Preambuła

W Imię Boga Wszechmogącego!

My, Naród Polski, dziękując Opatrzności za wyzwolenie nas z półtorawiekowej niewoli, wspominając z wdzięcznością męstwo i wytrwałość ofiarnej walki pokoleń, które najlepsze wysiłki swoje sprawie niepodległości bez przerwy poświęcały, nawiązując do świetnej tradycji wiekopomnej Konstytucji 3‑go Maja – dobro całej, zjednoczonej i niepodległej Matki‑Ojczyzny mając na oku, a pragnąc Jej byt niepodległy, potęgę i bezpieczeństwo oraz ład społeczny utwierdzić na wiekuistych zasadach prawa i wolności, pragnąc zarazem zapewnić rozwój wszystkich Jej sił moralnych i materjalnych dla dobra całej odradzającej się ludzkości, wszystkim obywatelom Rzeczypospolitej równość, a pracy poszanowanie, należne prawa i szczególną opiekę Państwa zabezpieczyć – tę oto Ustawę Konstytucyjną na Sejmie Ustawodawczym Rzeczypospolitej Polskiej uchwalamy i stanowimy.

Artykuł 109.

Każdy obywatel ma prawo zachowania swej narodowości i pielęgnowania swojej mowy i właściwości narodowych.

Osobne ustawy państwowe zabezpieczą mniejszościom w Państwie Polskim pełny i swobodny rozwój ich właściwości narodowościowych przy pomocy autonomicznych związków mniejszości o charakterze publiczno‑prawnym w obrębie związków samorządu powszechnego. […]

Artykuł 110.

Obywatele polscy, należący do mniejszości narodowościowych, wyznaniowych lub językowych, mają równe z innymi obywatelami prawo zakładania, nadzoru i zawiadywania swoim własnym kosztem zakładów dobroczynnych, religijnych i społecznych, szkół i innych zakładów wychowawczych, oraz używania w nich swobodnie swej mowy i wykonywania przepisów swej religii.

Artykuł 114.

Wyznanie rzymsko‑katolickie, będące religią przeważającej większości narodu, zajmuje w Państwie naczelne stanowisko wśród równouprawnionych wyznań.

preambuła Źródło: Preambuła, [w:] Ustawa z dnia 17 marca 1921 r. - Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej., dostepny online [w:] Strona Główna Sejmu Rzeczpospolitej Polskiej.

Zbigniew Landau, Jerzy Tomaszewski Zarys historii gospodarczej Polski 1918–1939

Nie ulega wątpliwości, że dla wielu środowisk chłopskich – zwłaszcza niezamożnych – oraz dla robotników rolnych postulat parcelacji wielkiej własności ziemskiej należał do podstawowych punktów programu politycznego. Likwidacja folwarków była także żądaniem socjalistów i komunistów […]. Natomiast ziemianie namiętnie bronili swego stanu posiadania, przytaczając argumenty ekonomiczne (folwarki – według nich – były podstawą przemysłu rolnego, wysokiej kultury upraw i hodowli, zapewniały samowystarczalność żywnościową kraju, szczególnie ważną na wypadek wojny), polityczne (dwory polskie stanowiły ostoję narodowej kultury, zwłaszcza na kresach) oraz historyczne.

tomaszewski Źródło: Zbigniew Landau, Jerzy Tomaszewski, Zarys historii gospodarczej Polski 1918–1939, Warszawa 1999.

Jan Stapiński, prezes Polskiego Stronnictwa Ludowego ‑ Lewica 49 Posiedzenie Sejmu Ustawodawczego z dnia 13 czerwca 1919 r

Żądamy wywłaszczenia obszarów dworskich bez zapłaty i bez odszkodowania. Godzimy się tylko na dostarczenie wywłaszczonym obszarnikom pensji na pewien czas, aż się nauczą pracować, tudzież na koszta nauki szkolnej ich dzieci. Zapłata za ziemię obszarnikom się nie należy, albowiem najpierw oni w dawnych latach albo za darmo tę ziemię posiedli, albo chłopom wydarli. Następnie chłopi swą pracą na łanach dworskich albo zupełnie bezpłatną za pańszczyzny, albo nisko płatną po zniesieniu pańszczyzny, rzeczywiście wartość owej ziemi już dworom odrobili. […] Chłopi zapłacą za przydzielone im grunta chętnie w miarę możności, ale do Kasy Państwowej na potrzeby państwa, a nie obszarnikom na zbytki. Państwo nasze potrzebuje teraz i będzie potrzebować wielkich sum na urządzenie państwowe, na budowę kolei, dróg lądowych i wodnych, na inwalidów, na odbudowę gospodarstw i fabryk zniszczonych przez wojnę, na spłatę długów itd. Dlatego też i rząd powinien stanąć na naszym stanowisku, aby nie płacić obszarnikom za grunta tylko do kasy państwowej, a za to rząd pomoże chłopom zagospodarować się na przydzielonej ziemi.

ustawa1 Źródło: Jan Stapiński, prezes Polskiego Stronnictwa Ludowego ‑ Lewica, 49 Posiedzenie Sejmu Ustawodawczego z dnia 13 czerwca 1919 r.

Władysław Kiernik, działacz ruchu ludowego 49 Posiedzenie Sejmu Ustawodawczego z dnia 13 czerwca 1919 r

Ziemia przechodzi do rąk następców tych pokoleń, które ją przez tysiące lat swoim trudem i potem uprawiały i w ten sposób pomnażały majątek tych, od których państwo dzisiaj ziemię odbiera.

ustawa2 Źródło: Władysław Kiernik, działacz ruchu ludowego, 49 Posiedzenie Sejmu Ustawodawczego z dnia 13 czerwca 1919 r.

ziemianin Światopełk-Mirski 49 posiedzenie Sejmu Ustawodawczego z dnia 13 czerwca 1919 r

Ustawa o reformie rolnej wprowadziła do zagadnień agrarnych elementy sztuczne wynikające jedynie z dążeń do ilościowego rozwiązania sprawy agrarnej – mechanicznego obdzielenia jak największej ilości ludzi ziemią, nie zaś jakościowego, tj. wytworzenia zdrowej struktury agrarnej opartej o różnorodne typy gospodarstw wiejskich. Bo przecież za niezdrową strukturę agrarną należy uznać zwiększenie i ugruntowanie się typu gospodarstwa wegetatywnego, niesamodzielnego.

ustawa3 Źródło: ziemianin Światopełk-Mirski, 49 posiedzenie Sejmu Ustawodawczego z dnia 13 czerwca 1919 r.