Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
R12EYxvt5Kw6R1

Ślady polskie w muzyce obcej

Źródło: online skills, cc0.

Ważne daty

1804 – 1857 lata życia Michaiła Glinki

1810 – 1849 lata życia Fryderyka Chopina

1810 – 1856 lata życia Roberta Schumanna

1840 – 1893 lata życia Piotra Czajkowskiego

1871 – 1915 lata życia Aleksandra Skriabina

1

Scenariusz lekcji dla nauczyciela

R1YtOZfZa4WqL1
Scenariusz zajęć do pobrania.
Źródło: online skills, cc0.

I. Muzyka w ujęciu historycznym – periodyzacja, język, właściwości i charakterystyka.

7. Romantyzm. Uczeń:

1) charakteryzuje muzykę romantyczną w kontekście estetyki epoki:

d) dostrzega wątki narodowe w muzyce,

II. Analiza i interpretacja dzieł muzycznych. Uczeń:

1) zna podstawowe terminy i pojęcia właściwe dla opisu i zrozumienia wybranych dzieł muzycznych;

III. Tworzenie wypowiedzi związanych z historią i kulturą muzyczną. Uczeń:

1) wypowiada się w formie ustnej (np. dyskusja, prezentacja, debata itp.) i/lub pisemnej (np. esej, referat itp.) o dziełach muzycznych w oparciu o podstawową terminologię;

3) interpretuje i odczytuje w kontekście dokonań epoki wybrane dzieła muzyczne; formułuje logiczną wypowiedź na temat dzieł, form, gatunków, stylów, technik i twórców muzycznych, uwzględniając zależności między nimi w kontekście: genezy, przeobrażeń, porównań.

Nauczysz się

określać wpływ twórczości Fryderyka Chopina na kompozytorów europejskich;

wskazywać elementy muzyki polskiej w muzyce europejskiej;

stosować właściwą terminologię muzyczną;

rozpoznawać dzieła i ich twórców.

Wkład muzyki polskiej w muzykę europejską

Artyści od zarania dziejów sięgali po inspiracje, korzystali ze zdobyczy kultury, odwoływali się do powstałych wcześniej dzieł. Kompozytorzy nawiązywali do obcych wzorów, czerpali pomysły z innych kultur, odwoływali się do tradycji i melodii. Muzyka polska, mimo rodzimych tradycji, wywarła znaczącą rolę w dziełach słynnych twórców europejskich. Szczególne zasługi w tym zakresie należy przypisać Fryderykowi Chopinowi, którego dorobek wpłynął na kompozytorów rosyjskich. Aleksander Skriabin inspirował się dziełami polskiego kompozytora we wczesnych preludiachPreludiumpreludiach, etiudachEtiudaetiudach oraz mazurkachMazurmazurkach. Michaił Glinka, artysta polskiego pochodzenia, pod wpływem Chopina napisał wiele mazurków. Przenikanie i mieszanie się polskiej i rosyjskiej kultury muzycznej było spowodowane zaborami.

R1Zbn9OaIbzq5
Ilustracja interaktywna przedstawia fotografię Fryderyka Chopina. Kompozytor w średnim wieku, ubrany elegancko e garnitur i białą koszulę. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Fantasie Impromptu opus 66, autorstwa Fryderyka Chopina Wykonawca: Yundi Li. Kompozycja posiada szybkie tempo. Cechuje się żywiołowym charakterem.
Louis‑Auguste Bisson, fotografia Fryderyka Chopina, 1847, wikimedia.org, domena publiczna (ilustracja); Fryderyk Chopin, „Fantasie Impromptu op. 66”, 1835, online‑skills, CC BY 3.0 (dźwięk)
R1dgEn03k62kw
Utwór: Mazurek op. 25 nr 1, , autorstwa Aleksandra Skriabina Wykonawca: Samuil Feinberg. Kompozycja posiada zróżnicowane tempo zmieniające się w trakcie utworu. Cechuje się żywiołowym charakterem.

Fryderyk Chopin określany jest mianem „ucieleśnienia romantyzmu”. Jego twórczość była ceniona przez ówczesnych kompozytorów krajów europejskich. Przykładem uznania jest fragment Karnawału Roberta Schumanna, w którym zamieścił on miniaturęMiniatura fortepianowaminiaturę nazwaną Chopin. Styl kompozycji przypomina o dorobku polskiego kompozytora i jest jego muzycznym portretem. Warto nadmienić, że wcześniej wspomniana miniatura, to nie jedyny ukłon w stronę polskiego kompozytora.  Schumann zadedykował Chopinowi także swoje Kreisleriana.

Mazurek i polonez, czyli polskie formy muzyczne

Tańce narodowe i ich elementy wykorzystywane były we wcześniejszych epokach – już w baroku wykształciła się suitaSuitasuita. PolonezPolonezPolonez i mazur należą do jednych z najstarszych polskich tańców, na ich stylizowanej bazie powstały formy muzyczne, które zyskały popularność wśród kompozytorów zagranicznych. Polonez obecny jest nawet w twórczości Jana Sebastiana Bacha, czy Ludwiga van Beethovena. Szczyt popularności obydwu przypada jednak na okres romantyzmu. Tańce polskie pojawiają się w twórczości Fryderyka Chopina, a jego kompozycje powstałe na ich elementach cenione były wśród publiczności europejskiej. MazuryMazurMazury pisali: Claude Debussy, Piotr Czajkowski, Antonín Dvořák.

Polska księżniczka w Jeziorze Łabędzim Piotra Czajkowskiego

Jezioro Łabędzie Piotra Czajkowskiego jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych baletówBaletbaletów. Historia miłosna księcia Zygfryda, który przysięga zaklętej w łabędzia Odetcie wieczną miłość, jest odgrywana do dziś w najważniejszych teatrach operowych i scenach baletowych świata. W dziele został wykorzystany pierwiastek polski – w trzecim akcie księżna wydaje bal, na którym jej syn Zygfryd ma wybrać żonę spośród księżniczek przybyłych na dwór z różnych stron Europy: Węgier, Neapolu, Hiszpanii, Rosji i Polski. Czajkowski zaplanował dla każdej z nich spektakularne wejście, na tle muzyki wykorzystującej tańce narodowe: księżniczce węgierskiej towarzyszy czardaszCzardaszczardasz, włoskiej – taniec neapolitański, hiszpańskiej – boleroBolerobolero, a polskiej – mazurekMazurekmazurek.

Obejrzyj fragment trzeciego aktu Jeziora Łabędziego Piotra Czajkowskiego.

R1ScYWvENAvPT
Film edukacyjny pt. „Jezioro Łabędzie”. W celu obejrzenia filmu należy wcisnąć przycisk Play/Pause.
Dla zainteresowanych
Polecenie 1

Na podstawie poniższych nagrań określ cechy poloneza i mazurka. Napisz, co Twoim zdaniem przyczyniło się do popularności tańców wśród kompozytorów europejskich.

R1N8N00YqrVgo
Ilustracja interaktywna przedstawia portret wykonany przez Eliasa Gottloba Haussmanna, ukazujący Jana Sebastiana Bacha. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Suita orkiestrowa b-moll BWV 1067, Polonez, autorstwa Jana Sebastiana Bacha Wykonawca: Amsterdam Baroque Orchestra, Tom Koopman (dyr.). Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się żywiołowym charakterem.
Elias Gottlob Haussmann, „portret Jana Sebastiana Bacha”, 1748, Archiwum Bacha w Lipsku, Niemcy, wikimedia.org, domena publiczna (ilustracja); Johann Sebastian Bach, „Suita orkiestrowa h‑moll BWV 1067”, „Polonez”, 1738, online‑skills, CC BY 3.0 (dźwięk)
RsHKOIvc3y9PK
Ilustracja interaktywna przedstawia portret wykonany przez Josepha Karla Stieler, ukazujący Ludwiga van Beethovena. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Polonez C-dur op.89, autorstwa Ludwiga van Beethovena Wykonawca: Wolfgang Manz. Kompozycja posiada zróżnicowane tempo zmieniające się w trakcie utworu. Cechuje się żywiołowym charakterem.
Joseph Karl Stieler, „portret Ludwiga van Beethovena”, 1820, Dom Beethovena, Bonn, wikimedia.org, domena publiczna (ilustracja); Ludwig van Beethoven, „Polonez C-dur op.89”, 1814, online-skills, CC BY 3.0 (dźwięk)
RjEGT9CwFA4qa
Ilustracja interaktywna przedstawia portret Clauda Debussyego. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Mazurek, autorstwa Claude Debussy'ego Wykonawca: François-Joël Thiollier. Kompozycja posiada zróżnicowane tempo zmieniające się w trakcie utworu. Cechuje się spokojnym charakterem.
RffYQ8vI7DrUn
Ilustracja interaktywna przedstawia portret Antonína Dvořáka. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Mazurek op.49, autorstwa Antonína Dvořáka Wykonawca: Jan Mráček. Kompozycja posiada zróżnicowane tempo zmieniające się w trakcie utworu. Cechuje się wesołym, skocznym charakterem.
R1ctn4o6pbDbk
Ilustracja interaktywna przedstawia portret Piotra Czajkowskiego. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Mazurek op. 39 nr 11, autorstwa Piotra Czajkowskiego Wykonawca: Cubusdk. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się żywiołowym, wesołym charakterem.
R14SgAnJoZtU3
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.
Polecenie 2

Na podstawie obejrzanego fragmentu trzeciego aktu Jeziora Łabędziego Piotra Czajkowskiego, opisz muzykę występującą podczas wejścia poszczególnych księżniczek. Szczególną uwagę zwróć na cechy tańca polskiego.

R1EUhc865uCdn
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.
Inna wersja zadania

Określ wpływ twórczości Fryderyka Chopina na kompozytorów europejskich.

Polecenie 3

Wysłuchaj miniatury Chopin wchodzącej w skład Karnawału Roberta Schumanna. Określ cechy, które świadczą o inspiracji twórczością Fryderyka Chopina.

R9SVbpJyJDj0b
Utwór: Karnawał Op. 9 No. 12 „Chopin”, autorstwa Roberta Schumanna Wykonawca: Claudio Arrau. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się wesołym, miłosnym charakterem.
RSIZ2694d38mq
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.
Inna wersja zadania

Na jakiego europejskiego kompozytora miał największy wpływ Fryderyk Chopin?

Polecenie 4

Wysłuchaj Mazurka c‑moll Michaiła Glinki oraz Mazurka a‑moll op. 68 nr 2 Fryderyka Chopina. Wskaż, jakie elementy muzyki Fryderyka Chopina dostrzegasz w dziele rosyjskiego kompozytora.

R1PMYQNZIbqoe
Utwór: Mazurek c-moll, autorstwa Michaiła GlinkiWykonawca: Cubusdk. Kompozycja posiada wolne tempo. Cechuje się spokojnym charakterem.
R1UzMWwio7bbj
Utwór: Mazurek a-moll op. 68 nr 2, autorstwa Fryderyka Chopina Wykonawca: Janusz Olejniczak. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się spokojnym, sentymentalnym charakterem.
R199G6VKDPmk8
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.
Inna wersja zadania

Jakie elementy muzyki Fryderyka Chopina można usłyszeć w jego dziełach?

R3khhaScypMze
Ćwiczenie 1
Wskaż zdania prawdziwe. Możliwe odpowiedzi: 1. Polonez jest jednym z najmłodszych tańców polskich., 2. Fryderyk Chopin jest najsłynniejszym przedstawicielem muzyki polskiej., 3. Robert Schumann wykonał muzyczny portret Fryderyka Chopina., 4. Mazurek nie był popularną formą wśród kompozytorów europejskich.
Ćwiczenie 2
R1N3hSCOax7Is
Inna wersja zadania: Na podstawie materiału lekcji wymień przykłady uznania dla Fryderyka Chopina wyrażone w twórczości Roberta Schumanna,
R1VcuG3mjGPBY
Wpisz imię i nazwisko kompozytora przedstawionego dzieła. Autorem powyższego dzieła jest:
RmVKt6LyMSX6T
Ćwiczenie 3
Wskaż dzieło, w którym zawarta została miniatura poświęcona Fryderykowi Chopinowi. Możliwe odpowiedzi: 1. Karnawał, 2. Jezioro Łabędzie, 3. II Suita H-moll BWV 1067
Ćwiczenie 4
Rl94D0T41v6UM
Inna wersja zadania: Na podstawie materiału lekcji i wiadomości wyszukanych w internecie scharakteryzuj Wkład muzyki polskiej w muzykę europejską XIX wieku.
R1RY7bSE7kEfr
Wysłuchaj nagrania. Rozpoznaj kompozytora dzieła. Możliwe odpowiedzi: 1. Aleksander Skriabin, 2. Johann Sebastian Bach, 3. Michaił Glinka, 4. Ludwig van Beethoven
RZTxRBo3epvBk
Ćwiczenie 5
Wskaż nazwę tańca, będącego muzycznym tłem do wejścia księżniczki polskiej w  Jeziorze Łabędzim Piotra Czajkowskiego. Możliwe odpowiedzi: 1. Czardasz, 2. Bolero, 3. Mazurek, 4. Polonez
RebUPNdF5eJxT
Ćwiczenie 6
Wskaż, w którym akcie Jeziora Łabędziego Piotra Czajkowskiego znajduje się bal zorganizowany przez Księżną, matkę Zygfryda. Możliwe odpowiedzi: 1. Akt pierwszy, 2. Akt drugi, 3. Akt trzeci, 4. Akt czwarty
Ćwiczenie 7
RATMSCP0TkHKY
Inna wersja zadania: Wymień znane ci tańce narodowe i formy muzyczne, które z nich wyrosły. W twórczości których słynnych kompozytorów były obecne?
RUFTIhlFV4JJA
Wysłuchaj nagrania. Wskaż formę muzyczną przedstawionego dzieła oraz epokę z której pochodzi.

Słownik pojęć

Balet
Balet

widowisko teatralne, w którym głównym środkiem wyrazu jest taniec; też: utwór muzyczny stanowiący kanwę takiego widowiska.

Bolero
Bolero

taniec hiszpański; też: muzyka do tego tańca.

Czardasz
Czardasz

węgierski taniec narodowy; też: muzyka do tego tańca.

Etiuda
Etiuda

utwór muzyczny łączący problemy techniki z muzyką o dużych walorach artystycznych.

Mazur
Mazur

polski szybki taniec ludowy z figurami; też: muzyka do tego tańca.

Mazurek
Mazurek

jest tzw. tańcem stylizowanym i może zawierać cechy charakterystyczne dla Mazura, Kujawiaka czy Oberka. Mazurki pisał m.in. Chopin i Szymanowski

Miniatura fortepianowa
Miniatura fortepianowa

krótki utwór literacki, sceniczny, filmowy, muzyczny itp.

Polonez
Polonez

polski taniec narodowy tańczony parami w chodzonym korowodzie; też: muzyka do tego tańca lub utwór muzyczny oparty na jego rytmie.

Preludium
Preludium

wstęp instrumentalny do jakiegoś większego utworu; samodzielny, krótki utwór instrumentalny.

Suita
Suita

utwór muzyczny złożony z kilku kontrastujących ze sobą części o charakterze tanecznym.

Słownik pojęć opracowano na podstawie:

sjp.pwn.pl

Biblioteka muzyczna

R1Zbn9OaIbzq5
Ilustracja interaktywna przedstawia fotografię Fryderyka Chopina. Kompozytor w średnim wieku, ubrany elegancko e garnitur i białą koszulę. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Fantasie Impromptu opus 66, autorstwa Fryderyka Chopina Wykonawca: Yundi Li. Kompozycja posiada szybkie tempo. Cechuje się żywiołowym charakterem.
Louis‑Auguste Bisson, fotografia Fryderyka Chopina, 1847, wikimedia.org, domena publiczna (ilustracja); Fryderyk Chopin, „Fantasie Impromptu op. 66”, 1835, online‑skills, CC BY 3.0 (dźwięk)
R1dgEn03k62kw
Utwór: Mazurek op. 25 nr 1, , autorstwa Aleksandra Skriabina Wykonawca: Samuil Feinberg. Kompozycja posiada zróżnicowane tempo zmieniające się w trakcie utworu. Cechuje się żywiołowym charakterem.
R1PMYQNZIbqoe
Utwór: Mazurek c-moll, autorstwa Michaiła GlinkiWykonawca: Cubusdk. Kompozycja posiada wolne tempo. Cechuje się spokojnym charakterem.
R1UzMWwio7bbj
Utwór: Mazurek a-moll op. 68 nr 2, autorstwa Fryderyka Chopina Wykonawca: Janusz Olejniczak. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się spokojnym, sentymentalnym charakterem.
R9SVbpJyJDj0b
Utwór: Karnawał Op. 9 No. 12 „Chopin”, autorstwa Roberta Schumanna Wykonawca: Claudio Arrau. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się wesołym, miłosnym charakterem.
R1N8N00YqrVgo
Ilustracja interaktywna przedstawia portret wykonany przez Eliasa Gottloba Haussmanna, ukazujący Jana Sebastiana Bacha. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Suita orkiestrowa b-moll BWV 1067, Polonez, autorstwa Jana Sebastiana Bacha Wykonawca: Amsterdam Baroque Orchestra, Tom Koopman (dyr.). Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się żywiołowym charakterem.
Elias Gottlob Haussmann, „portret Jana Sebastiana Bacha”, 1748, Archiwum Bacha w Lipsku, Niemcy, wikimedia.org, domena publiczna (ilustracja); Johann Sebastian Bach, „Suita orkiestrowa h‑moll BWV 1067”, „Polonez”, 1738, online‑skills, CC BY 3.0 (dźwięk)
RsHKOIvc3y9PK
Ilustracja interaktywna przedstawia portret wykonany przez Josepha Karla Stieler, ukazujący Ludwiga van Beethovena. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Polonez C-dur op.89, autorstwa Ludwiga van Beethovena Wykonawca: Wolfgang Manz. Kompozycja posiada zróżnicowane tempo zmieniające się w trakcie utworu. Cechuje się żywiołowym charakterem.
Joseph Karl Stieler, „portret Ludwiga van Beethovena”, 1820, Dom Beethovena, Bonn, wikimedia.org, domena publiczna (ilustracja); Ludwig van Beethoven, „Polonez C-dur op.89”, 1814, online-skills, CC BY 3.0 (dźwięk)
RjEGT9CwFA4qa
Ilustracja interaktywna przedstawia portret Clauda Debussyego. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Mazurek, autorstwa Claude Debussy'ego Wykonawca: François-Joël Thiollier. Kompozycja posiada zróżnicowane tempo zmieniające się w trakcie utworu. Cechuje się spokojnym charakterem.
R1ctn4o6pbDbk
Ilustracja interaktywna przedstawia portret Piotra Czajkowskiego. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Mazurek op. 39 nr 11, autorstwa Piotra Czajkowskiego Wykonawca: Cubusdk. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się żywiołowym, wesołym charakterem.
RffYQ8vI7DrUn
Ilustracja interaktywna przedstawia portret Antonína Dvořáka. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Mazurek op.49, autorstwa Antonína Dvořáka Wykonawca: Jan Mráček. Kompozycja posiada zróżnicowane tempo zmieniające się w trakcie utworu. Cechuje się wesołym, skocznym charakterem.

Bibliografia

Józef Chomiński, Krystyna Wilkowska‑Chomińska, Historia muzyki, PWM, Warszawa 1989.