3000 lat p.n.e. - pierwsze ślady osadnictwa na terenie Koryntu
2000 lat p.n.e. – pierwsze wzmianki o Bejrucie
1100 p.n.e. – założenie miasta Gades przez Fenicjan
XI‑VII w. p.n.e. – pierwsze ślady osadnictwa na terenie Aten
814 p.n.e. – założenie Kartaginy przez Fenicjan
753 p.n.e. – założenie miasta Rzym
734 p.n.e. – osadnicy z Koryntu na czele z arystokratą Archiaszem zakładają miasto Syrakuzy
600 p.n.e. – powstanie Massili jako kolonii greckiej
ok. 600 p.n.e. – powstanie miasta Efez
531 p.n.e. – powstanie Neapolu na terenie kolonii Kume
332 p.n.e. – założenie Aleksandrii przez Aleksandra Wielkiego
300 p.n.e. – założenie Antiochii przez Seleucusa I Nicatora, jednego z dowódcy armii Aleksandra Wielkiego
43 p.n.e. – kolonia militarna Rzymian, Lugdunum, powstała na terenie Galii
1
Scenariusz lekcji dla nauczyciela
RlOYJJTOg8oy81
I. W zakresie kompetencji językowych. Uczeń:
3. zna i rozpoznaje formy morfologiczne i strukturę składniową tłumaczonego tekstu;
6. zna podstawowe techniki przekładu tekstu łacińskiego;
8. dokonuje następujących transformacji gramatycznych w zakresie morfologii:
19) dokonuje poprawnego przekładu prozatorskiego tekstu łacińskiego z zakresu tekstów określonych w kanonie na język polski, w tłumaczeniu zachowując polską normę językową.
Nauczysz się
rozwijać umiejętność czytania ze zrozumieniem tekstu w języku łacińskim oraz w języku polskim;
Poznaliście już składnię nazw miast i małych wysp w języku łacińskim dla rzeczowników deklinacji I i II w liczbie pojedynczej i wiecie już, że nie używamy w niej przyimków. Zamiast tego stawiamy nazwę miejscowości lub wyspy w odpowiednim przypadku: genetiwie (by odpowiedzieć na pytanie gdzie?), akuzatiwie (na pytanie dokąd?) i ablatiwie (na pytanie skąd?). Pozostało nam zaznajomić się z użyciem tej składni w przypadku pozostałych nazw geograficznych – dla liczby mnogiej deklinacji I i II oraz dla deklinacji III.
Wiele znanych miejscowości Cesarstwa Rzymskiego możemy znaleźć na tej ilustrowanej mapie:
Catō Maior Carthāginem profectus estmfaa3c9b1049783e1_0000000000008profectus est et deinde eam dēlēremfaa3c9b1049783e1_0000000000009dēlēre voluit.
Hannibal mīlitēs suōs Carthāgine Rōmam dūxit.
Portus novus Carthāgine aedificātus estmfaa3c9b1049783e1_0000000000010aedificātus est.
Rui65rsgUAKKz1
Czytając informacje na temat kolejnych starożytnych miast w języku łacińskim z pewnością zwróciliście uwagę, że zarówno nazwy geograficzne w liczbie mnogiej deklinacji I i II, jak i te odmieniające się według deklinacji III w odpowiedzi na pytania gdzie?, dokąd?, skąd? odbiegają nieco od zasad obowiązujących dla deklinacji I i II liczby pojedynczej:
Ubī? - Gdzie?
Quō? – Dokąd?
Unde? – Skąd?
Syrācūsīs Carthāgine
Syrācūsās Carthāginem
Syrācūsīs Carthāgine
Ablātīvus
Accūsātīvus
Ablātīvus
Różnica pomiędzy tymi dwoma grupami nazw geograficznych zauważalna jest w odpowiedzi na pytanie gdzie? Ubī? - dla deklinacji I i II singularis używamy genetiwu, dla deklinacji I i II pluralis i dla deklinacji III nazwa geograficzna postawiona jest w ablatiwie.
Te trzy rzeczowniki, chociaż nie są nazwami geograficznymi również stawiamy bez przyimka w odpowiedzi na pytania dokąd, skąd i gdzie?
rūs, rūris n.
humus, humī f.
RLSya5XNYDKGE1
R1L4HmRd3s9D91
R1A9hENtDBZTi1
Quō?
domum
rūs
humum
Unde?
domō
rūre
humō
Ubī?
domī
rūrī
humī
mfaa3c9b1049783e1_0000000000008
proficīscor, proficīscī, profectus = prōgredior
mfaa3c9b1049783e1_0000000000009
dēleō, - ēre, - ēvī, - ētum –
R1C7gDdIdRoWm1
mfaa3c9b1049783e1_0000000000010
aedificō, -āre, -āvī, -ātum – domum cōnstruo
Rmp4h8ulisPoP1
Zadania
RGP6Ie2PjkuY0
Ćwiczenie 3
Ćwiczenie 4
RwRWSH8HSgVNw
RGihVJFrFoBF6
RuKzDsfSbzYum
Ćwiczenie 5
R1W0j3aU2QkXH
Ćwiczenie 6
R147kwhkyK5KI
Ćwiczenie 7
Słowniki
Słownik pojęć
Bazylika
Bazylika
(gr. basiliki, dom. stod, łac. basilica) wielka hala przeznaczona na zebrania kupców, posiedzenia sądowe i inne zebrania publiczne, nazwana od archonta basileusa w Atenach. Była podzielona rzędami kolumn na 3 części, w głębi zaś wznosiła się trybuna. W Rzymie wzniesiono pierwszą bazylikę w r. 184 p.n.e. z inicjatywy Marka Porcjusza Katona, nazwaną od jego nazwiska basilica Porcia. Z bazyliki powstał typ świątyni chrześcijańskiej w kształcie wydłużonego prostokąta, podzielonej rzędami kolumn lub filarów na 3 lub 5 podłużnych naw, przy czym środkowa była wyższa od bocznych.
Cothon
Cothon
kartagiński port wykuty w skale w pobliżu Adrumetum.
Hipodrom
Hipodrom
(gr. hippódromos) plac do wyścigów konnych, tor w cyrku; w rzymskich domach prywatnych nazywano tak cienistą aleję służącą czasem do ćwiczeń w konnej jeździe.
Oligarchia
Oligarchia
(gr. oligarchia, od oligos nieliczny i archo rządzę) jedna z form ustroju państw greckich, przy której władza znajdowała się w rękach stosunkowo nielicznej grupy ludzi (np. ustrój Aten w r. 411 p.n.e.).
Słownik łacińsko‑polski
Reut1bjDgLXym1
mfaa3c9b1049783e1_0000000000213
Galeria dzieł sztuki
Rui65rsgUAKKz1
RnpuCooH6NOnj1
R12I7L9bo92MY1
mfaa3c9b1049783e1_0000000000218
Bibliografia
W. Kopaliński Słownik mitów i tradycji kultury, Oficyna Wydawnicza Rytm, Warszawa, 2003.
J. Wikarjak Gramatyka opisowa języka łacińskiego, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1978.
L. Winniczuk Lingua Latina; Łacina bez pomocy Orbiliusza, Wydawnictwo PWN, Warszawa 1975.
Mała Encyklopedia Kultury Antycznej, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1990.