V/IV wiek p.n.e. – okres, w którym powstała Via Latina, jedna z najstarszych dróg rzymskich w Italii, łącząca Rzym z Kapuą
1803– rok odnalezienia w opactwie benedyktyńskim w Benediktbeuern kodeksu zawierającego zbiór pieśni z przełomu XII i XIII wieku; od łacińskiej nazwy tej miejscowości (Buranum) pieśni te nazywane są powszechnie Carmina BuranaCarmina BuranaCarmina Burana; w latach 30. XX wieku Carl Orff wybrał kilkanaście z nich i opracowując je na nowo przygotował na ich podstawie kantatę sceniczną wystawioną po raz pierwszy we Frankfurcie nad Menem 8 czerwca 1937 roku
Lata 30. XX w. – Carl Orff stworzył kantatę sceniczną na podstawie odnalezionych pieśni;
8 czerwca 1937 – premiera kantaty scenicznej Carla Orffa we Frankfurcie nad Menem.
1
Scenariusz lekcji dla nauczyciela.
R12xZhlYpT4lG1
I. W zakresie kompetencji językowych. Uczeń: 1. zna i rozpoznaje następujące formy morfologiczne z zakresu gramatyki języka łacińskiego: h) formy strony czynnej czasowników regularnych koniugacji I – IV w trybie orzekającym. 2. zna i rozpoznaje następujące zjawiska składniowe z zakresu gramatyki języka łacińskiego: b) strukturę składniową zdania w stronie czynnej.
Nauczysz się
interpretować ze słuchu prostą wypowiedź w języku łacińskim osadzoną w kontekście sugestywnym (zrozumiałym) dla ucznia;
tworzyć, rozumieć i wykorzystywać formy 3 persona ind. praes. pass. czasowników czterech koniugacji;
rozróżniać różnice semantyczne pomiędzy stroną czynną i bierną czasownika;
wyszczególniać informację o antyku oraz zdobyte dotychczas umiejętności językowe do rozumienia tekstu łacińskiego.
Servi ambulant, domini vehuntur
R1YaTzFAKKfGB
A. Rex corōnātur. B. Marcus dentēs lavat. C. Dentēs lavantur. D. Marcus portam aperit et claudit. E. Porta aperītur et clauditur. F. Fortūnae rota volvitur. G. Ius coquitur. H. Vestēs lavantur. I. Iūlius lectīcā vehitur.
A. Ecce lectīca B. et Iūlius. C. Iūlius in lectīcam ascendit. D. Ecce Dāvus et Ursus, servī Iūliī. Servī lectīcam E. tollunt F. et portant. Iūlius a servīs portātur. Servī ambulant, Iūlius lectīcā vehitur. G. Ecce Syrus et Lēander, qui duōs saccōs portant. H. Saccī, quī a servīs portantur, magnī sunt. Sed saccus, quī a Syrō portātur, non tam I. magnus est, quam saccus Lēandri. Itaque Syrus nōn tam J. fessus est quam Lēander. K. Iūlius fessus nōn est, quia is nōn ambulat sed portātur. Servī ambulant, dominī vehuntur.
A. Ecce Cornēlius. B. Cornēlius equum habet, C. ergo nōn ambulat neque lectīca portātur, sed D. equō vehitur. E. Cornēlius et Iūlius, quī vehuntur, nōn tam fessī sunt, quam servī, quī ambulant.
A. Król jest koronowany. B. Marek myje zęby. C. Zęby są myte. D. Marek otwiera i zamyka bramę. E. Brama otwiera się i zamyka. F. Fortuna kołem się toczy. G. Zupa się gotuje. H. Ubrania się piorą. I. Juliusz jest wieziony w lektyce.
A. Oto lektyka B. i Juliusz. C. Juliusz wsiada do lektyki. D. Oto Dawus i Ursus, niewolnicy Juliusza. Niewolnicy E. podnoszą lektykę F. i ją niosą. Juliusz jest niesiony przez niewolników. Niewolnicy idą, Juliusz jest wieziony w lektyce. G. Oto Syrus i Leander, którzy niosą dwa worki. H. Worki, które są niesione przez niewolników, są ogromne. Jednak worek, który jest niesiony przez Syrusa, I. nie jest tak wielki jak worek Leandra. Dlatego Syrus J. nie jest tak zmęczony jak Leander. K. Juliusz nie jest zmęczony, ponieważ nie idzie, a jest niesiony. Niewolnicy chodzą na piechotę, a panowie są wożeni.
A. Oto Korneliusz. B. Korneliusz ma konia, C. więc nie idzie na piechotę ani nie jest wieziony w lektyce, lecz D. jedzie na koniu. E. Korneliusz i Juliusz, którzy jadą, nie są tak zmęczeni jak niewolnicy, którzy idą na piechotę.
Zadania
R1YVjQwA7Eyfl1
Ćwiczenie 1
RsfnAkxnePdtY
Ćwiczenie 2
RWnWGQXt8QGQK
Ćwiczenie 3
R1ajvUCQYGgle
Ćwiczenie 4
Polecenie 1
Los niewolników nie był zbyt szczęśliwy. W niewolę można było popaść podczas wojny lub przez własne długi i brak możliwości ich spłaty. Teoretycznie każdy wolno urodzony człowiek mógł więc z różnych powodów stać się niewolnikiem. Zmienność losu stała się toposem chętnie podejmowanym w różnych utworach literackich. Do takich utworów należą dwie pieśni ze zbioru Carmina Burana: O Fortuna oraz Fortunae plango vulnera. Zapoznaj się z tymi utworami w aranżacji Carla Orffa (1937). Poniżej znajdziesz tekst drugiego z nich (rozpoczyna się w 2:35 nagrania). W tekście łacińskim spróbuj odnaleźć zdania w stronie biernej i porównaj je z polskim przekładem. Co zauważasz?
RPBRyrjYZhFEq1
Rd8wmTTV1Mdkq
„Fortunae plango vulnera”
Fortūnae plangō vulnera stillantibus ocellis quod sua mihi munera subtrahit rebellis. Vērum est, quod legitur, fronte capillāta, sed plerumque sequitur Occāsio calvāta.
Opłakuję rany doznane od Fortuny łez pełnymi oczami, niesfornie odbiera mi bowiem swe dary. Prawdą jest, co o niej prawią - skronie jej zdobią bujne pukle, ale w większej części jej głowa jest łysam95ef1545e44c7fa6_0000000000009łysa.
In Fortunae soliō sēderam elātus, prosperitātis variō flōre corōnātus; quidquid enim flōruī fēlix et beātus, nunc ā summō corruī gloriā privātus.
Siedziałem na tronie Losu wysoko wyniesiony, wszelakim kwieciem pomyślności ozdobiony. Jakkolwiek byłem szczęśliwy i życie me kwitło, tak spadłem teraz ze szczytu pozbawiony chwały.
Fortūnae rota volvitur: descendō minōrātus; alter in altum tollitur; nimis exaltātus rex sedet in vertice caveat ruīnam! nam sub axe legimus Hecubam rēgīnam.
Koło toczy się Fortuny: teraz spadam w dół, umniejszony, teraz kto inny pnie się na szczyt i jako król siedzi na szczycie, nazbyt wywyższony, niech się strzeże upadku! Wszak pod osią (koła) widnieje imię królowej Hekuby.
Zapoznaj się ze słownikiem pojęć i odpowiedz, które zdania są prawdziwe, a które fałszywe? Umieść odpowiedzi we właściwym miejscu. PRAWDA Możliwe odpowiedzi: 1. Carl Orff wykorzystał Carmina Burana w swoim filmie pod tym samym tytułem. 2. W stronie biernej podmiotem jest osoba doznająca danej czynności lub przedmiot. 3. Ablatīvus auctōris wyraża sprawcę czynności w stronie biernej. 4. Carmina Burana spisane zostały w XII w. w Bawarii. 5. Verba intransitīva to czasowniki, które tworzą stronę bierną. 6. Carmina Burana to zbiór łacińskich i niemieckich pieśni wagantów. FAŁSZ Możliwe odpowiedzi: 1. Carl Orff wykorzystał Carmina Burana w swoim filmie pod tym samym tytułem. 2. W stronie biernej podmiotem jest osoba doznająca danej czynności lub przedmiot. 3. Ablatīvus auctōris wyraża sprawcę czynności w stronie biernej. 4. Carmina Burana spisane zostały w XII w. w Bawarii. 5. Verba intransitīva to czasowniki, które tworzą stronę bierną. 6. Carmina Burana to zbiór łacińskich i niemieckich pieśni wagantów.
Zapoznaj się ze słownikiem pojęć i odpowiedz, które zdania są prawdziwe, a które fałszywe? Umieść odpowiedzi we właściwym miejscu. PRAWDA Możliwe odpowiedzi: 1. Carl Orff wykorzystał Carmina Burana w swoim filmie pod tym samym tytułem. 2. W stronie biernej podmiotem jest osoba doznająca danej czynności lub przedmiot. 3. Ablatīvus auctōris wyraża sprawcę czynności w stronie biernej. 4. Carmina Burana spisane zostały w XII w. w Bawarii. 5. Verba intransitīva to czasowniki, które tworzą stronę bierną. 6. Carmina Burana to zbiór łacińskich i niemieckich pieśni wagantów. FAŁSZ Możliwe odpowiedzi: 1. Carl Orff wykorzystał Carmina Burana w swoim filmie pod tym samym tytułem. 2. W stronie biernej podmiotem jest osoba doznająca danej czynności lub przedmiot. 3. Ablatīvus auctōris wyraża sprawcę czynności w stronie biernej. 4. Carmina Burana spisane zostały w XII w. w Bawarii. 5. Verba intransitīva to czasowniki, które tworzą stronę bierną. 6. Carmina Burana to zbiór łacińskich i niemieckich pieśni wagantów.
Zapoznaj się ze słownikiem pojęć i odpowiedz, które zdania są prawdziwe, a które fałszywe? Umieść odpowiedzi we właściwym miejscu.
Carl Orff wykorzystał Carmina Burana w swoim filmie pod tym samym tytułem., Ablatīvus auctōris wyraża sprawcę czynności w stronie biernej., Carmina Burana spisane zostały w XII w. w Bawarii., Verba intransitīva to czasowniki, które tworzą stronę bierną., W stronie biernej podmiotem jest osoba doznająca danej czynności lub przedmiot., Carmina Burana to zbiór łacińskich i niemieckich pieśni wagantów.
PRAWDA
FAŁSZ
Polecenie 2
Na podstawie poznanego słownictwa zastanów się nad pochodzeniem i znaczeniem poniższych wyrazów: wehikuł, wektor, ambulans i ambulatorium, portatyw, dentysta, Volvo (marka samochodu).
RI61jOlxqAUjq
m95ef1545e44c7fa6_0000000000009
W wielu podaniach o demonach kobiecych mowa o włosach, np. słowianie radzili, że gdy kogoś dusi nocna zmora, powinien ją złapać za włosy (warkocz) i przybić zań do łóżka lub podłogi. Podobnie i tutaj – bogini Okazja, gdy przechodzi obok człowieka, od przodu jawi się jako piękna kobieta o bujnych włosach – i wtedy, za te włosy trzeba ją łapać. Gdy przejdzie już obok i widzimy ją od tyłu, nie ma już jej za co złapać, bo tył jej głowy jest łysy...
Źródło:
https://www.hs‑augsburg.de/~harsch/Chronologia/Lspost13/CarminaBurana/bur_cmo1.html (dostęp z dnia 31.03.2018)
Tłumaczenie: Autor opracowania
Słownik pojęć
agens
agens
składnik zdania wyrażający sprawcę czynności w semantycznej strukturze wypowiedzenia.
Carmina Burana
Carmina Burana
zbiór łacińskich i niemieckich pieśni wagantów i goliardów, spisany ok. 1230 w opactwie Benediktbeuern (Bawaria), obecnie przechowywany w Bibliotece Miejskiej w Monachium; obejmuje 250 pieśni łacińskich, 55 pieśni niemieckie i 2 obrazy sceniczne, napisane w języku łacińskim, związane ze świętami Bożego Narodzenia i Wielkanocy; zbiór zawiera pieśni miłosne, polityczne, przeznaczone do śpiewania w czasie uczt oraz wypraw krzyżowych, także rymowane sentencje (wyd. kryt. t. 1–3 1930–41); podstawa oratorium scenicznego C. Orffa (1936); szczególną sławę zyskał utwór łacińskiego poety z Kolonii, tzw. Spowiedź Archipoety (1161–64, wyd. pol. 1958).
patiens
patiens
składnik zdania, w semantycznej strukturze wypowiedzenia wyraża przedmiot będący biernym odbiorcą akcji nazwanej przez orzeczenie przechodnie.
actīvum
actīvum
strona czynna – sposób budowy zdania, w którym sprawca czynności jest podmiotem zdania.
passīvum
passīvum
strona bierna – sposób budowy zdania, w którym przedmiot lub osoba doznająca czynności jest podmiotem zdania.
verba transitīva
verba transitīva
czasowniki, których rekcja pozwala na zaistnienie agensa i patiensa; czasowniki, które tworzą stronę bierną, np. widzę, biję, niosę.
verba intransitīva
verba intransitīva
czasowniki, których rekcja nie pozwala na zaistnienie patiensa (czasami nawet i agensa); czasowniki, które nie tworzą strony biernej, np. idę, grzmi.
ablatīvus auctōris
ablatīvus auctōris
ablativus wyrażający sprawcę czynności w stronie biernej, występuje z przyimkiem a/ab
ablatīvus reī efficientis
ablatīvus reī efficientis
ablativus wyrażający nieożywionego sprawcę czynności lub narzędzie, przy użyciu którego czynność zostaje wykonana
Słownik łacińsko‑polski
R8XDJe0oBJex81
Galeria dzieł sztuki
RdAs0uqaDWAeY
Bibliografia
J. Wikarjak, Gramatyka opisowa języka łacińskiego, Warszawa 2013
I. Grześczak, Łacina dla średniozaawansowanych, Warszawa 2012.
O. Jurewicz, L. Winniczuk, J. Żuławska, Język łaciński. Podręcznik dla lektoratów szkół wyższych, Warszawa 1998.
https://www.hs‑augsburg.de/~harsch/Chronologia/Lspost13/CarminaBurana/bur_cmo1.html (dostęp z dnia 31.03.2018)