Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
1
Pokaż ćwiczenia:
RAwsCcv5EhgYd11
Ćwiczenie 1
Dopasuj cechy, określenia i atrybuty do wymienionych postaci. Apollo Możliwe odpowiedzi: 1. ogień, 2. macierzyństwo, 3. dążenie do wolności, swobody, 4. skrzydła, 5. piękno, sztuka, 6. marzycielstwo, 7. lekkomyślność, 8. kłosy zbóż, 9. tęsknota, 10. żałoba, 11. bunt, 12. okrutna kara, 13. przewodnik Muz, 14. przekraczanie granic, 15. pory roku, 16. altruizm, 17. okrucieństwo, 18. lira, 19. poświęcenie, 20. podobieństwo do Chrystusa Prometeusz Możliwe odpowiedzi: 1. ogień, 2. macierzyństwo, 3. dążenie do wolności, swobody, 4. skrzydła, 5. piękno, sztuka, 6. marzycielstwo, 7. lekkomyślność, 8. kłosy zbóż, 9. tęsknota, 10. żałoba, 11. bunt, 12. okrutna kara, 13. przewodnik Muz, 14. przekraczanie granic, 15. pory roku, 16. altruizm, 17. okrucieństwo, 18. lira, 19. poświęcenie, 20. podobieństwo do Chrystusa Demeter Możliwe odpowiedzi: 1. ogień, 2. macierzyństwo, 3. dążenie do wolności, swobody, 4. skrzydła, 5. piękno, sztuka, 6. marzycielstwo, 7. lekkomyślność, 8. kłosy zbóż, 9. tęsknota, 10. żałoba, 11. bunt, 12. okrutna kara, 13. przewodnik Muz, 14. przekraczanie granic, 15. pory roku, 16. altruizm, 17. okrucieństwo, 18. lira, 19. poświęcenie, 20. podobieństwo do Chrystusa Ikar Możliwe odpowiedzi: 1. ogień, 2. macierzyństwo, 3. dążenie do wolności, swobody, 4. skrzydła, 5. piękno, sztuka, 6. marzycielstwo, 7. lekkomyślność, 8. kłosy zbóż, 9. tęsknota, 10. żałoba, 11. bunt, 12. okrutna kara, 13. przewodnik Muz, 14. przekraczanie granic, 15. pory roku, 16. altruizm, 17. okrucieństwo, 18. lira, 19. poświęcenie, 20. podobieństwo do Chrystusa
R1XMaocjdcavw11
Ćwiczenie 2
Uzupełnij. Opowieść o Demeter i Korze to przykład mitu 1. teogonicznego, 2. poznawczej, 3. tęsknocie matki do córki, 4. kosmogonicznego, 5. opiewa, 6. antropogenicznego, 7. wyjaśnia, 8. kulturotwórczej, 9. poznawczą, 10. tradycjach i obrzędach, 11. sakralną, 12. śmierci ukochanej matki, 13. światopoglądowej, 14. boskiej interwencji, 15. zjawiskach przyrody. Opowiada o 1. teogonicznego, 2. poznawczej, 3. tęsknocie matki do córki, 4. kosmogonicznego, 5. opiewa, 6. antropogenicznego, 7. wyjaśnia, 8. kulturotwórczej, 9. poznawczą, 10. tradycjach i obrzędach, 11. sakralną, 12. śmierci ukochanej matki, 13. światopoglądowej, 14. boskiej interwencji, 15. zjawiskach przyrody i 1. teogonicznego, 2. poznawczej, 3. tęsknocie matki do córki, 4. kosmogonicznego, 5. opiewa, 6. antropogenicznego, 7. wyjaśnia, 8. kulturotwórczej, 9. poznawczą, 10. tradycjach i obrzędach, 11. sakralną, 12. śmierci ukochanej matki, 13. światopoglądowej, 14. boskiej interwencji, 15. zjawiskach przyrody zjawiska panujące w świecie (zmienność pór roku), ma zatem funkcję 1. teogonicznego, 2. poznawczej, 3. tęsknocie matki do córki, 4. kosmogonicznego, 5. opiewa, 6. antropogenicznego, 7. wyjaśnia, 8. kulturotwórczej, 9. poznawczą, 10. tradycjach i obrzędach, 11. sakralną, 12. śmierci ukochanej matki, 13. światopoglądowej, 14. boskiej interwencji, 15. zjawiskach przyrody. Z kolei podanie o Uranosie i Gai to przykład mitu 1. teogonicznego, 2. poznawczej, 3. tęsknocie matki do córki, 4. kosmogonicznego, 5. opiewa, 6. antropogenicznego, 7. wyjaśnia, 8. kulturotwórczej, 9. poznawczą, 10. tradycjach i obrzędach, 11. sakralną, 12. śmierci ukochanej matki, 13. światopoglądowej, 14. boskiej interwencji, 15. zjawiskach przyrody o funkcji 1. teogonicznego, 2. poznawczej, 3. tęsknocie matki do córki, 4. kosmogonicznego, 5. opiewa, 6. antropogenicznego, 7. wyjaśnia, 8. kulturotwórczej, 9. poznawczą, 10. tradycjach i obrzędach, 11. sakralną, 12. śmierci ukochanej matki, 13. światopoglądowej, 14. boskiej interwencji, 15. zjawiskach przyrody. Opowieść o 1. teogonicznego, 2. poznawczej, 3. tęsknocie matki do córki, 4. kosmogonicznego, 5. opiewa, 6. antropogenicznego, 7. wyjaśnia, 8. kulturotwórczej, 9. poznawczą, 10. tradycjach i obrzędach, 11. sakralną, 12. śmierci ukochanej matki, 13. światopoglądowej, 14. boskiej interwencji, 15. zjawiskach przyrody podczas powstania świata daje podwaliny systemowi wierzeń.
11
Ćwiczenie 3

Podaj źródło i wyjaśnij znaczenie podanych związków wyrazowych o pochodzeniu mitologicznym. Dopisz do listy własne przykłady.

RxjtwupoeFRyB
węzeł gordyjski (Uzupełnij) puszka Pandory (Uzupełnij) nić Ariadny (Uzupełnij) syzyfowa praca (Uzupełnij) stajnia Augiasza (Uzupełnij) beczka Danaid (Uzupełnij) olimpijski spokój (Uzupełnij) paniczny strach (Uzupełnij) pod egidą (Uzupełnij) pytyjska odpowiedź (Uzupełnij) ikaryjskie loty (Uzupełnij) męki Tantala (Uzupełnij) koszula Dejaniry (Uzupełnij) między Scyllą a Charybdą (Uzupełnij). (Uzupełnij).
11
Ćwiczenie 4

Wybierz jeden ze związków frazeologicznych podanych w poprzednim poleceniu i wskaż, z jakim mitem jest on związany. Przypomnij krótko treść tego mitu. Przedstaw wydarzenia z punktu widzenia wybranego bohatera.

R139CwQJjvKvk
(Uzupełnij).
21
Ćwiczenie 5

Jednym z toposów najczęściej powracających w kulturze jest topos człowieka podróżującego (homo viator). Podaj przykłady utworów, z mitologii oraz z innych lektur szkolnych i własnych, w których ten topos się pojawia. Jaką funkcję pełni on we wskazanych dziełach?

RlIKLkJ4ZVqLf
Przykłady (Uzupełnij). Funkcja (Uzupełnij).

Film i tekst do ćwiczeń 6‑9

RF5lT0PRkHEBV
Film z nagraniem fragmentu Legend tebańskich Jana Parandowskiego.
Jan Parandowski Legendy tebańskie (fragment)
R1JBP2MwAkLpy1
Antoni Brodowski, Edyp i Antygona, 1828
Źródło: domena publiczna.

[...] posiadł tron tebański Lajos, od którego wyszło pokolenie najnieszczęśliwszych władców. Wyrocznia ostrzegła go, że polegnie z ręki własnego syna, który w następstwie ożeni się z jego żoną, a swoją matką, Jokastą. Gdy im się więc syn narodził, przekłuli mu pięty żelaznymi kolcami, związali i wyrzucili w górach. Dziecko znaleźli pasterze i zanieśli do Koryntu, aby oddać na wychowanie królowej, która nie miała własnego potomstwa. Chłopak miał nogi nabrzmiałe od przekłucia, przezwano go więc Ojdipus (Edyp) – „człowiek o spuchniętych nogach”.
Edyp nie czuł się szczęśliwym. Rówieśnicy nazywali go podrzutkiem, a nikt nie chciał wyjawić tajemnicy jego pochodzenia. Pojechał zatem do Delf, do wyroczni. W ciemnym sanktuarium dał się słyszeć głos boży, który go upomniał, aby nie wracał do ojczyzny, gdyż zabije ojca i ożeni się z matką. Edyp sądząc, że królestwo Koryntu są jego rodzicami, postanowił w innych stronach dom sobie założyć. Po drodze jednak spotkał wóz, na którym siedział jakiś pan w otoczeniu kilku dworzan. Było to w ciasnym wąwozie górskim i służba krzyknęła na Edypa, aby ustąpił ze ścieżki. Butny młodzieniec nie usłuchał. Powstała kłótnia i bójka, w której tamci śmierć ponieśli. Edyp poszedł dalej, nie domyślając się, że ów pan na wozie – to Lajos, jego własny ojciec.
W Tebach objął rządy szwagier zabitego króla, Kreon. Ale w kilka dni później w górach podmiejskich pojawił się dziwny potwór, który zaczął porywać ludzi i rzucać w przepaście. Nazywał się Sfinks. Miał twarz i piersi kobiety, a resztę ciała lwa, ze skrzydłami jak u ptaka. Powiedział, że dopiero wtedy ustąpi z ziemi tebańskiej, jeśli się znajdzie ktoś, co rozwiąże jego zagadkę. Tej zagadki nauczył się od muz, a sens jej był taki: „Co to za zwierzę, obdarzone głosem, które z rana chodzi na czworakach, w południe na dwóch nogach, a wieczorem na trzech?”. Na próżno odbywano wiece, zgromadzenia i narady: nikt nie umiał dać rzetelnej odpowiedzi.
Wielka żałoba spadła na miasto, albowiem Sfinks co dzień porywał ludzi. Wówczas Kreon ogłosił, że kto wyjaśni zagadkę, otrzyma królestwo tebańskie i ożeni się z Jokastą, wdową po zamordowanym Lajosie. W tym właśnie dniu przybył do stolicy Edyp. Myślał przez cały dzień o zagadce, a wieczorem położył się spać i miał sen wróżebny, który mu poddał właściwe rozwiązanie. O świcie poszedł do Sfinksa i powiedział: „Człowiek chodzi rano, to jest w dzieciństwie, na czworakach; gdy urośnie, staje się zwierzęciem dwunożnym; a w starości, która jest życia wieczorem, podpiera się laską, jakby mu trzecia noga przybyła”. Usłyszawszy to Sfinks rzucił się w przepaść.
Kreon dotrzymał słowa. Edyp ożenił się z Jokastą i zaczął panować. Z początku wiodło się wszystko dobrze. Jokasta urodziła dwóch synów: Polinejkesa i Eteoklesa oraz dwie córki: Antygonę i Ismenę. Ale nad domem królewskim wisiała klątwa bogów. Podwójna zbrodnia Edypa oddała Teby w moc złych duchów. Kraj nawiedzały bezprzykładne klęski. Ziemia leżała twardym ugorem i ziarno rzucone w glebę nie puszczało kiełków. Dzieci przychodziły na świat nieżywe. Zwierzęta nie rozmnażały się. Wezwano wieszcza, Tejrezjasza.
[...] Straszny był dzień, kiedy Tejrezjasz zjawił się w pałacu Edypa. Milczał długo, aby odwlec chwilę nieszczęścia. Na koniec odkrył prawdę: król Teb winien jest zbrodni ojcobójstwa i kazirodztwa. Na wieść o tym Jokasta powiesiła się, a Edyp wykłuł sobie oczy, odział się w łachmany żebracze i o kiju wywlókł się z miasta, dziad stary i złamany. Prowadziły go córki. Szukał ziemi, w której by się do grobu położył. Zaszedł do miejscowości Kolonos, niedaleko Aten, i tam umarł. Pochowano go w gaju, do którego z wiosną zlatywały się roje słowików.

mitu Źródło: Jan Parandowski, Legendy tebańskie (fragment), [w:] tegoż, Mitologia. Wierzenia i podania Greków i Rzymian.
R1XpjL0W05sf82
Ćwiczenie 6
Odtwórz relacje rodzinne łączące członków rodu Labdakidów. • Lajos to synmążbrat Jokasty i bratsynojciec Edypa.
• Edyp to synojciecwnuk Lajosa i Jokasty, a jednocześnie bratmążkuzyn Jokasty.
• Jokasta jest dla Edypa matkącórkąbabką i kuzynkąsiostrążoną.
• Antygona to kuzynkamatkasiostra Polinejkesa, Eteoklesa i Ismeny.
• Polinejkes to ojciecbratkuzyn Eteoklesa.
• Edyp to ojcieckuzyndziadek Antygony, Ismeny, Polinejkesa, Eteoklesa, a jednocześnie ich szwagierbratwuj.
• Kreon to wujojciecbrat Jokasty oraz wujbratojciec Antygony, Ismeny, Polinejkesa, Eteoklesa.
31
Ćwiczenie 7

Wyszukaj fragmenty, z których dowiadujemy się, jaki los przeznaczyli bogowie Lajosowi i Edypowi.

Na ich podstawie ułóż krótki tekst, jaki każdy z bohaterów mógł usłyszeć w wyroczni. Zastosuj środki językowe, dzięki którym wyeksponujesz odbiorcę i podkreślisz dramatyzm wydarzeń czekających Lajosa i Edypa.

RKfCPVIOOqhuu
(Uzupełnij).
31
Ćwiczenie 8

Rozważ, jaką postawę przyjął Edyp wobec wyroków losu. Nazwij ją. Prześledź działania bogów i działania Edypa, które doprowadziły do spełnienia się słów wyroczni. Czy Edyp mógł uciec przed słowami przepowiedni?

R1bLZqVMdzffE
(Uzupełnij).
Praca domowa
Podaj kolejnych władców Teb. Wciel się w rolę antycznego kronikarza i ułóż fragment kroniki miasta, w którym przekażesz potomnym informacje o jego dziejach pod rządami jednego z władców. Pamiętaj, że tworzysz tekst o ważnych wydarzeniach i ważnych postaciach – dobierz odpowiedni styl do swojej wypowiedzi. Zadecyduj, jakie środki językowe pozwolą ci uzyskać efekt podniosły, a nawet patetyczny.
Podaj kolejnych władców Teb. Wciel się w rolę antycznego kronikarza i ułóż fragment kroniki miasta, w którym przekażesz potomnym informacje o jego dziejach pod rządami jednego z władców. Pamiętaj, że tworzysz tekst o ważnych wydarzeniach i ważnych postaciach – dobierz odpowiedni styl do swojej wypowiedzi. Zadecyduj, jakie środki językowe pozwolą ci uzyskać efekt podniosły, a nawet patetyczny.
R3zSTYd1JjwpN
(Uzupełnij).