Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
R6FeWEBVaWBQL1

Skandalista z salonów - Édouard Manet

Ważne daty

1932‑1883 – lata życia Édouarda Maneta

1849 – podjęcie nauki w pracowni Thomasa Couture’a

1856 – zakończenie nauki; opuszczenie atelier Thomasa Couture’a

1863 – namalowanie obrazu Śniadanie na trawie, wystawienie na Salonie Odrzuconych

1864 – skandal po wystawieniu Olimpii; wyjazd Maneta do Hiszpanii

1874 – pobyt u Moneta w Argenteuil

1

Scenariusz lekcji dla nauczyciela

R16XzqBbWAhcm1
Scenariusz zajęć do pobrania.

II. Zapoznawanie z najwybitniejszymi dziełami w zakresie architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:

II.2. wskazuje twórców najbardziej reprezentatywnych dzieł;

II.3. umiejscawia dzieła w czasie (wskazuje stulecie powstania dzieł sztuki dawnej, a w przypadku dzieł sztuki nowoczesnej i współczesnej datuje je z dokładnością do połowy wieku), w nielicznych przypadkach, dotyczących sztuki nowoczesnej i współczesnej, zna daty powstania dzieł lub datuje je z dokładnością jednej dekady;

II.9. identyfikuje najbardziej reprezentatywne i najsłynniejsze dzieła na podstawie charakterystycznych środków warsztatowych i formalnych oraz przyporządkowuje je właściwym autorom;

III. Zapoznawanie z dorobkiem najwybitniejszych twórców dzieł architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:

III.1. wymienia najistotniejszych twórców dla danego stylu lub kierunku w sztuce;

III.4. łączy wybrane dzieła z ich autorami na podstawie charakterystycznych środków formalnych;

III.5. na podstawie przedłożonych do analizy przykładów dzieł formułuje ogólne cechy twórczości następujących twórców: Fidiasz, Poliklet, Praksyteles, Giotto, Jan van Eyck, Hieronim Bosch, Masaccio, Sandro Botticelli, Leonardo da Vinci, Michał Anioł, Andrea Mantegna, Piero della Francesca, Rafael Santi, Giorgione, Tycjan, Jacopo Tintoretto, Pieter Bruegel Starszy, Albrecht Dürer, Hans Holbein Młodszy, Donatello, Filippo Brunelleschi, Andrea Palladio, El Greco, Caravaggio, Gianlorenzo Bernini, Francesco Borromini, Diego Velázquez, Bartolomé Esteban Murillo, Georges de la Tour, Nicolas Poussin, Claude Lorrain, Peter Rubens, Anton van Dyck, Frans Hals, Rembrandt van Rijn, Jan Vermeer van Delft, Antoine Watteau, Jacques Louis David, Jean Auguste Dominique Ingres, Antonio Canova, Berthel Thorvaldsen, Francisco Goya, Eugène Delacroix, Caspar David Friedrich, William Turner, John Constable, Gustave Courbet, Jean François Millet, Eduard Manet, Claude Monet, Edgar Degas, August Renoir, Georges Seurat, Vincent van Gogh, Paul Gauguin, Paul Cézanne, Henri de Toulouse‑Lautrec, August Rodin, Gustaw Klimt, Alfons Mucha, Antonio Gaudí, Edward Munch, Henri Matisse, Pablo Picasso, Umberto Boccioni, Wasyl Kandinsky, Piet Mondrian, Kazimierz Malewicz, Marcel Duchamp, Giorgio de Chirico, Salvador Dalí, René Magritte, Marc Chagall, Amadeo Modigliani, Jackson Pollock, Andy Warhol, Roy Lichtenstein, Claes Oldenburg, Francis Bacon, Yves Klein, Niki de Saint Phalle, Christo, Duane Hanson, Victor Vasarelly, Alberto Giacometti, Constantin Brançusi, Henry Moore, Le Corbusier, Frank Lloyd Wright, oraz artystów polskich i działających w Polsce (m.in. takich jak: Wit Stwosz, Bartłomiej Berrecci, Tylman z Gameren, Dominik Merlini, Bernardo Belotto, Marceli Bacciarelli, Piotr Aigner, Piotr Michałowski, Artur Grottger, Henryk Rodakowski, Jan Matejko, Józef Chełmoński, Maksymilian i Aleksander Gierymscy, Józef Brandt, Olga Boznańska, Józef Pankiewicz, Władysław Podkowiński, Jan Stanisławski, Leon Wyczółkowski, Henryk Siemiradzki, Xawery Dunikowski, Stanisław Wyspiański, Józef Mehoffer, Jacek Malczewski, Witold Wojtkiewicz, Witkacy, Leon Chwistek i inni przedstawiciele grupy formistów, przedstawiciele grupy Rytm, kapistów i grupy „a.r.”, Tadeusz Makowski, Andrzej Wróblewski, Tadeusz Kantor, Jerzy Nowosielski, Alina Szapocznikow, Władysław Hasior, Roman Opałka, Magdalena Abakanowicz);

IV. Kształcenie w zakresie rozumienia i stosowania terminów i pojęć związanych z dziełami sztuki, ich strukturą i formą, tematyką oraz techniką wykonania. Uczeń:

IV.2. zna terminologię związaną z opisem formy i treści dzieła malarskiego, rzeźbiarskiego i graficznego, w tym m.in. nazwy formuł ikonograficznych, słownictwo niezbędne do opisu kompozycji, kolorystyki, relacji przestrzennych i faktury dzieła;

IV.6. właściwie stosuje terminy dotyczące opisu treści i formy dzieł sztuk plastycznych;

V. Zapoznanie ze zbiorami najważniejszych muzeów i kolekcji dzieł sztuki na świecie i w Polsce, a także z funkcją mecenatu artystycznego oraz jego wpływem na kształt dzieła sztuki. Uczeń:

V.3. łączy dzieło z muzeum lub miejscem (kościoły, pałace, galerie), w którym się ono znajduje.

Nauczysz się

charakteryzować twórczość Édouarda Maneta;

opisywać tematykę najważniejszych prac artysty;

przyporządkowywać obrazy Maneta do muzeów, w których się znajdują;

analizować wybrane dzieła Maneta.

Na przekór konwencjom

Twórczości Édouarda Maneta od samego początku towarzyszyło niezrozumienie ze strony oficjalnych instytucji wystawienniczych. Już jego debiut w 1859 roku na oficjalnym Salonie, corocznej spotkał się z wyjątkowo chłodnym przyjęciem – obraz Pijący absynt wzbudził niechęć prawie wszystkich jurorów. Na Salonach królowały przede wszystkim dzieła o tematyce historycznej, mitologicznej, alegorycznej. Sceny rodzajowe i portrety były akceptowane o ile w pewnym stopniu idealizowały modela i rzeczywistość w myśl konwencji akademickiej. RealizmRealizmRealizmPijącego absynt w oczach współczesnych był bulwersujący.

RmNyd0YQrCrsr1
Ilustracja interaktywna o kształcie pionowego prostokąta przedstawia obraz Édouarda Maneta „Pijący absynt”. Ukazuje siedzącego na murze mężczyznę, odzianego brązową peleryną. Na głowie ma czarny cylinder, ubrany jest w jasno-brązowe spodnie i czarne buty. Obok niego, po prawej stronie, stoi kieliszek z trunkiem. Na ziemi leży pusta butelka. Postać spogląda w lewą stronę. Mężczyzna przedstawiony jest na ciemno-brązowym tle, na którym widoczny jest jego cień. Dodatkowo na ilustracji zostały zamieszczone informacje: 1. Manet modeli dla swoich obrazów szuka w otaczającej go rzeczywistości.

Realistyczna tematyka obrazu „Pijący absynt” nie znalazła zrozumienia w oficjalnym środowisku, w którym sztukę rozumiano jako naśladowanie natury, ale w idealnej, pięknej, podniosłej formie. 2. Obraz pozbawiony jest dalszych planów, brzeg na którym stoi szklanka nie wpisuje się w żadną linię perspektywy. 3. Cień sportretowanej postaci nie odpowiada jej położeniu. 4. Kolor jest kładziony szerokimi plamami, często bez użycia półtonów.

Édouard Manet , „Pijący absynt”, 1858-1859, Ny Carlsberg Glyptotek , Kopenhaga,wipimedia.org, domena publiczna

Pan Manet posiada zalety wystarczające, by odrzucały go jednomyślnie wszystkie jury świata (…) Ma w sobie całą cierpkość tych zielonych owoców, które nigdy nie mają dojrzeć Eugene Delacroix (cyt. za: Andrzej Osiński, Rewolucjonista mimo woli, [dostęp: 27.07.2018])

Innego rodzaju kontrowersje wywołał obraz zatytułowany Balkon. Manetowi zarzucano, że płótno przedstawia historię trudną do odczytania, a raczej nie przedstawia jej wcale. Zawieszenie akcji w dziele Maneta, zatrzymanie jej w chwili, nie pozwalało wpisać obrazu w  tradycję tematów podejmowanych przez artystów.

R128HWC0yq6vY1
Ilustracja interaktywna o kształcie pionowego prostokąta przedstawia obraz Édouarda Maneta „Balkon”. Ukazuje dwie kobiety w długich, białych sukniach oraz mężczyznę w czarnym garniturze. Postacie znajdują się na balkonie. Jedna z kobiet siedzi, opierając się prawą ręką o barierkę. W dłoniach trzyma złożony wachlarz. Obok niej siedzi pies i stoi roślina w donicy. Druga kobieta trzyma złożony parasol. We włosach ma wpięty biały kwiat. W tle widoczne jest ciemne wnętrze pomieszczenia oraz stojący mężczyzna w garniturze i białej koszuli. Po obu stronach znajdują się fragmenty zielonych okiennic. Dodatkowo na ilustracji zostały zamieszczone informacje: 1. Manet w obrazie nawiązuje do dzieła Francisca Goyi „Maje na balkonie. 2. Artysta wrażenie głębi uzyskał nie za pomocą klasycznej perspektywy, a przez rozmycie szczegółów postaci i przedmiotów znajdujących się na dalszym planie. 3. Obraz krytykowano też za nienaturalność kolorów: ostrej zieleni balkonu i okiennic oraz błękitu krawata.
Édouard Manet, „Balkon”, 1868-1869, Musée d’Orsay,Paryż, wikimedia.org, domena publiczna

Nowatorskie podejście Maneta do tematów malarskich i stosowane przez artystę środki artystycznego wyrazu budziły podziw innych malarzy. W latach siedemdziesiątych XIX wieku doprowadziło to do naturalnego zbliżenia Maneta impresjonistami. Manet coraz częściej sięgał po tematy z codziennego życia przeciętnych ludzi, pozostając nie tylko dalekim od konwencji akademickich, ale także nie ulegając się wpływom impresjonizmuImpresjonizmimpresjonizmu.

RIpd4xA6RhvVP1
Ilustracja interaktywna o kształcie pionowego prostokąta przedstawia obraz Édouarda Maneta „Argenteuil”. Ukazuje kobietę i mężczyznę siedzących na drewnianej ławce w porcie. Kobieta ma na sobie długą, błękitno-brązową suknię. Na głowie ma czarno-biały kapelusz. W opartych o kolana dłoniach trzyma czerwone kwiaty. Siedzący obok mężczyzna ubrany jest w koszulkę w pasy, jasne spodnie i kapelusz. Mężczyzna patrzy w stronę kobiety. Za nimi znajduje się jezioro z błękitną taflą wody oraz zacumowane łódki. W tle widoczne jest miasteczko i brzeg porośnięty drzewami, nad którymi unosi się błękitne niebo. Dodatkowo na ilustracji zostały zamieszczone informacje: 1. Kolorystyka obrazów Maneta stała się jaśniejsza, a technika bardziej szkicowa. Zmiany środków obrazowania wiązały się z coraz częstszą pracą w plenerze. Przemyślana kompozycja, jaką w swoich obrazach stosował Manet, była w obrazach impresjonistów rzadkością. 2. Operowanie dużymi, płaskimi plamami barwnymi odróżniało twórczość Maneta od twórczości impresjonistów. 3. Do zaznaczania cieni i refleksów świetlnych, wbrew tendencjom impresjonistycznym, Manet często używał czerni i bieli.
Édouard Manet, „Argenteuil”, 1874, Musée des beaux-arts, Tournai, eikimedia.org, domena publiczna

Skandale, które zmieniły oblicze sztuki. Śniadanie na trawieOlimpia

Obrazy Maneta niejednokrotnie wywoływały sensację. Jednak prawdziwym skandalem okazało się płótno Śniadanie na trawie, wystawione w 1863 roku razem z innymi niedopuszczonymi do oficjalnej wystawy dziełami na tzw. Salonie Odrzuconych. Układ postaci zaczerpnięty został z fragmentu ryciny Marcantonia Raimondi według zaginionego obrazu Rafaela Sąd Parysa. Temat nawiązywał do Koncertu wiejskiego Giorgione’a. Skandal wywołało jednak nie samo odwołanie się do szlachetnej tradycji, ale jej konfrontacja ze współczesną nagością pozbawioną historycznego lub alegorycznego kontekstu. Poszczególne elementy obrazu – grupa osób z centralnej części, kosz z jedzeniem na pierwszym planie, pejzaż w oddali i widoczna w głębi obrazu postać nie są z sobą powiązane. Gesty postaci są niejasne i dwuznaczne.

Dzieło to nie poddaje się łatwo jednoznacznej interpretacji. Trudno zrozumieć jakiego rodzaju relacja zachodzi między przedstawionymi postaciami. Krytycy zwracają uwagę na niespójność przedstawionych planów. Widoczna w głębi kobieta brodząca w strumieniu należy jakby do innego świata, ma proporcje nie pasujące do pozostałych postaci. Nagość kobiety z pierwszego planu też nie znajduje żadnego wytłumaczenia. Jej ciekawe spojrzenie skierowane wprost na widza powoduje, że mimo woli czujemy się „podglądaczami” tej intymnej sceny, a nie jej obserwatorami.

Urzekający pięknem obraz Maneta, nie tylko zachwyca pokolenia widzów, ale pobudza też wyobraźnię następnych generacji artystów, którzy już wielokrotnie podejmowali próby trawestowania tego dzieła.

Źródło: Małgorzata Omilanowska, Złota Encyklopedia PWN. 2003

R19keEU2MS4ql11
Ilustracja interaktywna o kształcie poziomego prostokąta przedstawia obraz Édouarda Maneta „Śniadanie na trawie”. W centralnym punkcie obrazu ukazuje dwóch mężczyzn oraz jedną kobietę, siedzących w lesie na trawie. Kobieta jest naga. Spogląda w stronę odbiorcy dzieła. Prawą rękę opiera na kolanie, podpierając brodę. Siedzący obok niej mężczyźni ubrani są w długie, ciemne fraki. Mężczyzna siedzący z prawej strony ma na głowie czapkę. W prawej ręce trzyma laskę. Lewą dłoń ma skierowaną w kierunku mężczyzny siedzącego obok. Po prawej stronie kobiety znajduje się kosz z jedzeniem i rozrzucone ubrania. W oddali widoczna jest nimfa ubrana w długą, białą suknię. Bohaterka schyla się ku ziemi. Tło stanowi polana otoczona drzewami i krzewami. Dodatkowo na ilustracji zostały zamieszczone informacje: 1.

Układ postaci oparty został na fragmencie ryciny Marcantonia Raimondi wykonanej według zaginionego obrazu Rafaela, Sąd Parysa.

Obraz ukazuje nagą kobietę siedzącą obok dwóch modnie ubranych mężczyzn, kobieta patrzy wprost na widza.

Scena rozgrywa się w zakątku jednego z paryskich lasków, łatwym do rozpoznania dla każdego paryżanina. 2. Artysta inspiracje czerpał między innymi w malarstwie weneckim oraz fêtes champêtres, gatunku popularnym zwłaszcza w XVIII wieku we Francji, przedstawiającym sielankowe, wiejskie zabawy dwornego towarzystwa. Jako inspirację dla obrazu wskazuje się często „Koncert wiejski” Gorione’a.

Édouard Manet, „Śniadanie na trawie”, 1863, Musée d'Orsay, Paryż,wikimedia.org, CC BY 3.0

Kolejny skandal związany z obrazem Maneta pojawił się podczas zaprezentowania szerszej publiczności obrazu Olimpia. Obraz nawiązuje do renesansowego aktu Tycjana Wenus z Urbino.
Do dzieła Manetowi pozowała paryska prostytutka, której nadał imię Olimpii.

Dzisiejszemu widzowi trudno już zrozumieć, dlaczego wystawienie Olimpii na Salonie w 1865 wywołało aż tak wielki skandal. W gruncie rzeczy Manet przestawił na obrazie akt kobiecy, których pełno na płótnach wielkich mistrzów od czasów renesansu. Jego modelka nie jest ani bardziej wyzywająca, ani bardziej prowokująca czy emanująca większym erotyzmem niż wspaniałe Wenus, które wyszły spod pędzla Tycjana, czy Giorgione, albo odaliski malowane przez Ingresa. Różnica nie polega na temacie, lecz na szczegółach, no i tytule. Manet zrezygnował z mitologicznego kontekstu, nie pokazał pięknej bogini czy odaliski, lecz kurtyzanę i to zupełnie współczesną. Co więcej owa dama nosi imię, które w Paryżu połowy XIX stulecia chętnie przybierały panie uprawiające najstarszy zawód świata. Zamiast amora towarzyszy jej czarna służąca, odwijająca z opakowania przysłany właśnie bukiet kwiatów od wielbiciela.

Krytycy potępiali Maneta także za błędy malarskie, nie mogąc się jednak zgodzić co do tego, czy ciało modelki jest brudne, żółte, czerwone, czy trupiozielone.

Manet nie był skandalistą i chyba nie spodziewał się tak ostrej reakcji krytyki. Świadomie nawiązał w kompozycji do swych wielkich poprzedników, ale swą modelkę pozbawił jakichkolwiek emocji. Nie ma w niej ani prowokacji, ani erotyzmu, jedynie chłód i obojętność. Manet jest tu przede wszystkim malarzem i obserwatorem, który niczego nie opowiada, ani nie moralizuje. Traktuje odtwarzany fragment rzeczywistości jako pretekst do stworzenia perfekcyjnej kompozycji malarskiej o znakomicie skontrastowanych partiach czerni i bieli. Zestawienie karnacji Murzynki i sierści czarnego kota z ciemnym tłem wnętrza, a bladego ciała modelki z bielą pościeli i kremowym szalem tworzy prawdziwą symfonię niuansów barwnych, dopełnionych drobnymi akcentami kolorystycznymi bukietu, haftu na szalu i kwiatu we włosach Olimpii.

Źródło: Małgorzata Omilanowska, Złota Encyklopedia PWN. 2003

R1DfU0qbZJQ6S11
Ilustracja interaktywna o kształcie poziomego prostokąta przedstawia obraz Édouarda Maneta „Olimpia”. Ukazuje dwie kobiety. Jedną z nich jest naga, leżąca na łożu tytułowa Olimpia, ma tylko zawiązaną na szyi tasiemkę. Kobieta spogląda w stronę widza. Prawą ręką podpiera się o poduszkę, lewą zasłania łono. We włosach kobiety wpięty jest różowy kwiat. Przy łóżku stoi czarnoskóra kobieta w jasnoróżowej sukni. W rękach trzyma bukiet kolorowych kwiatów. Wzrok ma skierowany na Olimpię. Obok służącej znajduje się czarny kot. W tle widoczny jest fragment zielonej kotary. Dodatkowo na ilustracji zostały zamieszczone informacje: 1. Manet często w swoich dziełach prowadził dialog z malarstwem dawnym. W pracy nad „Olimpią” inspirował się zwłaszcza Tycjanem i Francisco Goyą.
Édouard Manet, „Olimpia”, 1863, Musée d'Orsay, Paryż, wikimedia.org, domena publiczna

Manet jest artystą nowoczesnym, realistą, pozytywistą (…) Maluje ludzi tak, jak ich widzi w życiu, na ulicy lub w mieszkaniu, w ich zwykłym otoczeniu, ubranych wedle naszej mody, krótko mówiąc – jako ludzi współczesnych. Nie byłoby jeszcze w tym nic złego; najgorsze jest to, że artysta stworzył nową formę dla nowego tematu, i to właśnie ta nowa forma wszystkich drażni (…) Jest żywo krytykowany, ale także naśladowany; w swojej dziedzinie jest on uznanym mistrzem (…) zapowiadając ową szkołę naturalistyczną, o której marzę wierząc, że odnowi sztukę i poszerzy ramy ludzkiej wytrwałości.

Źródło: Emil Zola, w czasie Salonu z 1985 roku

Współczesne życie w obrazach Maneta

Płótno zatytułowane Koncert w ogrodzie Tuileries zapewniło Manetowi miano „malarza życia współczesnego”. Zbiorowy portret przedstawia osoby z  rodziny i znajomych Maneta, m. in. poete Charlesa Baudelaire’a. Kompozycja dzieła jest ciasna, postacie stłoczone. Obraz j sprawia wrażenie pozbawionego kompozycyjnego porządku i logicznego układu, a nawet przypadkowości kadru.

R1APJXioFLRd111
Ilustracja interaktywna o kształcie poziomego prostokąta przedstawia obraz Édouarda Maneta „Koncert w ogrodzie Tuileries”. Ukazuje tłum postaci podczas koncertu. Na pierwszym planie znajdują się różne przedmioty: porzucona parasolka, puste krzesła. Z lewej strony na krzesłach siedzą dwie kobiety w długich, kremowych sukniach i niebieskich czepkach. Obok nich bawią się dzieci. Mężczyźni z tłumu ubrani są w czarne marynarki i jasne spodnie Na głowach mają założone cylindry. W tle widoczne są drzewa, przez które przebija błękitne niebo. Dodatkowo na ilustracji została zamieszczona informacja: 1. Scena została przedstawiona z bliska, tak jakby obserwująca ją osoba znajdowała się w tłumie. Na pierwszym planie przedstawione zostały rzeczy, wydawałoby się przypadkowe: porzucona parasolka, puste krzesła. Przypadkowość kompozycji jest jednak pozorna, artysta bowiem, ukazując scenę ze współczesnego życia, komponuje ją na wzór obrazu Velazqueza. Nawiązuje też do tradycji scen parkowych, typowych dla francuskiego malarstwa rokokowego. Pomieszanie wielkiej tradycji malarskiej z realizmem współczesnego życia jest jedną z cech charakterystycznych dla twórczości Maneta i jedną z przyczyn licznych kontrowersji. Osiągana w ten sposób nobilitacja codzienności oznaczała bowiem jednocześnie w oczach współczesnych wulgaryzację dawnej sztuki, traktowanej często z nabożną czcią.
Édouard Manet, „Koncert w ogrodzie Tuileries”, 1862, National Gallery, Londyn, Wielka Brytania, wikimedia.org, domena publiczna

Okna pracowni Maneta wychodziły na paryski dworzec Saint‑Lazare, który stał się tematem jego miejskich pejzaży. Kolej żelazna z lat 1872‑1873 jest wyrazem upodobania do współczesnej, wielkomiejskiej scenerii oraz obrazowania nowoczesnej cywilizacji.

RkoAiE3DJDMqw11
Ilustracja interaktywna o kształcie poziomego prostokąta przedstawia obraz Édouarda Maneta „Kolej żelazna”. Ukazuje dwie postacie. Z lewej strony znajduje się siedząca kobieta ubrana w długą, granatową suknię. Na głowie ma kapelusz. Jej wzrok jest zwrócony w stronę widza. W dłoniach opartych na kolanach trzyma otwartą książkę i małego psa. Obok kobiety stoi dziewczynka, odwrócona plecami do widza. Ubrana jest w białą sukienkę z niebieską kokardą. Po prawej stronie, obok dziewczynki na murku leżą winogrona. Za postaciami znajdują się pręty żelaznego płotu, przez które widać dym parowozu. Dodatkowo na ilustracji zostały zamieszczone informacje: 1. W obrazie Maneta tytułowa kolej, której obecności możemy się tylko domyślać, bo wśród kłębów pary jest właściwie niewidoczna, jest odsunięta na dalszy plan. 2. Na pierwszym planie znalazły się postaci elegancko ubranej kobiety przedstawionej w ujęciu frontalnym i odwróconej tyłem dziewczynki. 3. Od torowiska odgradzają je sztachety żelaznego parkanu. Wbrew tradycji, która kazałaby umieścić kobietę i dziecko wśród zieleni, a wyeliminować szpetne otoczenie dworca, malarz postąpił odwrotnie. Prosta, statyczna kompozycja potwierdza natomiast przekonanie Maneta do klasycznej i zwartej budowy obrazu. 4. Na uwagę zasługuje też paleta barw, jaśniejsza niż we wcześniejszych dziełach artysty, zapowiadająca, tak jak podjęty tu temat i zastosowana metoda plenerowa, zbliżenie Maneta z impresjonistami.
Édouard Manet, „Kolej żelazna”, 1873, National Gallery of Art., Waszyngton, Stany Zjednoczone, wikimedia.org, domena publiczna

Codzienna, lecz intymna scena została uwieczniona na obrazie Nana - dzieło przedstawia młodą kobietę przed lustrem w momencie bardzo intymnym, bo dokonującą toalety. Odwrócona bokiem do widza kobieta ma głowę skierowaną w jego stronę. Scenie przygląda się elegancko ubrany mężczyzna. Nie jest on jest głównym bohaterem obrazu, jednak jego obecność jest istotna – nadaje buduarowej scenie zupełnie nowy, niepokojący rys, sugerując, że mamy do czynienia z przedstawieniem kobiety lekkich obyczajów. Rzeczywiście, modelką Maneta była – popularna w paryskim półświatku – kochanka księcia d’Orange, zwana Cytrynką. W 1877 roku, dzieło to, uznane zostało za niemoralne i odrzucone przez jury Salonu.

R1ITnInry7QNZ1
Édouard Manet, „Nana”, 1877, Kunsthalle, Hamburg, Niemcy, wikimedia.org, domena publiczna

W 1882 roku Manet namalował Bar w Folies‑Bergère. Układ obrazu jest frontalny, niemal hieratyczny, jednak całość komplikuje tło przedstawienia. Za postacią barmanki stojącej za kontuarem znajduje się lustro w którym odbija się kobieta oraz sala i jeden z klientów. Malarz wprowadził do obrazu przestrzeń spoza jego ram, ujął to, co widzi kobieta, pogłębiając kompozycje dzieła.

RZc7Lc7rQeTO811
Édouard Manet, „Bar w Folies-Bergère”, 1882, Courtauld Institute of Art, Londyn, Wielka Brytania, wikimedia.org, domena publiczna

Manet często nawiązywał do malarstwa dawnych mistrzów oraz do malarstwa hiszpańskiego. Jednym z licznych tego przykładów jest obraz przedstawiający Rozstrzelanie cesarza Maksymiliana, będący dialogiem z Rozstrzelaniem powstańców madryckich 3 maja 1808 roku Francisco Goi. Płótno przedstawia rozstrzelanie cesarza Meksyku Maksymiliana I, które miało miejsce 19 czerwca 1867. Położyło ono kres francuskiej interwencji w Meksyku i próbie budowy katolickiego cesarstwa. Obraz przedstawia moment oddania strzałów. Uderza tutaj beznamiętność obserwacji i brak emocji na twarzy żołnierza przeładowującego karabin. Brutalna scena oddana została w sposób opanowany, a śmierć odarto z dramatyzmu.

RCypmSKcWRhyD1
Édouard Manet, „Rozstrzelanie cesarza Maksymiliana”, 1867-1868, Kunsthalle, Mannheim, wikimedia.org, domena publiczna

Zadania

RX0awIgvYU2K6
Ćwiczenie 1
Wskaż, które ze zdań charakteryzujących malarstwo Édouarda Maneta są prawdziwe. Możliwe odpowiedzi: 1. Malując obrazy, Manet operował niewielkimi plamami czystej barwy. 2. Dzieła artysty cechuje przemyślana, klasyczna kompozycja. 3. Manet świadomie i bardzo często nawiązywał do dzieł dawnych mistrzów. 4. Kontrowersje związane z dziełami Maneta wynikały z powodu ukazywania w nich nagości. 5. Na pewnym etapie swej twórczości Manet uległ wpływom impresjonistów.
Źródło: online-skills.
RwvZ04OkxNZL31
Ćwiczenie 2
Wymień trzy obrazy Maneta, zachowując chronologię.
RaVJCkneXzGr9
Ćwiczenie 3
Jakich dzieł dotyczą poniższe opisy? Wpisz tytuły obrazów. Obraz przedstawia grupę trzech osób na leśnej polanie. Tytuł: Tu uzupełnij. Tłum ludzi w otoczeniu drzew. Tytuł: Tu uzupełnij.
RRTUQw8fKiRgE
Ćwiczenie 4
Podaj nazwisko twórcy oraz tytuł obrazu renesansowego, będącego inspiracją do namalowania Olimpii Maneta. Nazwisko renesansowego artysty: Tu uzupełnij Tytuł obrazu: Tu uzupełnij
Ćwiczenie 5

Podaj tytuł obrazu i pełen tytuł jego inspiracji.

R1A6MwdFezcG1
R1Xf2HpeFlLbi
Poniżej znajduje się inna wersja zadania.
Inna wersja zadania

Podaj tytuł obrazu z motywem rozstrzelania i pełen tytuł i autora jego inspiracji.

R1TKZU3kJ4Dvg1
Ćwiczenie 6
Podaj tytuł obrazu z postacią mitologiczną.
REQM94nzZzgRg
Ćwiczenie 7
Połącz dzieło z muzeum, w którym się znajduje. Dzieło: Olimpia Możliwe odpowiedzi: 1. National Gallery of Art, Waszyngton, 2. Courtauld Institute of Art, Londyn, 3. Kunsthalle, Mannheim, 4. Musée d’Orsay, Paryż Dzieło: Bar w Folies‑Bergère Możliwe odpowiedzi: 1. National Gallery of Art, Waszyngton, 2. Courtauld Institute of Art, Londyn, 3. Kunsthalle, Mannheim, 4. Musée d’Orsay, Paryż Dzieło: Kolej żelazna Możliwe odpowiedzi: 1. National Gallery of Art, Waszyngton, 2. Courtauld Institute of Art, Londyn, 3. Kunsthalle, Mannheim, 4. Musée d’Orsay, Paryż Dzieło: Rozstrzelanie cesarza Maksymiliana Możliwe odpowiedzi: 1. National Gallery of Art, Waszyngton, 2. Courtauld Institute of Art, Londyn, 3. Kunsthalle, Mannheim, 4. Musée d’Orsay, Paryż
Polecenie 1

Dokonaj analizy porównawczej obrazów według podanych punktów.

R1IjAw5IUsIiQ1
Édouard Manet, „Olimpia”, 1863, Musée d'Orsay, Paryż, Francja, wikimedia.org, domena publiczna
R1dZdNAsj5AhN1
Tycjan, „Wenus z Urbino”, 1538, Galleria degli Uffizi, Florencja, Włochy, wikimedia.org, domena publiczna

Wymień 4 cechy kompozycji

RjGyfp2uZSEIl
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.

Podaj cztery cechy kolorystyki.

R1dDfAyiAK3GG
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.

Wskaż cztery cechy światłocienia.

ReXxQNfdo0mrS
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.

Wymień cztery cechy ekspresji.

RS98tAh8qv7b3
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.
Inna wersja zadania

Na dowolnych przykładach omów cechy malarstwa Maneta. Określ tematy, jakie podejmował malarz w swoich obrazach.

Słownik pojęć

Akademizm
Akademizm

kierunek w sztuce rozwijającej się w wieku XIX w kręgu oddziaływania oficjalnych instytucji: akademii sztuk pięknych, wystawowych salonów, urzędowego mecenatu, wyrastający z akademickiej teorii i praktyki warsztatowej, ukształtowanej i utrwalonej w poprzednich stuleciach.

Impresjonizm
Impresjonizm

kierunek w sztuce, przede wszystkim w malarstwie, rozwijający się głównie we Francji w latach 70. i 80. XIX w. Odchodząc od akademizmu i obiektywnego realizmu impresjonizm rozwinął zasadę pleneryzmu (malowania bezpośrednio z natury), a głównym jego celem stało się wrażeniowe, subiektywne, czysto zmysłowe przekazanie widzenia rzeczywistości, uchwyconej w jej zmieniających się, ulotnych, zależnych od pory roku i dnia stanach. Najważniejsze były dla impresjonizmu studia nad wzajemnymi stosunkami światła i koloru.

Realizm
Realizm

1. tendencja występująca w sztuce różnych epok, polegająca na odtwarzaniu rzeczywistości w sposób obiektywny, zgodny z bezpośrednią obserwacją natury
2. kierunek w literaturze i sztuce, kształtujący się w poł. XIX w., dominujący do lat 90. XIX w. Przeciwstawiając się akademizmowi i romantyzmowi twórcy tego kierunku dążyli przede wszystkim do wiernego, obiektywnego przedstawiania typowych przejawów rodzimego, codziennego życia współczesnego. Zrywając z akademicką hierarchią tematów realiści najczęściej przedstawiali sceny rodzajowe, a także pejzaże i portrety. W zakresie środków wyrazu realizm upowszechnił malowanie z natury, swobodniejsze operowanie kolorem i fakturą oraz zdynamizował kompozycję.

Salon sztuki
Salon sztuki

czasowa wystawa artystyczna (np. doroczny salon jesienny, zimowy) będąca przeglądem dorobku współczesnej sztuki, organizowana przeważnie przez instytucje do tego powołane.

Salon Odrzuconych
Salon Odrzuconych

Salon Odrzuconych, Salon des Refusés, wystawa obrazów odrzuconych przez jury oficjalnego Salonu, zorganizowana w Paryżu 1863, w Palais de l’Industrie.
Ekspozycję otwarto z polecenia cesarza Napoleona III, który w ten sposób zareagował na protesty twórców odrzuconych prac. Salon Odrzuconych odegrał ważną rolę w podważeniu prestiżu oficjalnego Salonu. Data tego wydarzenia jest często uznawana za początek historii malarstwa nowoczesnego.

Słownik pojęć został opracowany na podstawie:

Słownik terminologiczny sztuk pięknych, Warszawa 1997, wyd. drugie poprawione

m8dcc709d4a090bec_0000000000247

Galeria dzieł sztuki

m8dcc709d4a090bec_0000000000258

Bibliografia

Maria Poprzęcka, Manet i impresjoniści, [w:] Sztuka świata, t. 8, s. 225‑261, Warszawa 1996

Simon Bartolona, Manet, Warszawa 2006

Nathaniel Harris, Manet. Życie i twórczość, Warszawa 1995

Henri Perruchot, Manet, Warszawa 1961

Patricia Wright, Manet, Wrocław 1994

Maria Rzepińska, Historia koloru w dziejach malarstwa europejskiego, Warszawa 2009

Maria Rzepińska, Siedem wieków malarstwa europejskiego, Wrocław 1991

Jan Białostocki, Sztuka cenniejsza niż złoto. Opowieść o sztuce europejskiej naszej ery, Warszawa 2015

Ernst Hans Gombrich, O sztuce, Poznań 2016

Barbara Osińska, Sztuka i czas. Od klasycyzmu do współczesności, Warszawa 2017