejmu weszła w skład koalicji wyborczej, której okręgowe listy kandydatów na posłów otrzymały w skali kraju co najmniej 6% ważnie oddanych głosów, ma prawo do otrzymywania przez okres kadencji Sejmu, w trybie i na zasadach określonych w niniejszej ustawie, subwencji z budżetu państwa na działalność statutową, zwanej dalej „subwencją”.
(…)
6. Subwencja, o której mowa w ust. 1, przysługuje, poczynając od 1 stycznia roku następującego po roku, w którym odbyły się wybory. Subwencja wypłacana jest do końca roku, w którym odbywają się kolejne wybory.

Źródło: Ustawa z dnia 27 czerwca 1997 r. o partiach politycznych (Dz.U. 1997 nr 98 poz. 604), sejm.gov.pl [online, dostęp: 12.03.2020]. 7. Wzajemna niezależność i współdziałanie państwa, i kościołów oraz innych związków wyznaniowych Źródło I
Rozporządzenie MEN z dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w szkołach publicznych

paragraf 1.1. W publicznych szkołach podstawowych i ponadpodstawowych, zwanych dalej szkołami, organizuje się w ramach planu zajęć szkolnych naukę religii i etyki dla uczniów, których rodzice (opiekunowie prawni) wyrażą takie życzenie (…).

paragraf 12. W pomieszczeniach szkolnych może być umieszczony krzyż.

Źródło: Rozporządzenie MEN z dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w szkołach publicznych, prawo.sejm.gov.pl [online, dostęp: 12.03.2020].

Źródło II
Ustawa z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania

DZIAŁ II
Stosunek państwa do kościołów i innych związków wyznaniowych,
Rozdział 1 Przepisy ogólne

Art. 8. Kościoły i inne związki wyznaniowe w Polsce działają w konstytucyjnych ramach ustrojowych Rzeczypospolitej Polskiej, ich sytuację prawną i majątkową regulują przepisy rangi ustawowej.

Art. 9. 1. W Rzeczypospolitej Polskiej stosunek państwa do wszystkich kościołów i innych związków wyznaniowych opiera się na poszanowaniu wolności sumienia i wyznania.
2. Gwarancjami wolności sumienia i wyznania w stosunkach państwa z kościołami i innymi związkami wyznaniowymi są:
1) oddzielenie kościołów i innych związków wyznaniowych od państwa,
2) swoboda wypełniania przez kościoły i inne związki wyznaniowe funkcji religijnych,
3) równouprawnienie wszystkich kościołów i innych związków wyznaniowych, bez względu na formę uregulowania ich sytuacji prawnej.

Art. 10. 1. Rzeczpospolita Polska jest państwem świeckim, neutralnym w sprawach religii i przekonań.
2. Państwo i państwowe jednostki organizacyjne nie dotują i nie subwencjonują kościołów i innych związków wyznaniowych. Wyjątki od tej zasady regulują ustawy lub przepisy wydane na ich podstawie.

Art. 11. 1. Kościoły i inne związki wyznaniowe są niezależne od państwa przy wykonywaniu swoich funkcji religijnych.
2. Kościoły i inne związki wyznaniowe oraz ich działalność podlegają ochronie prawnej, w granicach określonych w ustawach.

Źródło: Ustawa z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (Dz.U. 1989 nr 25 poz. 155), prawo.sejm.gov.pl [online, dostęp: 12.03.2020]. 8. Wolność, prawa człowieka i obywatela Źródło I

Według Wiktora Osiatyńskiego: „Prawa człowieka to kwalifikowana postać praw i wolności jednostki, służących ochronie ich interesów, przypisywanych każdej osobie ludzkiej, niezależnie od przynależności państwowej i od jakichkolwiek cech różnicujących. Źródłem tak rozumianych praw człowieka nie jest państwo i tworzony przez nie określony system prawny, lecz prawo naturalne, zgodnie z którym podstawą większości praw jednostki jest przyrodzona godność istoty ludzkiej. To dzięki niej prawa człowieka mają charakter ponadpaństwowy (pierwotny), niezbywalny i nienaruszalny”.
Pojęcie praw człowieka opiera się na trzech tezach: po pierwsze, że każda władza jest ograniczona, po drugie, że każda jednostka posiada sferę autonomii, do której nie ma dostępu żadna władza i po trzecie, że każda jednostka może się domagać od państwa ochrony jej praw. Prawa człowieka, to szczególny rodzaj praw podmiotowych. W konstytucjonalizmie termin ten ma konotacje aksjologiczne. Oznacza się nim najczęściej podstawowe i pochodne sytuacje prawne obywateli (uprawnienia, kompetencje itp.), w skład których wchodzi roszczenie prawne. (…)
Poziom respektowania praw człowieka zależy także w znacznym stopniu od formy państwa, rozumianej jako struktura organów władzy państwowej, środki i metody sprawowania tej władzy oraz terytorialno-administracyjny ustrój państwa. W systemach totalitarnych czy autorytarnych organy państwowe wymagają od jednostki nie tylko podporządkowania się określonej ideologii, ale także jej czynnego wyznawania.
Interes państwa dominuje nad interesem jednostki i społeczeństwa, państwo dąży do kontrolowania wszelkich dziedzin życia społecznego i osobistego obywateli.
Organy państwa totalitarnego czy autorytarnego wartościują modele zachowań społecznych, ingerują w osobistą sferę życia obywatela w bardzo szerokim zakresie, a aparat administracji państwowej musi być maksymalnie scentralizowany i skoncentrowany. Nie chodzi o centralizm rozumiany wyłącznie jako „sposób zorganizowania aparatu administracyjnego państwa, w którym organy niższego stopnia są hierarchicznie podporządkowane organom wyższego stopnia (organy niższego stopnia są więc w takim układzie ściśle uzależnione od organów wyższego stopnia oraz nie mają własnej samodzielności)”, ale także jako ściśle centralne regulowanie i reglamentowanie większości dziedzin życia obywatela.
W takich uwarunkowaniach dochodzenie poszanowania podstawowych praw człowieka i obywatela spotkać się musi z oporem państwa i zastosowaniem przez jego organy sankcji zabezpieczonej przymusem państwowym. Podstawowe założenia teoretyczne demokratycznego państwa prawa stanowią zaprzeczenie powyżej nadmienionych immanentnych cech państwa totalitarnego czy autorytarnego. „W państwie prawa represją (prawną i moralną) wobec obywateli nie można rozwiązywać spraw społecznych, im więcej represji – tym gorzej, tym więcej jest obywateli niechętnych państwu i odnoszących się z pogardą do prawa. A więc ilość ustaw i penalizacja stosunków społecznych (np. penalizacja norm moralnych), a tym bardziej aktów wykonawczych nie świadczy o sile demokratycznego państwa, lecz o jego słabości”.
W państwie prawa pierwszoplanowe znaczenie przypisuje się godności i wolności człowieka oraz systemowi ochrony tych wartości przed ich naruszaniem ze strony władzy państwowej, opartemu na zasadzie podziału funkcji między organy państwa i związanej z nią bezpośrednio zasadzie umiarkowania zakresu oraz intensywności ingerencji władzy państwowej w sferę życia jednostki. Jak słusznie zauważa Jan Szreniawski: „Zasady demokratyzmu wynikają z elementarnych i powszechnie uznawanych w cywilizowanym świecie wartości, takich jak np. wolność czy tolerancja. Demokracja to m.in. stwarzanie warunków dla autentycznego i dobrowolnego uczestnictwa w życiu publicznym. Liczenie się sprawujących władzę z interesami obywateli i odpowiedzialność rządzących przed rządzonymi, a także zapewnienie wolności osobistej, politycznej i gospodarczej. Wychodząc z tego założenia, państwo demokratyczne obligatoryjnie wprowadza aktami prawodawczymi najwyższej rangi normy, mające na celu zagwarantowanie poszanowania podstawowych praw i wolności człowieka oraz obywatela”.

Źródło: Tomasz Pado, Zasada subsydiarności i decentralizacji a prawa człowieka i obywatela, liberte.pl [online, dostęp: 12.03.2020]. 9. Decentralizacja władzy publicznej i samorządu Źródło I

Przyjęcie zasady, że państwo jest organizacją pomocniczą, oznacza konieczność decentralizacji, a więc ograniczenia zakresu kompetencji instytucji centralnych na rzecz lokalnych (…).
Decentralizacja jest takim sposobem organizacji aparatu administracyjnego, w którym organy niższego stopnia nie są hierarchicznie podporządkowane organom wyższego stopnia. Organ wyższego stopnia nie może więc wydawać poleceń organom na stopniu niższym w zakresie sposobu załatwienia określonych spraw. Wkroczenie tego organu może nastąpić tylko w przypadkach określonych prawem.
Jak konstatuje Jerzy Starościak: „Ograniczenie dopuszczalności ingerencji organu wyższego stopnia, tworzy względną samodzielność dla organów niższego stopnia, tworzy zdecentralizowanie administracji”.
Organ niższego stopnia ma własny zakres kompetencji, jest organem samodzielnym, z własnymi źródłami dochodu oraz samodzielnie decyduje o sposobie wydatkowania posiadanych środków finansowych.
Podmioty w układzie zdecentralizowanym działają na własny rachunek i ponoszą za te działania odpowiedzialność. Wśród zalet decentralizacji J. Szreniawski wyróżnia zwiększenie poczucia odpowiedzialności decydentów, zbliżenie ich do załatwianych spraw, zmniejszenie ilościowe pionowego przepływu informacji i lepsze poznanie uwarunkowań podejmowanych rozstrzygnięć, a także – z reguły łatwiejsze – wprowadzanie, w miarę potrzeb, nowych form działania.

Źródło: Tomasz Pado, Zasada subsydiarności i decentralizacji a prawa człowieka i obywatela, liberte.pl [online, dostęp: 12.03.2020].

Źródło II
Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym

Rozdział 1

Przepisy ogólne

Art. 1. 1. Mieszkańcy gminy tworzą z mocy prawa wspólnotę samorządową.
2. Ilekroć w ustawie jest mowa o gminie, należy przez to rozumieć wspólnotę samorządową oraz odpowiednie terytorium.

Art. 2. 1. Gmina wykonuje zadania publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność.
2. Gmina ma osobowość prawną.
3. Samodzielność gminy podlega ochronie sądowej.

Źródło: Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. 1990 nr 16 poz. 95), prawo.sejm.gov.pl [online, dostęp: 12.03.2020]. 10. Społeczna gospodarka rynkowa Źródło I
Ustawa z dnia 24 lipca 2015 r. o Radzie Dialogu Społecznego i innych instytucjach dialogu społecznego

Rozdział 1

Cele i zadania Rady Dialogu Społecznego

Art. 1. 1. Tworzy się Radę Dialogu Społecznego, zwaną dalej „Radą”, jako forum trójstronnej współpracy strony reprezentującej osoby wykonujące pracę zarobkową, o których mowa w art. 11 pkt 1 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz.U. z 2015 r. poz. 1881 oraz z 2018 r. poz. 1608), zwanej dalej „stroną pracowników”, strony pracodawców, o których mowa w art. 11 pkt 2 tej ustawy, oraz strony rządowej, zwanych dalej „stronami Rady”.
2. Rada prowadzi dialog w celu zapewnienia warunków rozwoju społeczno-gospodarczego oraz zwiększenia konkurencyjności polskiej gospodarki i spójności społecznej.
3. Rada działa na rzecz realizacji zasady partycypacji i solidarności społecznej w zakresie stosunków zatrudnienia.
4. Rada działa na rzecz poprawy jakości formułowania i wdrażania polityk oraz strategii społeczno-gospodarczych, a także budowania wokół nich społecznego porozumienia w drodze prowadzenia przejrzystego, merytorycznego i regularnego dialogu organizacji pracowników i pracodawców oraz strony rządowej.
5. Rada wspiera prowadzenie dialogu społecznego na wszystkich szczeblach jednostek samorządu terytorialnego.

Źródło: Ustawa z dnia 24 lipca 2015 r. o Radzie Dialogu Społecznego i innych instytucjach dialogu społecznego (Dz.U. 2015 poz. 1240), prawo.sejm.gov.pl [online, dostęp: 12.03.2020].