95 - 46 p.n.e. Lata życia Katona Młodszego Utyceńskiego.
63 p.n.e. - Katon MłodszyKaton MłodszyKaton Młodszy, jako trybun ludowy, wygłosił mowę, która przesądziła o skazaniu na śmierć członków spisku Katyliny
1
Scenariusz lekcji dla nauczyciela
RwD0lxATteFzK1
Scenariusz zajęć do pobrania
Scenariusz zajęć do pobrania
Źródło: online-skills, licencja: CC0.
I. W zakresie kompetencji językowych. Uczeń:
8. dokonuje następujących transformacji gramatycznych w zakresie morfologii:
q) potrafi korzystać ze słownika łacińsko‑polskiego przy sporządzaniu przekładu;
II. W zakresie kompetencji kulturowych. Uczeń:
14. potrafi rozpoznać i poddać interpretacji w kontekście kultury greckiej i rzymskiej oraz kultur późniejszych następujące kluczowe zjawiska z zakresu tradycji antycznej i recepcji antyku:
a) obecność tradycji greckiej i rzymskiej we współczesnym życiu publicznym i kulturalnym,
b) przetworzenia motywów kulturowych greckich i rzymskich w kulturze późniejszej polskiej i światowej na płaszczyznach: literackiej, sztuk plastycznych, sztuk wizualnych.
III. W zakresie kompetencji społecznych. Uczeń:
5. dzięki poznaniu źródeł kultury polskiej, europejskiej i światowej staje się jej świadomym odbiorcą i uczestnikiem.
Nauczysz się
charakteryzować pojęcie sigla;
określać genezę powstania sigla;
identyfikować sigla w tekście.
Sigla
W trakcie ostatniej lekcji dowiedzieliście się, czym są sigla. Przypomnijmy więc tylko, że sigla to skrócenia wyrazów tworzone na zasadzie suspensji. Wyraz skraca się w taki sposób, że pozostaje z niego tylko część początkowa. Rzymianie pozostawiali najczęściej pierwszą literę danego słowa, ale zdarzało się także, że sigla tworzono z pierwszych dwóch lub trzech liter.
Podczas ostatniej lekcji powiedzieliśmy również, że sigla stosowano między innymi po to, aby zaoszczędzić czas piszącego. StenografiaStenografiaStenografia, czyli system pisania skrótami, miała więc swoje początki już w starożytności.
System stenograficzny
Za pierwszego wynalazcę systemu stenograficznego można uznać Tirona - wyzwoleńca, sekretarza i przyjaciela najsłynniejszego mówcy w dziejach, czyli Marka Tuliusza Cycerona. Cały system wymyślonych przez niego znaków nosi nazwę notae Tīrōniānae.
To od ich znajomości swoją nazwę mieli wywodzić tak powszechni w średniowieczu w różnych kancelariach notariusze. Szacuje się, że w użyciu mogło być nawet 13 000 not.
Rp6gD8TLWxfa5
Kolorowa interaktywna ilustracja ukazuje dłonie mężczyzny piszącego gęsim piórem. Widoczny jest fragment kartki oraz czarne, wykaligrafowane litery. Do ilustracji dołączona jest informacja: 1. Ostatni ślad używania not tyrońskich datowany jest na XI wiek.
Kolorowa interaktywna ilustracja ukazuje dłonie mężczyzny piszącego gęsim piórem. Widoczny jest fragment kartki oraz czarne, wykaligrafowane litery. Do ilustracji dołączona jest informacja: 1. Ostatni ślad używania not tyrońskich datowany jest na XI wiek.
1
1. Ostatni ślad używania not tyrońskich datowany jest na XI wiek.
Ręka skryby, online-skills, CC BY 3.0
R1ElFxsnLazva
Interaktywna ilustracja przedstawia kolorowy rysunek mnicha – skryby, siedzącego przed pulpitem. Na blacie znajduje się rozłożona księga oraz zapalona świeca. Mnich ma okrągłą twarz, na głowie tonsurę. Ubrany jest w długi brązowy habit z kapturem, na szyi ma zawieszony duży złoty krzyż. W lewej dłoni trzyma gęsie pióro. Do ilustracji dołączona jest informacja: 1. Ważnym zabytkiem, w którym noty tyrońskie zostały poświadczone jest cały zbiór pism dyplomatycznych Karolingów i Merowingów. Da się jednak zauważyć, że wraz z upływem czasu, owa pokaźna ilość not przestała być w użyciu jako faktyczne znaki, a była mechanicznie przepisywana. Zostały zachowane jedynie te, które oznaczały często występujące słowa.
Interaktywna ilustracja przedstawia kolorowy rysunek mnicha – skryby, siedzącego przed pulpitem. Na blacie znajduje się rozłożona księga oraz zapalona świeca. Mnich ma okrągłą twarz, na głowie tonsurę. Ubrany jest w długi brązowy habit z kapturem, na szyi ma zawieszony duży złoty krzyż. W lewej dłoni trzyma gęsie pióro. Do ilustracji dołączona jest informacja: 1. Ważnym zabytkiem, w którym noty tyrońskie zostały poświadczone jest cały zbiór pism dyplomatycznych Karolingów i Merowingów. Da się jednak zauważyć, że wraz z upływem czasu, owa pokaźna ilość not przestała być w użyciu jako faktyczne znaki, a była mechanicznie przepisywana. Zostały zachowane jedynie te, które oznaczały często występujące słowa.
1
1. Ważnym zabytkiem, w którym noty tyrońskie zostały poświadczone jest cały zbiór pism dyplomatycznych Karolingów i Merowingów. Da się jednak zauważyć, że wraz z upływem czasu, owa pokaźna ilość not przestała być w użyciu jako faktyczne znaki, a była mechanicznie przepisywana. Zostały zachowane jedynie te, które oznaczały często występujące słowa.
Skryba, online-skills, CC BY 3.0
Skrócona metoda zapisu
RGJF3ZJNOW44K
Ilustracja interaktywna przedstawia pożółkłą kartkę z zapisanymi notami tyrońskimi oraz ich znaczeniem podanym w języku łacińskim. U góry widnieje duży napis: COMMENTARII NOTARUM TIRONIARUM. COMMENTARIVS I. Do ilustracji dołączona jest informacja: 1. Pierwsza skrócona kompleksowa metoda zapisu, zwiększająca niewątpliwie jego szybkość, nieprzypadkowo powstała w czasach zmierzchu Republiki Rzymskiej.
Ilustracja interaktywna przedstawia pożółkłą kartkę z zapisanymi notami tyrońskimi oraz ich znaczeniem podanym w języku łacińskim. U góry widnieje duży napis: COMMENTARII NOTARUM TIRONIARUM. COMMENTARIVS I. Do ilustracji dołączona jest informacja: 1. Pierwsza skrócona kompleksowa metoda zapisu, zwiększająca niewątpliwie jego szybkość, nieprzypadkowo powstała w czasach zmierzchu Republiki Rzymskiej.
1
1. Pierwsza skrócona kompleksowa metoda zapisu, zwiększająca niewątpliwie jego szybkość, nieprzypadkowo powstała w czasach zmierzchu Republiki Rzymskiej.
Wilhelm Schmidt, „Commēntāriī notārum tīrōniānārum cum prolegomēnīs adnotātiōnibus criticīs et exēgēticīs notārumque indice alphabēticō”, 1893 r., Leipzig, Niemcy, wikimedia.org, domena publiczna
Władysław Semkowicz napisał: w czasie gdy z trybun senatu, komicjów i sądów rzymskich rozbrzmiewały rewolucyjne nieraz mowy przedstawicieli zwalczających się zażarcie stronnictw, jako zapowiedź upadku chwiejącego się trzeszczącego w swych posadach starego porządku republikańskiego, potrzeba posiadania pełnego tekstu mowy, w której nieraz jedno słówko mogło ważyć na szali, stała się zarówno dla przyjaciół, jak i nieprzyjaciół mówcy, szczególnie pilna i konieczna. [Źródło: W. Semkowicz, Paleografia łacińska, wyd. III, Kraków 2011, s. 409.]
RbTAZmGS4ml1K
Ćwiczenie 1
Uzupełnij zdanie. Początki stenografii, czyli systemu pisania skrótami, datuje się na… Możliwe odpowiedzi: 1. koniec Pryncypatu, 2. okres powstania Republiki Rzymskiej, 3. koniec Republiki Rzymskiej.
Uzupełnij zdanie. Początki stenografii, czyli systemu pisania skrótami, datuje się na… Możliwe odpowiedzi: 1. koniec Pryncypatu, 2. okres powstania Republiki Rzymskiej, 3. koniec Republiki Rzymskiej.
Początki stenografii, czyli systemu pisania skrótami, datuje się na … .
koniec Pryncypatu
okres powstania Republiki Rzymskiej
koniec Republiki Rzymskiej
Pismo łacińskie
Pismo łacińskie nie nadawało się jednak do szybkiego pisania. Stosowany przez Rzymian system skrótów najczęściej używanych wyrazów i zwrotów, takich jak np. sigla, również nie rozwiązywał problemu. Pierwszy raz notae Tīrōniānae miały zostać zastosowane podczas mowy Katona MłodszegoKaton MłodszyKatona Młodszego. Informacje te przekazał nam Plutarch, jeden z najsłynniejszych historyków starożytności.
R1Hmc0eP302U61
Prezentacja edukacyjna pt. „Katon Młodszy” ukazuje marmurową rzeźbę stojącego mężczyzny. Jego głowę i ramiona przykrywa płaszcz. W lewej ręce trzyma otwartą książkę. Do ilustracji dołączone są informacje: 1. Fotografia rzeźby wykonanej z ciemnego kamienia, przedstawiającej popiersie Katona. Pisarz ma duży nos, włosy krótkie zaczesane do tyłu, wystający podbródek i odstające uszy. Rzeźba jest ustawiona w szklanej gablocie na podwyższeniu. W tle widnieją inne obiekty muzeum. Do fotografii dołączony jest podpis: Prawdopodobnie popiersie Katona Młodszego z około 46 r. p.n.e., Muzeum Archeologiczne w Rabacie. Lektor czyta tekst znajdujący się obok fotografii: Mārcus Pūblius Catō , zwany Minor lub Uticēnsis urodził się w 95 roku p.n.e. Był rzymskim politykiem, filozofem oraz jednym z głównych przywódców partii senackiej, a także nieprzejednany, zwolennikiem ustroju republikańskiego. W roku 72 p.n.e. walczył z powstańcami Spartakusa, a w roku 67 p.n.e. był trybunem wojskowym Macedonii. W 65 r. p.n.e. sprawował urząd kwestora. 2. Fotografia rzeźby Katona z pierwszej strony prezentacji z podpisem: Katon czytający Fedona przed popełnieniem samobójstwa, Jean‑Baptiste Roman i François Rude, 1832‑1940 Luwr. Lektor czyta tekst znajdujący się obok fotografii: Popierał stanowisko Cycerona w sprawie Katyliny, głosował za wyrokiem śmierci dla wszystkich spiskowców, czemu sprzeciwiał się Cezar. W 62 r. p.n.e. oskarżał o przekupstwo Licyniusza Murenę (którego bronił Cyceron). W r. 58 został zesłany na Cypr przez partię Cezara. Po powrocie w r. 56 zwalczał ze wszystkich sił triumwirat. Również jako pretor w r. 54 w dalszym ciągu walczył z obozem cezariańskim. W r. 49 stanął po stronie Pompejusza. Powierzono mu obronę Sycylii, nie potrafił jednak utrzymać wyspy i zbiegł do Pompejusza, z którym połączył się pod Dyrrachium. Pod Farsalos nie walczył. Po klęsce Pompejusza uciekł do Afryki, gdzie powierzono mu obronę miasta Utyki. Po klesce pompejańczyków pod Thapsus, nie chcąc być świadkiem upadku republiki, w roku 46 p.n.e. popełnił w Utyce (stąd przydomek) samobójstwo. Jako filozofi był zwolennikiem stoików, w poglądach swoich był jednak dość ograniczony. Podobnie ograniczony i krótkowzroczny był w swoim bezkrytycznym uwielbieniu dla skazanego już nieuchronnie na zagładę ustroju republikańskiego.
Prezentacja edukacyjna pt. „Katon Młodszy” ukazuje marmurową rzeźbę stojącego mężczyzny. Jego głowę i ramiona przykrywa płaszcz. W lewej ręce trzyma otwartą książkę. Do ilustracji dołączone są informacje: 1. Fotografia rzeźby wykonanej z ciemnego kamienia, przedstawiającej popiersie Katona. Pisarz ma duży nos, włosy krótkie zaczesane do tyłu, wystający podbródek i odstające uszy. Rzeźba jest ustawiona w szklanej gablocie na podwyższeniu. W tle widnieją inne obiekty muzeum. Do fotografii dołączony jest podpis: Prawdopodobnie popiersie Katona Młodszego z około 46 r. p.n.e., Muzeum Archeologiczne w Rabacie. Lektor czyta tekst znajdujący się obok fotografii: Mārcus Pūblius Catō , zwany Minor lub Uticēnsis urodził się w 95 roku p.n.e. Był rzymskim politykiem, filozofem oraz jednym z głównych przywódców partii senackiej, a także nieprzejednany, zwolennikiem ustroju republikańskiego. W roku 72 p.n.e. walczył z powstańcami Spartakusa, a w roku 67 p.n.e. był trybunem wojskowym Macedonii. W 65 r. p.n.e. sprawował urząd kwestora. 2. Fotografia rzeźby Katona z pierwszej strony prezentacji z podpisem: Katon czytający Fedona przed popełnieniem samobójstwa, Jean‑Baptiste Roman i François Rude, 1832‑1940 Luwr. Lektor czyta tekst znajdujący się obok fotografii: Popierał stanowisko Cycerona w sprawie Katyliny, głosował za wyrokiem śmierci dla wszystkich spiskowców, czemu sprzeciwiał się Cezar. W 62 r. p.n.e. oskarżał o przekupstwo Licyniusza Murenę (którego bronił Cyceron). W r. 58 został zesłany na Cypr przez partię Cezara. Po powrocie w r. 56 zwalczał ze wszystkich sił triumwirat. Również jako pretor w r. 54 w dalszym ciągu walczył z obozem cezariańskim. W r. 49 stanął po stronie Pompejusza. Powierzono mu obronę Sycylii, nie potrafił jednak utrzymać wyspy i zbiegł do Pompejusza, z którym połączył się pod Dyrrachium. Pod Farsalos nie walczył. Po klęsce Pompejusza uciekł do Afryki, gdzie powierzono mu obronę miasta Utyki. Po klesce pompejańczyków pod Thapsus, nie chcąc być świadkiem upadku republiki, w roku 46 p.n.e. popełnił w Utyce (stąd przydomek) samobójstwo. Jako filozofi był zwolennikiem stoików, w poglądach swoich był jednak dość ograniczony. Podobnie ograniczony i krótkowzroczny był w swoim bezkrytycznym uwielbieniu dla skazanego już nieuchronnie na zagładę ustroju republikańskiego.
Katon czytający Fedona przed popełnieniem samobójstwa, online-skills, CC BY 3.0
Oto jak Mieczysław Brożek przetłumaczył fragmentm59a5105b2ebf5bae_0000000000005przetłumaczył fragment biogramu Katona Młodszego z Żywotów sławnych mężów Plutarcha z Cheronei:
Zanim Katon objął stanowisko trybuna ludowego za konsulatu Cycerona, wspierał jego działalność wielu różnymi zmaganiami, zwłaszcza w zakończeniu przez niego wielkimi sławnymi wysiłkami sprawy Katyliny. Katylina bowiem wprowadzał zgubny i całkowity przewrót w ustroju rzymskim wzniecając bunty, walki i zamieszki, a gdy mu tego dowiódł Cyceron, uszedł z miasta. Ale Lentulus, Cetegus i liczni inni zaprzysiężeni spiskowcy, zarzucający Katylinie tchórzostwo, małość i brak odwagi, sami postanowili Rzym całkiem zniszczyć pożarem, by wśród odstępstwa od związku z nim wielu plemion, wśród wojen zewnętrznych istniejący ustrój całkowicie obalić. Kiedy jednak ich plany wyszły na jaw, jak to czytamy w pismach Cycerona, który w senacie postawił odpowiedni wniosek, pierwszy zabrał głos Sylanus, wyznając, że ludzie ci winni być najsurowiej ukarani. Podobnie wszyscy dalsi, aż do Cezara, przyłączali się do jego zdania. Cezar powstał — a był świetnym mówcą — i cały w mieście zamęt i niepokój rozważał raczej jako materiał do własnych planów, nie tyle chcąc pożar gasić, ile go rozdmuchać, i apelując do ludzkich uczuć, dla pozyskania sobie przychylności, orzekł, że bez sądu nie pozwoli tych ludzi stracić, lecz tylko zamknąć pod strażą. W ten sposób zmienił zdanie senatu bojącego się ludu i nawet Sylanus wycofywał się twierdząc, że i on nie mówił o straceniu, lecz o uwięzieniu: to bowiem jest dla Rzymianina nade wszystko ostateczną karą.
Wobec takiego obrotu rzeczy, gdy wszyscy przychylali się do łagodniejszego i bardziej ludzkiego zdania, powstał Katon przeciw temu stanowisku i od razu grzmiał słowem pełnym oburzenia i gniewu: skarcił Sylanusa za chwiejność, zaatakował Cezara, że pod pozorem myśli ludowej i humanitarnego słowa chce zburzyć istniejący ustrój publiczny i że zastrasza senat tym, czego sam winien się bać i przy tym, co zaszło, jest zadowolony, że sam wychodzi bezkarny i niepodejrżany: on, który tak jawnie i zuchwale chce ratować publicznych wrogów i nie uważa, by należało żałować, że taka i tak wielka ojczyzna jest tak bliskim zagrożona upadkiem, lecz nad tymi, których natura nigdy nie powinna była wydać na świat, łzy leje i ubolewa, gdyby mieli zginąć i uwolnić ojczyznę od tak wielkiego przerażenia, tak wielkich nieszczęść.
Mówią, że z mów Katona zachowała się tylko ta jedna, dzięki Cyceronowi, który swych sekretarzy wyróżniających się szybkością pisania nauczył znaków mających w małych i krótkich formach wyrażać treść wielu liter i rozmieścił ich tu i ówdzie w sali posiedzeń senatu. Przedtem jeszcze nie uczono i nie posiadano tak zwanych znakopisów. Dopiero wtedy, jak mówią, stawiano w tym pierwsze kroki.
Katon więc zwyciężył, odmienił zdanie obecnych i uchwalono dla owych ludzi karę śmierci.
R1B0Kg1ehUOqz
Ilustracja interaktywna przedstawia rzeźbę nieznanego autora, zatytułowaną: „Popiersie Plutarcha”. Jest wykonana z jasnego kamienia. Ukazuje twarz niemłodego mężczyzny z zarostem i krótko przyciętymi włosami. Do ilustracji dołączona jest informacja: 1. Mówią, że z mów Katona zachowała się tylko ta jedna, dzięki Cyceronowi, który swych sekretarzy wyróżniających się szybkością pisania nauczył znaków mających w małych i krótkich formach wyrażać treść wielu liter i rozmieścił ich tu i ówdzie w sali posiedzeń senatu. Przedtem jeszcze nie uczono i nie posiadano tak zwanych znakopisów. Dopiero wtedy, jak mówią, stawiano w tym pierwsze kroki. 2. Czarno-biała grafika przedstawia popiersie Plutarcha z profilu. Uczony ma brodę i wąsy, na głowę ma zarzuconą jasną chustę. Ubrany jest w cienką koszulę przykrytą nieco ciemniejszym płaszczem. Pod ilustracją widnieje podpis: „Plutarch”, [w:] „Encyklopedia Britannica”, britannica.com, CC BY 3.0
Ilustracja interaktywna przedstawia rzeźbę nieznanego autora, zatytułowaną: „Popiersie Plutarcha”. Jest wykonana z jasnego kamienia. Ukazuje twarz niemłodego mężczyzny z zarostem i krótko przyciętymi włosami. Do ilustracji dołączona jest informacja: 1. Mówią, że z mów Katona zachowała się tylko ta jedna, dzięki Cyceronowi, który swych sekretarzy wyróżniających się szybkością pisania nauczył znaków mających w małych i krótkich formach wyrażać treść wielu liter i rozmieścił ich tu i ówdzie w sali posiedzeń senatu. Przedtem jeszcze nie uczono i nie posiadano tak zwanych znakopisów. Dopiero wtedy, jak mówią, stawiano w tym pierwsze kroki. 2. Czarno-biała grafika przedstawia popiersie Plutarcha z profilu. Uczony ma brodę i wąsy, na głowę ma zarzuconą jasną chustę. Ubrany jest w cienką koszulę przykrytą nieco ciemniejszym płaszczem. Pod ilustracją widnieje podpis: „Plutarch”, [w:] „Encyklopedia Britannica”, britannica.com, CC BY 3.0
1
1. Mówią, że z mów Katona zachowała się tylko ta jedna, dzięki Cyceronowi, który swych sekretarzy wyróżniających się szybkością pisania nauczył znaków mających w małych i krótkich formach wyrażać treść wielu liter i rozmieścił ich tu i ówdzie w sali posiedzeń senatu. Przedtem jeszcze nie uczono i nie posiadano tak zwanych znakopisów. Dopiero wtedy, jak mówią, stawiano w tym pierwsze kroki.
Autor nieznany, „Popiersie Plutarcha”, ok. 125 r. n.e., Muzeum Archeologiczne w Delfach, wikimedia.org, CC BY-SA 4.0
Które z przytoczonych zdań są prawdziwe? Możliwe odpowiedzi: 1. Katon Młodszy był sojusznikiem Cycerona., 2. Cyceron nie miał żadnego udziału w ustaleniu systemu pisania skrótami., 3. Katon Młodszy przemawiał przeciwko tezom Juliusza Cezar.
Które z przytoczonych zdań są prawdziwe? Możliwe odpowiedzi: 1. Katon Młodszy był sojusznikiem Cycerona., 2. Cyceron nie miał żadnego udziału w ustaleniu systemu pisania skrótami., 3. Katon Młodszy przemawiał przeciwko tezom Juliusza Cezar.
Po przeczytaniu fragmentu biogramu Katona Młodszego, zaznacz te z poniższych zdań, które są prawdziwe.
Katon Młodszy był sojusznikiem Cycerona.
Cyceron nie miał żadnego udziału w ustaleniu systemu pisania skrótami.
Katon Młodszy przemawiał przeciwko tezom Juliusza Cezara.
R18BVMxWWWzQp
Ćwiczenie 3
Odpowiedz na pytanie: „Dlaczego Katon Młodszy miał przydomek Utyceński?” Możliwe odpowiedzi: 1. Albowiem utykał, 2. Był to jego przydomek dziedziczny, 3. Popełnił samobójstwo w Utyce.
Odpowiedz na pytanie: „Dlaczego Katon Młodszy miał przydomek Utyceński?” Możliwe odpowiedzi: 1. Albowiem utykał, 2. Był to jego przydomek dziedziczny, 3. Popełnił samobójstwo w Utyce.
Dlaczego Katon Młodszy miał przydomek Utyceński?
Albowiem utykał.
Popełnił samobójstwo w Utyce.
Był to jego przydomek dziedziczny.
RjLYlT85F3s7g
Ćwiczenie 4
Wskaż właściwe rozwinięcia następujących skrótów. : sd. Możliwe odpowiedzi.1. ab Urbe conditā, 2. ego valeō, 3. scrībēbam, 4. sī valēs bene est, 5. salūtem dīcit. S.v.b.e. Możliwe odpowiedzi. 1. ab Urbe conditā, 2. ego valeō, 3. scrībēbam, 4. sī valēs bene est, 5. salūtem dīcit e.v. Możliwe odpowiedzi. 1. ab Urbe conditā, 2. ego valeō, 3. scrībēbam, 4. sī valēs bene est, 5. salūtem dīcit. Scr. Możliwe odpowiedzi.1. ab Urbe conditā, 2. ego valeō, 3. scrībēbam, 4. sī valēs bene est, 5. salūtem dīcit. a.u.c. Możliwe odpowiedzi.1. ab Urbe conditā, 2. ego valeō, 3. scrībēbam, 4. sī valēs bene est, 5. salūtem dīcit 707.
Wskaż właściwe rozwinięcia następujących skrótów. : sd. Możliwe odpowiedzi.1. ab Urbe conditā, 2. ego valeō, 3. scrībēbam, 4. sī valēs bene est, 5. salūtem dīcit. S.v.b.e. Możliwe odpowiedzi. 1. ab Urbe conditā, 2. ego valeō, 3. scrībēbam, 4. sī valēs bene est, 5. salūtem dīcit e.v. Możliwe odpowiedzi. 1. ab Urbe conditā, 2. ego valeō, 3. scrībēbam, 4. sī valēs bene est, 5. salūtem dīcit. Scr. Możliwe odpowiedzi.1. ab Urbe conditā, 2. ego valeō, 3. scrībēbam, 4. sī valēs bene est, 5. salūtem dīcit. a.u.c. Możliwe odpowiedzi.1. ab Urbe conditā, 2. ego valeō, 3. scrībēbam, 4. sī valēs bene est, 5. salūtem dīcit 707.
Sigla bardzo często można napotkać w treści listów. Poniżej znajduje się krótka wiadomość, którą Marek Tuliusz Cyceron posłał swojej żonie Terencji. Zamieszczone są w niej liczne sigla, które zapisano pogrubioną czcionką. Przeczytaj ze zrozumieniem treść listu, w razie potrzeby korzystając ze słownika polsko łacińskiego, a następnie w miejscu zamieszczonych skrótów wstaw ich rozwinięcia.
salūtem dīcit, ego valeō, Scrībēbam, sī valēs bene est, ab Urbe conditā
Tullius Terentiae suae s.d. .......................................
S.v.b.e. ......................................
e.v. ....................................... Dā operam, ut convalēscās; quod opus erit, ut rēs tempusque postulat, prōvideās atque administrēs et ad mē dē omnibus rēbus quam saepissimē litterās mittās. Valē.
XXII. Scr. ......................................
Brundisiī Kalendīs Septembribus a.u.c. ...................................... 707.
R1FZDMB31oavm
Ćwiczenie 5
Jakie znaczenie polskie mają sigla: „a.m.”? Możliwe odpowiedzi: 1. na przykład, 2. oczywiście, 3. przed południem, 4. to jest, 5. i tak dalej. „etc” Możliwe odpowiedzi: 1. na przykład, 2. oczywiście, 3. przed południem, 4. to jest, 5. i tak dalej. „ex.g.” Możliwe odpowiedzi: 1. na przykład, 2. oczywiście, 3. przed południem, 4. to jest, 5. i tak dalej.
Jakie znaczenie polskie mają sigla: „a.m.”? Możliwe odpowiedzi: 1. na przykład, 2. oczywiście, 3. przed południem, 4. to jest, 5. i tak dalej. „etc” Możliwe odpowiedzi: 1. na przykład, 2. oczywiście, 3. przed południem, 4. to jest, 5. i tak dalej. „ex.g.” Możliwe odpowiedzi: 1. na przykład, 2. oczywiście, 3. przed południem, 4. to jest, 5. i tak dalej.
Już wiesz, że sigla często występują w treści listów. Poniżej wypisane są inne sigla, które również można napotkać, czytając dokumenty prywatne. Połącz je w pary z ich rozwinięciami a następnie dobierz do nich właściwe tłumaczenia na język polski. W razie potrzeby skorzystaj ze słownika łacińsko-polskiego.
a.m., etc., ex. g., p.m., A.D., Viz., q.e.d, i.e.
P.S.
post scrīptum
Po piśmie
a.m.
etc.
ex. g.
p.m.
A.D.
Viz.
q.e.d
i.e.
R146j2DKlNmGE
Ćwiczenie 6
Przypomnij sobie w jaki sposób rozwinąć skrót S.V.B.E.E.Q.V. i ustaw zamieszczone poniżej wyrazy w odpowiedniej kolejności. Elementy do uszeregowania: 1. sī, 2. quoque, 3. valēs, 4. bene, 5. valeō, 6. ego, 7. est
Przypomnij sobie w jaki sposób rozwinąć skrót S.V.B.E.E.Q.V. i ustaw zamieszczone poniżej wyrazy w odpowiedniej kolejności. Elementy do uszeregowania: 1. sī, 2. quoque, 3. valēs, 4. bene, 5. valeō, 6. ego, 7. est
Przypomnij sobie w jaki sposób rozwinąć skrót S.V.B.E.E.Q.V. i ustaw zamieszczone poniżej wyrazy w odpowiedniej kolejności.
valeō
quoque
ego
valēs
est
sī
bene
R1I3MzU0rzSFR
Ćwiczenie 7
Jakie sigla zastosujesz, gdy: Chcesz dopisać coś do już skończonego listu? Możliwe odpowiedzi: 1. i.e., 2. p.s., 3. p.m. Chcesz zaakcentować, że coś miało miejsce po południu ? Możliwe odpowiedzi: 1. i.e., 2. p.s., 3. p.m.
Jakie sigla zastosujesz, gdy: Chcesz dopisać coś do już skończonego listu? Możliwe odpowiedzi: 1. i.e., 2. p.s., 3. p.m. Chcesz zaakcentować, że coś miało miejsce po południu ? Możliwe odpowiedzi: 1. i.e., 2. p.s., 3. p.m.
Powtórz poznane w trakcie lekcji sigla, wybierając właściwe spośród poniżej wypisanych i łącząc je w pary z odpowiadającymi im hipotetycznymi sytuacjami. Które sigla należy zastosować jeżeli...
Chcesz przywołać konkretny przykład., Chcesz napisać, że dane wydarzenie miało miejsce w konkretnym roku po narodzeniu Chrystusa., Chcesz uczynić jeszcze jeden dopisek do napisanego już listu., Nie chcesz wymieniać innych, podobnych elementów., Chcesz napisać, że coś miało miejsce po południu., Chcesz napisać nagłówek listu., Chcesz napisać, że dane wydarzenie miało miejsce w konkretnym roku po założeniu Rzymu., Chcesz coś dokładniej wytłumaczyć., Chcesz rozpocząć list.
Chcesz przywołać konkretny przykład.
Chcesz napisać, że dane wydarzenie miało miejsce w konkretnym roku po narodzeniu Chrystusa.
Chcesz uczynić jeszcze jeden dopisek do napisanego już listu.
Nie chcesz wymieniać innych, podobnych elementów.
Chcesz napisać, że coś miało miejsce po południu.
Chcesz napisać nagłówek listu.
Chcesz napisać, że dane wydarzenie miało miejsce w konkretnym roku po założeniu Rzymu.
Chcesz coś dokładniej wytłumaczyć.
Chcesz rozpocząć list.
Słowniki
Słownik pojęć
Katon Młodszy
Katon Młodszy
urodzony w roku 95 p.n.e. Polityk i filozof rzymski. Jeden z głównych przywódców partii senackiej, nieprzejednany zwolennik ustroju republikańskiego. Popierał stanowisko Cycerona w sprawie Katyliny, zwalczał ze wszystkich sił triumwirat. W r. 49 stanął po stronie Pompejusza, po przegranej bitwie pod Farsalos uciekł do Afryki, gdzie powierzono mu obronę miasta Utyki. W 46 r. p.n.e., gdy dowiedział się o klęsce pod Thapsus, popełnił w Utyce (stąd przydomek) samobójstwo. Jako filozof był zwolennikiem stoików.
Marek Tuliusz Tiro
Marek Tuliusz Tiro
urodzony w roku 109 p.n.e. Został wyzwolony przez Marka Tuliusza Cycerona, stąd pełne brzmienie jego nazwiska. Był bibliotekarzem i sekretarzem Cycerona, który powierzał Tironowi nawet ustalanie z kopistami tekstu swoich dzieł. Tiro był autorem (niezachowanego) życiorysu Cycerona, wydał zbiór dowcipnych powiedzeń Cycerona oraz zbierał i porządkował jego listy, przygotowując je do wydania. Zasłynął jako wynalazca systemu pisania skrótami, tzw. notae Tīrōniānae. Zmarł w 4 r. p.n.e.
Stenografia
Stenografia
system pisania skrótami, zwiększający szybkość i zwięzłość zapisu. Starożytni Grecy system pisania skrótami nazywali tachygrafią (dosł. szybkie pisanie), a Rzymianie – notae (znaki). Nie mamy pewnych wiadomości, kiedy zaczęto stosować stenografię w Grecji. Za wynalazcę stenografii rzymskiej uchodzi wyzwoleniec Cycerona Tiro, skąd cały system nosi nazwę znaków tyrońskich, notae Tīrōniānae.
Noty tyrońskie
Noty tyrońskie
system zapisu stenograficznego wymyślony i opracowany przez Marka Tuliusza Tiro, będący w użyciu z pewnymi modyfikacjami i znacznym poszerzeniem aż do wieku XI. Potem stosowano już tylko niektóre z jego elementów. Służył do zapisu pism urzędowych i religijnych.
Słownik łacińsko‑polski
RcYxqJuUu83r5m59a5105b2ebf5bae_00000000000091
Słownik łacińsko‑polski.
Słownik łacińsko‑polski.
Źródło: online skills, licencja: CC0.
m59a5105b2ebf5bae_0000000000009
m59a5105b2ebf5bae_0000000000009
curriculum vitae przebieg życia
exempli gratia na przykład
videlicet oczywiście, mianowicie
et alli i inni
quod erat demonstrandum co należało udowodnić
ibidem tamże
Galeria dzieł sztuki
RURDXmb8J5y8e
Ilustracja przedstawia rzeźbę nieznanego autora, zatytułowaną: „Popiersie Plutarcha”. Jest wykonana z jasnego kamienia. Ukazuje twarz niemłodego mężczyzny z zarostem i krótko przyciętymi włosami.
Autor nieznany, „Popiersie Plutarcha”, ok. 125 r. n.e., Muzeum Archeologiczne w Delfach, wikimedia.org, CC BY-SA 4.0
RkEoVHx3tYF7D
Czarno-biała grafika przedstawia popiersie Plutarcha z profilu. Uczony ma brodę i wąsy, na głowę ma zarzuconą jasną chustę. Ubrany jest w cienką koszulę przykrytą nieco ciemniejszym płaszczem. Pod ilustracją widnieje podpis: „Plutarch”, [w:] „Encyklopedia Britannica”, britannica.com, CC BY 3.0
„Plutarch”, [w:] „Encyklopedia Britannica”, britannica.com, CC BY 3.0
Bibliografia
I. Grześczak, Łacina dla średniozaawansowanych, Wydawnictwo Edgard, Warszawa 2012
H. Ørberg, Lingua Latina per se illustrata. Pars I: Familia Romana, Grenaa 2003
J. Wikarjak, Gramatyka opisowa języka łacińskiego, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 2013
A. Świderkówna (red.), Słownik pisarzy antycznych, Wiedza Powszechna, Warszawa 2001
Z. Kubiak, Dzieje Greków i Rzymian, Znak, Warszawa 2014
Mała Encyklopedia Kultury Antycznej PWN A‑Z, red. Z Piszczek, Warszawa 1966
![Czarno-biała grafika przedstawia popiersie Plutarcha z profilu. Uczony ma brodę i wąsy, na głowę ma zarzuconą jasną chustę. Ubrany jest w cienką koszulę przykrytą nieco ciemniejszym płaszczem. Pod ilustracją widnieje podpis: „Plutarch”, [w:] „Encyklopedia Britannica”, britannica.com, CC BY 3.0](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/RkEoVHx3tYF7D/1/dtaCgBhFA4sU0cwzqNbKOnvtAhG5hERh.jpg)