Ważne daty

Konstrukcja biernika z bezokolicznikiem (ACI)

Konstrukcję biernika (accusativus) z bezokolicznikiem (infinitivus) napotykamy w tekstach łacińskich niezwykle często. Próbując przetłumaczyć tak skonstruowane zdanie na język polski, najczęściej tworzymy zdanie dopełnieniowezdanie dopełnieniowezdanie dopełnieniowe, w którym biernik stanowi rolę podmiotu, zaś bezokolicznik jest orzeczeniem zdania – na przykład:

• Videō puellās lūdere. – Widzę, że dziewczęta się bawią.

• Iubeō tē abīre – Nakazuję, abyś odszedł (Każę ci odejść).

Accusativus cum infinitivo jako dopełnienie występuje po kilku grupach czasowników. Wśród nich wyróżnić należy czasowniki wyrażające:

• myślenie/osąd – np. sciō, exīstimō, pūtō, cēnseō.

Cēterum cēnseō Carthāginem dēlendam esse. – Poza tym uważam, że należy zniszczyć Kartaginę (powiedzenie przypisywane Katonowi Starszemu)

• mówienie – np. dīcō, nego, nārrō, respondeō.

Ille respondit sē ignōrāre Aristīden. – On odpowiedział, że nie zna Arystydesa. (Korneliusz Nepos)

• spostrzeganie – np. videō, audiō, sentiō, lēgō.

Sed hoc prīmum sentiō, nisi in bonīs amīcitiam esse nōn posse. – Lecz przede wszystkim uważam, że przyjaźń może istnieć jedynie w dobrych ludziach. (Cyceron)

• rozkaz albo zakaz – np. iubeō, prohibeō, vetō.

Nec tē iubeō neque vetō introīre in aedīs. – Ani ci nie każę, ani nie wzbraniam wejścia do środka. (Plaut)

R1DHavb4USvHP1

Ilustracja w szaro-białych kolorach przedstawia Katona Starszego. Jego lewy profil umieszczony jest w okręgu, w centralnej części ilustracji. Mężczyzna jest w podeszłym wieku i ma duże zakola. Poniżej można odczytać po łacinie podpis ilustracji.

RLWssRd75PFxl1

Ilustracja przedstawiająca Korneliusza Neposa. Pośrodku znajduje się profil twarzy Neposa zwrócony w prawą stronę. Młody mężczyzna ma kręcone, krótkie włosy. Wokół jego wizerunku znajduje się wieniec z liści laurowych.

RhTrwJYefhjya1

Fotografia przedstawiająca popiersie Marka Tuliiusza Cycerona. Mężczyzna ma krótkie, kręcone włosy, długi nos i wąskie usta. Na ramionach ma zarzuconą szatę, która prawdopodobnie jest togą.

RpdseZDP09C1P1

Fotografia przedstawiająca ilustrację z książki Plauta pod tytułem „Bacchides”. W centrum ukazane są trzy postacie podpisane jako: Cleomachus, Nicobolus, Chryfalus. Wokół nich znajduje się tekst w języku łacińskim.

Wyrażenia bezosobowe

Accusativus cum infinitivo występuje również po wyrażeniach bezosobowych (np. cōnstat, oportet, decet) lub wyrażeniach z czasownikiem być (np. necesse est, mōs est):

• Deōs beātissimōs esse cōnstat. – Powszechnie wiadomo, że bogowie są najszczęśliwsi. (Cyceron)

Analogicznie zdanie z orzeczeniem w stronie biernej w konstrukcji a.c.i. otrzymuje bezokolicznik w stronie biernej:

• Puer ā patre portātur. Vidēmus puerum ā patre portārī.

• Chłopiec jest niesiony przez ojca. Widzimy, że chłopiec jest niesiony przez ojca.

Przy orzeczeniu imiennymorzeczenie imienneorzeczeniu imiennym orzecznik zgadza się pod względem przypadka z podmiotem. W a.c.i. orzecznik będzie więc również występował w bierniku:

• Quīntus mīles est. Quīntum mīlitem esse sciō.

• Kwintus jest żołnierzem. Wiem, że Kwintus jest żołnierzem.

Tekst łaciński

Przeczytaj poniższy tekst. Zwróć szczególną uwagę na zdania z konstrukcją Accusativus cum infinitivo.

Mārcus et Quintus et Iūlia in hortō sunt. Pueri nīdōs quaerunt in arboribus. Mārcus autem nīdum reperit et Quintum vocat: 'Venī Quīnte! In hāc arbor, arboris nīdus est.' Quīntus in arborem ascendit, Mārcus ipse in arborem ascendere nōn audet. Nīdus est in parvō rāmō. Rāmus quī nīdum sustinet nōn crassus, crassī, sed tenūis, tenuis est. Rāmus tenūis, tenuis Quīntum sustinēre nōn potest, is enim puer crassus, crassī est. Ecce rāmus cum puerō et nīdō ad terram cadit!

Mārcus Quīntum ad terram cadere videt. Rīdetne Mārcus? Nōn ridet. Mārcus enim perterritus est. Iam Quīntus et pullī quattuor sub arbore iacent. Quīntusne mortuus, mortuī est? Nōn est. Quīntus enim spīrat. Quī spīrat mortuus, mortuī esse nōn potest. Sed Mārcus eum spīrāre nōn videt, neque enim anima vidēri potest. Quid facit Mārcus? Mārcus perterritus ad vīllam currit et magnā vōce clāmat: 'Age! Venī, pater!' Iūlius puerum vocāre audit et exit in hortum. Pater fīlium perterritum ad sē accurrere videt eumque interrogat: 'Quid est, Mārce?' Mārcus: 'Quīntus...est... mortuus, mortuī!' Iūlius: 'Quid? mortuus, mortuī? Ō deī bonī!' Pater, ipse perterritus, cum Mārcō ad Quīntum currit. Quīntus oculōs aperit. Iūlius eum oculōs aperīre videt. Iūlius: 'Ecce oculōs aperit: ergō vīvus est.' Mārcus et Iūlia Quīntum vīvum esse vident. Puer autem ambulāre nōn potest, neque enim pedēs eum sustinēre possunt; ergō necesse est eum portāre. Quīntus ā Iūliō in vīllam portātur et in lectō pōnitur. (źródłom566031256cce0f58_0000000000004źródło)

Tłumaczeniem566031256cce0f58_0000000000003Tłumaczenie

Zadania

Słowniki

Galeria dzieł sztuki

R1DHavb4USvHP1

Ilustracja w szaro-białych kolorach przedstawia Katona Starszego. Jego lewy profil umieszczony jest w okręgu, w centralnej części ilustracji. Mężczyzna jest w podeszłym wieku i ma duże zakola. Poniżej można odczytać po łacinie podpis ilustracji.

RLWssRd75PFxl1

Ilustracja przedstawiająca Korneliusza Neposa. Pośrodku znajduje się profil twarzy Neposa zwrócony w prawą stronę. Młody mężczyzna ma kręcone, krótkie włosy. Wokół jego wizerunku znajduje się wieniec z liści laurowych.

RhTrwJYefhjya1

Fotografia przedstawiająca popiersie Marka Tuliiusza Cycerona. Mężczyzna ma krótkie, kręcone włosy, długi nos i wąskie usta. Na ramionach ma zarzuconą szatę, która prawdopodobnie jest togą.

RpdseZDP09C1P1

Fotografia przedstawiająca ilustrację z książki Plauta pod tytułem „Bacchides”. W centrum ukazane są trzy postacie podpisane jako: Cleomachus, Nicobolus, Chryfalus. Wokół nich znajduje się tekst w języku łacińskim.

Bibliografia

H. Ørberg, Lingua Latina per se illustrata. Pars I: Familia Romana, Grenaa 2003

H. Wolanin, Gramatyka opisowa klasycznej łaciny w ujęciu strukturalnym, Księgarnia Akademicka, Kraków 2012.

J. Wikarjak, Gramatyka opisowa języka łacińskiego, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 2013