Ważne daty

Społeczeństwo rzymskie

Opis społeczeństwa rzymskiego jest zadaniem bardzo trudnym. W ciągu wielu wieków historii starożytnego imperium ulegało ono licznym przemianom. Na kształt rzymskiego społeczeństwa miały wpływ podboje i powiększanie się terytorium rzymskiego, bogacenie się mieszkańców i wydarzenia historyczne. Poszczególne warstwy społeczne kształtowały się też i zmieniały w zależności od formy ustrojowej.

R18gYyQGqiXxC

Fotografia nieznanego autora przedstawia rzeźbę nieznanego autora pod tytułem „Rzymianin trzymający popiersia swoich przodków”. Rzeźba prezentuje łysego mężczyznę w podeszłym wieku. Jego twarz nie ukazuje emocji. Ubrany jest w długą togę sięgającą do kostek. W obu dłoniach trzyma dwa popiersia – kobiety i mężczyzny. Fotografia rzeźby została wykonana w pomieszczeniu, które ma brązowe ściany. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Najdawniejsze czasy, a więc okres królewski w historii Rzymu (753‑509 p.n.e.) oparte były o system rodowy. Istniała pewna liczba rodów rzymskich, która posiadała wyłączne prawo na piastowanie urzędów. Rody te były powszechnie szanowane w Rzymie. Jedną z form manifestacji swojej przynależności do dawnego rodu były uroczystości pogrzebowe. W ich trakcie w pochodzie niesiono woskowe maski przodków (imagines maiorum), które podkreślały dawność danej rodziny. Na co dzień były one przechowywane w atrium domu rzymskiego obok ołtarza bóstw domowych. Istnienie rodów w okresie republiki miało wpływ na podział społeczeństwa. Kluczową rolę odgrywał ojciec rodziny (pater familias), który posiadał prawo życia i śmierci nad każdym z członków rodu (familia Romana).Fotografia nieznanego autora przedstawia rzeźbę nieznanego autora pod tytułem „Rzymianin trzymający popiersia swoich przodków”. Rzeźba prezentuje łysego mężczyznę w podeszłym wieku. Jego twarz nie ukazuje emocji. Ubrany jest w długą togę sięgającą do kostek. W obu dłoniach trzyma dwa popiersia – kobiety i mężczyzny. Fotografia rzeźby została wykonana w pomieszczeniu, które ma brązowe ściany. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Najdawniejsze czasy, a więc okres królewski w historii Rzymu (753‑509 p.n.e.) oparte były o system rodowy. Istniała pewna liczba rodów rzymskich, która posiadała wyłączne prawo na piastowanie urzędów. Rody te były powszechnie szanowane w Rzymie. Jedną z form manifestacji swojej przynależności do dawnego rodu były uroczystości pogrzebowe. W ich trakcie w pochodzie niesiono woskowe maski przodków (imagines maiorum), które podkreślały dawność danej rodziny. Na co dzień były one przechowywane w atrium domu rzymskiego obok ołtarza bóstw domowych. Istnienie rodów w okresie republiki miało wpływ na podział społeczeństwa. Kluczową rolę odgrywał ojciec rodziny (pater familias), który posiadał prawo życia i śmierci nad każdym z członków rodu (familia Romana).

Fotografia nieznanego autora przedstawia rzeźbę nieznanego autora pod tytułem „Rzymianin trzymający popiersia swoich przodków”. Rzeźba prezentuje łysego mężczyznę w podeszłym wieku. Jego twarz nie ukazuje emocji. Ubrany jest w długą togę sięgającą do kostek. W obu dłoniach trzyma dwa popiersia – kobiety i mężczyzny. Fotografia rzeźby została wykonana w pomieszczeniu, które ma brązowe ściany. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Najdawniejsze czasy, a więc okres królewski w historii Rzymu (753‑509 p.n.e.) oparte były o system rodowy. Istniała pewna liczba rodów rzymskich, która posiadała wyłączne prawo na piastowanie urzędów. Rody te były powszechnie szanowane w Rzymie. Jedną z form manifestacji swojej przynależności do dawnego rodu były uroczystości pogrzebowe. W ich trakcie w pochodzie niesiono woskowe maski przodków (imagines maiorum), które podkreślały dawność danej rodziny. Na co dzień były one przechowywane w atrium domu rzymskiego obok ołtarza bóstw domowych. Istnienie rodów w okresie republiki miało wpływ na podział społeczeństwa. Kluczową rolę odgrywał ojciec rodziny (pater familias), który posiadał prawo życia i śmierci nad każdym z członków rodu (familia Romana).Fotografia nieznanego autora przedstawia rzeźbę nieznanego autora pod tytułem „Rzymianin trzymający popiersia swoich przodków”. Rzeźba prezentuje łysego mężczyznę w podeszłym wieku. Jego twarz nie ukazuje emocji. Ubrany jest w długą togę sięgającą do kostek. W obu dłoniach trzyma dwa popiersia – kobiety i mężczyzny. Fotografia rzeźby została wykonana w pomieszczeniu, które ma brązowe ściany. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Najdawniejsze czasy, a więc okres królewski w historii Rzymu (753‑509 p.n.e.) oparte były o system rodowy. Istniała pewna liczba rodów rzymskich, która posiadała wyłączne prawo na piastowanie urzędów. Rody te były powszechnie szanowane w Rzymie. Jedną z form manifestacji swojej przynależności do dawnego rodu były uroczystości pogrzebowe. W ich trakcie w pochodzie niesiono woskowe maski przodków (imagines maiorum), które podkreślały dawność danej rodziny. Na co dzień były one przechowywane w atrium domu rzymskiego obok ołtarza bóstw domowych. Istnienie rodów w okresie republiki miało wpływ na podział społeczeństwa. Kluczową rolę odgrywał ojciec rodziny (pater familias), który posiadał prawo życia i śmierci nad każdym z członków rodu (familia Romana).

1

1. Najdawniejsze czasy, a więc okres królewski w historii Rzymu (753‑509 p.n.e.) oparte były o system rodowy. Istniała pewna liczba rodów rzymskich, która posiadała wyłączne prawo na piastowanie urzędów. Rody te były powszechnie szanowane w Rzymie. Jedną z form manifestacji swojej przynależności do dawnego rodu były uroczystości pogrzebowe. W ich trakcie w pochodzie niesiono woskowe maski przodków (imagines maiorum), które podkreślały dawność danej rodziny. Na co dzień były one przechowywane w atrium domu rzymskiego obok ołtarza bóstw domowych. Istnienie rodów w okresie republiki miało wpływ na podział społeczeństwa. Kluczową rolę odgrywał ojciec rodziny (pater familias), który posiadał prawo życia i śmierci nad każdym z członków rodu (familia Romana).

Rody rzymskie

Początek republiki przyniósł wykształcenie się dwóch głównych grup społecznych: patrycjuszy (patricii) i plebejuszy (plebei). Pierwsza z nich była rzymską arystokracją. Ich nazwa, od słowa patres, wskazywała na pochodzenie z dawnych rodów rzymskich. W związku z tym uważali się oni za jedynych, którzy mogą sprawować władzę. Często wiązało się to również z posiadaniem majątku. Plebejusze natomiast, od słowa plebs – lud, pospólstwo – w początkowym okresie nie mieli dostępu do władzy. Zajmowali się rzemiosłem, kupiectwem, rolnictwem. Z czasem plebejusze zaczęli rozumieć swoje znaczenie dla funkcjonowania miasta, zwłaszcza dla jego obronności, gdyż służyli również w armii, i z tego powodu zaczęli walczyć o swoje prawa. Dzięki tzw. secesjom na Górę Świętą (Mons Sacer) udało im się wywalczyć swoje prawa obywatelskie.

RaitRuFqI5qSw

Czarno-biała ilustracja autorstwa Barlocciniego pod tytułem „Secesja Plebejuszy na Mons Sacer” przedstawia tłum ludzi szykujący się do bitwy. Z lewej strony ilustracji widoczna jest armia mężczyzn ubrana w zbroje i trzymająca miecze oraz chorągwie. Z Prawej strony widoczni są mężczyźni ubrani w długie białe togi. Obie grupy znajdują się na pustyni. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Z czasem wykształciła się warstwa ekwitów, średniozamożna warstwa republiki. Były to osoby, które stać było na utrzymanie konia (equus – koń) o zakup ekwipunku jeźdźca. Dzięki swoim zasługom na polu bitwy uzyskiwali oni coraz liczniejsze przywileje. Z czasem ich rola w armii zatarła się, ale pozostali oni wpływową warstwą rzymskiego społeczeństwa, ponieważ zajmowali się handlem, co pozwalało im na gromadzenie wielkich majątków.

Czarno-biała ilustracja autorstwa Barlocciniego pod tytułem „Secesja Plebejuszy na Mons Sacer” przedstawia tłum ludzi szykujący się do bitwy. Z lewej strony ilustracji widoczna jest armia mężczyzn ubrana w zbroje i trzymająca miecze oraz chorągwie. Z Prawej strony widoczni są mężczyźni ubrani w długie białe togi. Obie grupy znajdują się na pustyni. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Z czasem wykształciła się warstwa ekwitów, średniozamożna warstwa republiki. Były to osoby, które stać było na utrzymanie konia (equus – koń) o zakup ekwipunku jeźdźca. Dzięki swoim zasługom na polu bitwy uzyskiwali oni coraz liczniejsze przywileje. Z czasem ich rola w armii zatarła się, ale pozostali oni wpływową warstwą rzymskiego społeczeństwa, ponieważ zajmowali się handlem, co pozwalało im na gromadzenie wielkich majątków.

1

1. Z czasem wykształciła się warstwa ekwitów, średniozamożna warstwa republiki. Były to osoby, które stać było na utrzymanie konia (equus – koń) o zakup ekwipunku jeźdźca. Dzięki swoim zasługom na polu bitwy uzyskiwali oni coraz liczniejsze przywileje. Z czasem ich rola w armii zatarła się, ale pozostali oni wpływową warstwą rzymskiego społeczeństwa, ponieważ zajmowali się handlem, co pozwalało im na gromadzenie wielkich majątków.

Dzięki secesji w 494 p.n.e. uzyskali możliwość wyboru trybuna plebejskiego, urzędnika, który miał reprezentować ich interesy. Sukcesem było także uchwalenie prawa XII tablic (449 p.n.e.). Spisane prawo nie mogło być dowolnie interpretowane, co często wykorzystywane było przez patrycjuszy. Z biegiem lat różnica między tymi warstwami się zacierała. Dzięki podbojom armii rzymskiej plebejusze zaczęli się bogacić.

Warstwy społeczne

Wraz z podbojami i bogaceniem się społeczeństwa rzymskiego, różnice pomiędzy warstwami społecznymi zacierały się. Po zakończeniu walk o prawa między patrycjuszami i plebejuszami wykształciła się warstwa rzymskiej arystokracji – nibilowie (nobilis – szlachetny) Rzymską nobilitas tworzyli patrycjusze i bogate rody plebejskie. Członkowie tej warstwy mogli poszczycić się posiadaniem przodków pełniących najważniejsze urzędy w państwie. Była to grupa elitarna (około 25 rodów), zazdrośnie broniąca swojej pozycji w mieście. Aż do schyłku republiki mieli oni niebagatelne znaczenie dla polityki prowadzonej przez Rzym. Rzadko udawało się komuś spoza ich obrębu odegrać jakąś rolę w dziejach Rzymu. Ludzi takich określano też jako homines novi, ludzi nowych, którzy nie mieli w swoich rodach poprzedników, którzy osiągnęli coś wielkiego w polityce. Przykładem takiej osoby jest Cyceron, który sprawował swój konsulat w roku 63 p.n.e. Wykształcenie się warstwy nobilów wywołało też powstanie dwóch stronnictw politycznych funkcjonujących od II w. p.n.e. O interesy arystokracji zabiegało stronnictwo polityczne optymatów (optimates – najlepsi), natomiast o interesy pozostałych obywateli troszczyli się popularzy (od populus – lud).

RUbr9fFEKAixb

Fotografia nieznanego autora przedstawia rzeźbę Marka Kokcejusza Nerwy. Marek to wysoki mężczyzna w średnim wieku. Ma on krótkie kręcone włosy, oraz pewnie patrzy przed siebie. Jest on ubrany w długą togę sięgającą do kostek. Jedną dłoń ma otwartą i skierowaną na dół, tak jakby chciał komuś pomóc. W drugiej dłoni trzyma zwinięty kawałek papirusa. Fotografia została wykonana w pomieszczeniu o siwych ścianach. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Przynależność do danej warstwy społecznej manifestował też strój Rzymianina – toga. Specjalne rodzaje jej blamowania wskazywały na przynależność do warstwy społecznej lub pełniony urząd. Punkt 1: Przynależność do danej warstwy społecznej manifestował też strój Rzymianina – toga. Specjalne rodzaje jej blamowania wskazywały na przynależność do warstwy społecznej lub pełniony urząd.

Fotografia nieznanego autora przedstawia rzeźbę Marka Kokcejusza Nerwy. Marek to wysoki mężczyzna w średnim wieku. Ma on krótkie kręcone włosy, oraz pewnie patrzy przed siebie. Jest on ubrany w długą togę sięgającą do kostek. Jedną dłoń ma otwartą i skierowaną na dół, tak jakby chciał komuś pomóc. W drugiej dłoni trzyma zwinięty kawałek papirusa. Fotografia została wykonana w pomieszczeniu o siwych ścianach. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Przynależność do danej warstwy społecznej manifestował też strój Rzymianina – toga. Specjalne rodzaje jej blamowania wskazywały na przynależność do warstwy społecznej lub pełniony urząd. Punkt 1: Przynależność do danej warstwy społecznej manifestował też strój Rzymianina – toga. Specjalne rodzaje jej blamowania wskazywały na przynależność do warstwy społecznej lub pełniony urząd.

1

1. Przynależność do danej warstwy społecznej manifestował też strój Rzymianina – toga. Specjalne rodzaje jej blamowania wskazywały na przynależność do warstwy społecznej lub pełniony urząd.

Opis warstw społecznych starożytnego Rzymu na przestrzeni wieków

Pozycję społeczną Rzymianina wyznaczało pełnienie urzędów. Dorosły obywatel, który chciał zrobić karierę polityczną, odbywał cursus honorum. Jak wyglądała hierarchia urzędów i jakie były kompetencje urzędników, dowiesz się z poniższej prezentacji.

Obywatele Rzymu

Wolni obywatele, nie sprawujący urzędów, uczestniczyli w życiu publicznym. Centrum miasta stanowiło Forum Romanum. Było to miejsce codziennych spotkań Rzymian, którzy mogli tu podyskutować, dowiedzieć się, co dzieje się w mieście. Odbywały się też tutaj święta publiczne.

Szczególnym rodzajem aktywności obywatelskiej w czasie republiki były komicja (comitia) – zgromadzenia obywateli. Dzieliły się one na kilka typów. Warto znać trzy poniższe:

• comitia curiata – była to najdawniejsza forma zgromadzenia; nie posiadały one inicjatywy ustawodawczej, a ich obrady sprowadzały się jedynie do kwestii formalnych;

• comitia tributa – zgromadzenie obywateli związane z miejscem zamieszkania danego obywatela (podział miasta na tribus), zwoływał je konsul lub pretor. Komicja te miały ważną rolę ustawodawczą. Wybierano tutaj niższych urzędników miasta;

• comitia centuriata – zgromadzenia obywateli w oparciu o ich status materialny (cenzus). Najważniejsze komicja, ponieważ wybierano na nich wyższych urzędników, a także decydowały o wojnie i pokoju. Wydawano na nich również nowe ustawy.

R1UVzg60oppAS

Fotografia nieznanego autora przedstawia ruiny Forum Romanum. Na zdjęciu widoczne są pozostałości po budynkach – fragment bramy, ściana z kolumnadą oraz ruiny murów. Wśród ruin widoczni są turyści zwiedzający starożytne pozostałości. Fotografia została wykonana w jasny i lekko zachmurzony dzień. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Znaczenie zgromadzeń ludowych w epoce cesarstwa mijało się z celem, dlatego zostały one zlikwidowane. Punkt 1: Znaczenie zgromadzeń ludowych w epoce cesarstwa mijało się z celem, dlatego zostały one zlikwidowane.

Fotografia nieznanego autora przedstawia ruiny Forum Romanum. Na zdjęciu widoczne są pozostałości po budynkach – fragment bramy, ściana z kolumnadą oraz ruiny murów. Wśród ruin widoczni są turyści zwiedzający starożytne pozostałości. Fotografia została wykonana w jasny i lekko zachmurzony dzień. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Znaczenie zgromadzeń ludowych w epoce cesarstwa mijało się z celem, dlatego zostały one zlikwidowane. Punkt 1: Znaczenie zgromadzeń ludowych w epoce cesarstwa mijało się z celem, dlatego zostały one zlikwidowane.

1

1. Znaczenie zgromadzeń ludowych w epoce cesarstwa mijało się z celem, dlatego zostały one zlikwidowane.

Kobiety w starożytnym Rzymie

A jaki był status kobiety w starożytnym Rzymie?

Urodzenie się dziewczynki nie był przyjmowane z wielkim entuzjazmem. Ponieważ ojciec rodziny miał prawo decydowania o wszystkim, przyjmował on również nowo narodzone dzieci do swojej rodziny. Następowało to poprzez podniesienie noworodka z ziemi. Jeśli się na to nie zdecydował, dziecko skazywane było na śmierć, gdyż po prostu je porzucano. Ojciec decydował, czy stać go na przyjęcie dziecka. Większe szanse na przeżycie mieli chłopcy, którzy przedłużali linię rodu. Celem życiowym dla Rzymianki było małżeństwo i rodzenie dzieci. Kobiety nie sprawowały urzędów, nie miały udziału we władzy, gdyż nie mogły uczestniczyć w zgromadzeniach politycznych. Nawet w sądzie musiały być reprezentowane przez mężczyznę.

RYp96DPFAA7Rx1

Fotografia nieznanego autora przedstawia rzeźbę Damia Campeny i Estrany pod tytułem: „Martwa Lukrecja”. Figura kobiety została ukazana w pozycji siedzącej na krześle. Młoda kobieta ma długie kręcone włosy oraz zamknięte oczy, a jej głowa spoczywa na barkach. Ubrana jest w długą suknię spod której wystaje pierś. Kobieta zsuwa się z krzesła. Fotografia rzeźby została wykonana w ciemnym pomieszczeniu, które zostało oświetlone przez światło sztuczne.

Pewien wzorzec postępowania kobiety przekazany był przez postać Lukrecji (miała żyć w VI w. p.ne.), córki rzymskiego patrycjusza, przedstawianej jako wzór kobiecych cnót. Pod nieobecność męża została ona zgwałcona. Opowiedziała o swojej krzywdzie, by nie rozsiewano fałszywych plotek na jej temat, a następnie, nie mogąc znieść hańby popełniła samobójstwo. Przedstawiano ją zawsze jako wzór kobiecego postępowania zwłaszcza w czasach republiki. Innym tego typu przykładem jest Kornelia, matka Grakchów (II w. p.n.e.), kobieta wykształcona (znała łacinę i grekę), która miała wpływ na politykę swoich synów. Przez wielu była uznawana za wzór rzymskiej matrony.

R9q6QKywYHrCU

Obraz autorstwa Angelici Kaufmann, pod tytułem „Kornelia, matka Grakchów” przedstawia grupę osób – dwie kobiety oraz trójkę dzieci. Jedna z kobiet ma ciemne włosy spięte w kok oraz czerwoną suknię. Obok niej widoczna jest młoda kobieta z chustą na głowie, która ubrana jest w długą białą szatę. Wokół kobiet biegają dwaj chłopcy oraz dziewczynka. W tle widoczna jest góra. 1. Znaczenie zgromadzeń ludowych w epoce cesarstwa mijało się z celem, dlatego zostały one zlikwidowane. Pewien wzorzec postępowania kobiety przekazany był przez postać Lukrecji (miała żyć w VI wieku przed naszą erą), córki rzymskiego patrycjusza, przedstawianej jako wzór kobiecych cnót. Pod nieobecność męża została ona zgwałcona. Opowiedziała o swojej krzywdzie, by nie rozsiewano fałszywych plotek na jej temat, a następnie, nie mogąc znieść hańby popełniła samobójstwo. Przedstawiano ją zawsze jako wzór kobiecego postępowania zwłaszcza w czasach republiki. Innym tego typu przykładem jest Kornelia, matka Grakchów (II wiek przed naszą erą), kobieta wykształcona (znała łacinę i grekę), która miała wpływ na politykę swoich synów. Przez wielu była uznawana za wzór rzymskiej matrony. Punkt 1: Pewien wzorzec postępowania kobiety przekazany był przez postać Lukrecji (miała żyć w VI w. p.ne.), córki rzymskiego patrycjusza, przedstawianej jako wzór kobiecych cnót. Pod nieobecność męża została ona zgwałcona. Opowiedziała o swojej krzywdzie, by nie rozsiewano fałszywych plotek na jej temat, a następnie, nie mogąc znieść hańby popełniła samobójstwo. Przedstawiano ją zawsze jako wzór kobiecego postępowania zwłaszcza w czasach republiki. Innym tego typu przykładem jest Kornelia, matka Grakchów (II w. p.n.e.), kobieta wykształcona (znała łacinę i grekę), która miała wpływ na politykę swoich synów. Przez wielu była uznawana za wzór rzymskiej matrony.

Obraz autorstwa Angelici Kaufmann, pod tytułem „Kornelia, matka Grakchów” przedstawia grupę osób – dwie kobiety oraz trójkę dzieci. Jedna z kobiet ma ciemne włosy spięte w kok oraz czerwoną suknię. Obok niej widoczna jest młoda kobieta z chustą na głowie, która ubrana jest w długą białą szatę. Wokół kobiet biegają dwaj chłopcy oraz dziewczynka. W tle widoczna jest góra. 1. Znaczenie zgromadzeń ludowych w epoce cesarstwa mijało się z celem, dlatego zostały one zlikwidowane. Pewien wzorzec postępowania kobiety przekazany był przez postać Lukrecji (miała żyć w VI wieku przed naszą erą), córki rzymskiego patrycjusza, przedstawianej jako wzór kobiecych cnót. Pod nieobecność męża została ona zgwałcona. Opowiedziała o swojej krzywdzie, by nie rozsiewano fałszywych plotek na jej temat, a następnie, nie mogąc znieść hańby popełniła samobójstwo. Przedstawiano ją zawsze jako wzór kobiecego postępowania zwłaszcza w czasach republiki. Innym tego typu przykładem jest Kornelia, matka Grakchów (II wiek przed naszą erą), kobieta wykształcona (znała łacinę i grekę), która miała wpływ na politykę swoich synów. Przez wielu była uznawana za wzór rzymskiej matrony. Punkt 1: Pewien wzorzec postępowania kobiety przekazany był przez postać Lukrecji (miała żyć w VI w. p.ne.), córki rzymskiego patrycjusza, przedstawianej jako wzór kobiecych cnót. Pod nieobecność męża została ona zgwałcona. Opowiedziała o swojej krzywdzie, by nie rozsiewano fałszywych plotek na jej temat, a następnie, nie mogąc znieść hańby popełniła samobójstwo. Przedstawiano ją zawsze jako wzór kobiecego postępowania zwłaszcza w czasach republiki. Innym tego typu przykładem jest Kornelia, matka Grakchów (II w. p.n.e.), kobieta wykształcona (znała łacinę i grekę), która miała wpływ na politykę swoich synów. Przez wielu była uznawana za wzór rzymskiej matrony.

1

1. Pewien wzorzec postępowania kobiety przekazany był przez postać Lukrecji (miała żyć w VI w. p.ne.), córki rzymskiego patrycjusza, przedstawianej jako wzór kobiecych cnót. Pod nieobecność męża została ona zgwałcona. Opowiedziała o swojej krzywdzie, by nie rozsiewano fałszywych plotek na jej temat, a następnie, nie mogąc znieść hańby popełniła samobójstwo. Przedstawiano ją zawsze jako wzór kobiecego postępowania zwłaszcza w czasach republiki. Innym tego typu przykładem jest Kornelia, matka Grakchów (II w. p.n.e.), kobieta wykształcona (znała łacinę i grekę), która miała wpływ na politykę swoich synów. Przez wielu była uznawana za wzór rzymskiej matrony.

Nie oznacza to jednak, że historia Rzymu nie zna wpływowych kobiet. Potrafiły one wpływać na dzieje polityczne, wywierając nacisk na swoich mężów czy synów. Z czasem ich rola była coraz bardziej znacząca. Zwłaszcza, że kobiety posiadały prawo do własnego majątku, co również potrafiły wykorzystywać.

Niewolnicy w starożytnym Rzymie

R1GFCUt8ZcO4G1

Obraz Oscara Pereiry da Silvy pod tytułem „Niewolnica rzymska” przedstawia młodą kobietę o długich ciemnych włosach opierającą się o ścianę. Kobieta jest w połowie naga, na jej szyi widoczny jest łańcuszek przymocowany do drewnianej tabliczki z napisem: VIRGO XXI ANNUS NATA (DZIEWICA 21 LETNIA KOBIETA), która znajduje się między piersiami. Jej dolne partie ciała są ukryte pod materiałem. Obok kobiety widoczne jest brązowe naczynie, oraz krzesło.

Osobną grupę stanowili niewolnicy. Ich istnienie poświadczone jest już od wczesnych lat republiki, jednak prawdopodobne, że od samego początku byli oni obecni w Rzymie. Niewolnik pozbawiony był wszelkich praw i traktowany był jako instrumentum vocale – mówiące narzędzie. Niewolnik był własnością swojego pana, który mógł robić z nim co tylko chciał. Symbolem tego była specjalna, żelazna obręcz, na której była informacja, komu należy zwrócić niewolnika w przypadku jego ucieczki.

Niewolnicy najczęściej rekrutowali się z jeńców wojennych, choć nie była to jedyna droga, by popaść w niewolę. Można było urodzić się z niewolnicy, co od razu skazywało daną osobę na zasilenie szeregu służby w domu swojego pana. Własna rodzina mogła również sprzedać kogoś w niewolę. Niewolnikiem można było stać się również za długi.

Niewolnicy spełniali najróżniejsze zadania, a ich los zależał od woli ich pana. Niektórym niewolnikom płacono za ich pracę, co powodowało, że mogli oni po jakimś czasie wykupić się z niewoli. Wolność mógł im również ofiarować ich pan w uznaniu zasług na przykład w swoim testamencie. Niewolnicy ci stawali się wtedy wyzwoleńcami (liberti). Trudne warunki życia powodowały, że niewolnicy próbowali niekiedy uciekać od swoich panów. Dochodziło również do buntów, a jeden z nich przerodził się w regularną wojnę. Przewodził mu Spartakus, który stał się jedną z ważnych postaci kultury popularnej.

R1baXvg28BwUf1

Rzeźba autorstwa Denisa Foyatiera pod tytułem „Spartakus” przedstawia postać młodego nagiego mężczyznę o atletycznej budowie ciała. Rzeźba widoczna jest z profilu. Spartakus ma krótkie średniej długości włosy, na jego twarzy widoczna jest złość. Ręce są skrzyżowane na torsie, jedną dłonią podpiera brodę. Rzeźba znajduje się na cokole i jest wystawiona przed budynkiem.

W epoce cesarstwa wyzwoleńcy zaczęli odgrywać bardzo ważną rolę i mieli wpływ na politykę. Znajdowali się oni w otoczeniu cesarzy, osiągali wysokie pozycje i majątki. Niestety był to również czas, kiedy na arenach amfiteatrów przelewano krew niewolników – gladiatorów, ku uciesze obywateli rzymskich.

Poglądy na temat niewolnictwa

Ciekawe poglądy na niewolnictwo przedstawił w swoich Listach moralnych do Lucyliusza Seneka Młodszy, który w jednym ze swoich listów pisze do swego przyjaciela na ten temat.

Libenter ex iis qui a te veniunt cognovi familiariter te cum servis tuis vivere: hoc prudentiam tuam, hoc eruditionem decet. 'Servi sunt.' Immo homines. 'Servi sunt ' Immo contubernales. 'Servi sunt.' Immo humiles amici. 'Servi sunt.' Immo conservi, si cogitaveris tantundem in utrosque licere fortunae. Vis tu cogitare istum quem servum tuum vocas ex isdem seminibus ortum eodem frui caelo, aeque spirare, aeque vivere, aeque mori! tam tu illum videre ingenuum potes quam ille te servum. Mariana clade multos splendidissime natos, senatorium per militiam auspicantes gradum, fortuna depressit: alium ex illis pastorem, alium custodem casae fecit. Contemne nunc eius fortunae hominem in quam transire dum contemnis potes.

Z radością dowiedziałem się od tych, którzy przybyli od ciebie, że po przyjacielsku współżyjesz ze swoimi niewolnikami. Bardzo to przystoi twej roztropności i twemu wykształceniu. Są to niewolnicy. Owszem, lecz i ludzie. Są to niewolnicy. Owszem, lecz i współtowarzysze. Są to niewolnicy. Owszem, lecz i pokorni przyjaciele. Są to niewolnicy. Owszem, lecz także współuczestnicy niewoli, jeśli zważysz, że los ma tę samą moc nad niewolnika mi i panami. Chceszli ty zważyć, że ten, którego zwiesz swoim niewolnikiem, wziął początek z takiegoż jak ty nasienia, że korzysta z tego samego powietrza, że tak samo oddycha, tak samo żyje i tak samo umiera? Równie dobrze ty możesz go zobaczyć wolnym, jak on cię niewolnikiem. Po rozgromieniu Mariusza wielu ludzi najświetniejszego rodu, którzy wróżyli sobie, że przez służbę wojskową osiągną senatorską godność, zły los pognębił, czyniąc jednego pastuchem, a drugiego dozorcą nędznej chałupy. Gardźże teraz człowiekiem tego stanu, do którego sam możesz trafić właśnie wtedy, gdy odczuwasz wzgardę.

Seneka, Listy moralne do Lucyliusza 47, wybór tłum. W. Kornatowski, Warszawa 2010.

Słowniki

Galeria dzieł sztuki

Rumgj4G9JVrhp1

Fotografia nieznanego autora przedstawia rzeźbę nieznanego autora pod tytułem „Rzymianin trzymający popiersia swoich przodków”. Rzeźba prezentuje łysego mężczyznę w podeszłym wieku. Jego twarz nie ukazuje emocji. Ubrany jest w długą togę sięgającą do kostek. W obu dłoniach trzyma dwa popiersia – kobiety i mężczyzny. Fotografia rzeźby została wykonana w pomieszczeniu, które ma brązowe ściany.

RX42zzxgXisGW1

Czarno-biała ilustracja autorstwa Barlocciniego pod tytułem „Secesja Plebejuszy na Mons Sacer” przedstawia tłum ludzi szykujący się do bitwy. Z lewej strony ilustracji widoczna jest armia mężczyzn ubrana w zbroje i trzymająca miecze oraz chorągwie. Z Prawej strony widoczni są mężczyźni ubrani w długie białe togi. Obie grupy znajdują się na pustyni.

R1OUMjeynYSRM1

Fotografia nieznanego autora przedstawia rzeźbę Marka Kokcejusza Nerwy. Marek to wysoki mężczyzna w średnim wieku. Ma on krótkie kręcone włosy, oraz pewnie patrzy przed siebie. Jest on ubrany w długą togę sięgającą do kostek. Jedną dłoń ma otwartą i skierowaną na dół, tak jakby chciał komuś pomóc. W drugiej dłoni trzyma zwinięty kawałek papieru. Fotografia została wykonana w pomieszczeniu o siwych ścianach.

RIetgWLSWFiVM1

Fotografia nieznanego autora przedstawia ruiny Forum Romanum. Na zdjęciu widoczne są pozostałości po budynkach – fragment bramy, ściana z kolumnadą, oraz ruiny murów. Wśród ruin widoczni są turyści zwiedzający starożytne pozostałości. Fotografia została wykonana w jasny i lekko zachmurzony dzień.

RYp96DPFAA7Rx1

Fotografia nieznanego autora przedstawia rzeźbę Damia Campeny i Estrany pod tytułem: „Martwa Lukrecja”. Figura kobiety została ukazana w pozycji siedzącej na krześle. Młoda kobieta ma długie kręcone włosy oraz zamknięte oczy, a jej głowa spoczywa na barkach. Ubrana jest w długą suknię spod której wystaje pierś. Kobieta zsuwa się z krzesła. Fotografia rzeźby została wykonana w ciemnym pomieszczeniu, które zostało oświetlone przez światło sztuczne.

RNcCgfMnCvWf01

Ilustracja przedstawia dzieło Angelici Kauffman „Kornelia, matka Grakchów”. Dzieło przedstawia dwie, dorosłe kobiety, które ubrane są w długie szaty - dyskutują. Obok nich znajdują się dzieci, które zajęte są zabawą. Najmłodsze z nich trzyma za rękę jedna z kobiet.

R1GFCUt8ZcO4G1

Obraz Oscara Pereiry da Silvy pod tytułem „Niewolnica rzymska” przedstawia młodą kobietę o długich ciemnych włosach opierającą się o ścianę. Kobieta jest w połowie naga, na jej szyi widoczny jest łańcuszek przymocowany do drewnianej tabliczki z napisem: VIRGO XXI ANNUS NATA (DZIEWICA 21 LETNIA KOBIETA), która znajduje się między piersiami. Jej dolne partie ciała są ukryte pod materiałem. Obok kobiety widoczne jest brązowe naczynie, oraz krzesło.

R1baXvg28BwUf1

Rzeźba autorstwa Denisa Foyatiera pod tytułem „Spartakus” przedstawia postać młodego nagiego mężczyznę o atletycznej budowie ciała. Rzeźba widoczna jest z profilu. Spartakus ma krótkie średniej długości włosy, na jego twarzy widoczna jest złość. Ręce są skrzyżowane na torsie, jedną dłonią podpiera brodę. Rzeźba znajduje się na cokole i jest wystawiona przed budynkiem.

Bibliografia

Z. Kubiak, Dzieje Greków i Rzymian, Warszawa 2014.

Seneka, Listy moralne do Lucyliusza 47, wybór tłum. W. Kornatowski, Warszawa 2010.

L. Winniczuk (red.), Słownik kultury antycznej, Warszawa 1986.

L. Winniczuk, Ludzie, zwyczaje i obyczaje starożytnej Grecji i Rzymu, Warszawa 2008.