Zaznacz odpowiedź. Jakiego żargonu próbuje używać Sajetan, aby wyrażać swoje refleksje na tematy społeczne? Możliwe odpowiedzi: 1. gwarowego, 2. naukowego, 3. zawodowego, 4. mieszczańskiego
RCqCAchdKGKyf1
Ćwiczenie 2
Przyporządkuj postać do często wypowiadanej przez nią frazy. Sajetan Możliwe odpowiedzi: 1. „hi, hi”, 2. „he, he”, 3. „hej”, 4. „cha, cha” Czeladnik I Możliwe odpowiedzi: 1. „hi, hi”, 2. „he, he”, 3. „hej”, 4. „cha, cha” Czeladnik II Możliwe odpowiedzi: 1. „hi, hi”, 2. „he, he”, 3. „hej”, 4. „cha, cha” Scurvy Możliwe odpowiedzi: 1. „hi, hi”, 2. „he, he”, 3. „hej”, 4. „cha, cha”
Przyporządkuj postać do często wypowiadanej przez nią frazy. Sajetan Możliwe odpowiedzi: 1. „hi, hi”, 2. „he, he”, 3. „hej”, 4. „cha, cha” Czeladnik I Możliwe odpowiedzi: 1. „hi, hi”, 2. „he, he”, 3. „hej”, 4. „cha, cha” Czeladnik II Możliwe odpowiedzi: 1. „hi, hi”, 2. „he, he”, 3. „hej”, 4. „cha, cha” Scurvy Możliwe odpowiedzi: 1. „hi, hi”, 2. „he, he”, 3. „hej”, 4. „cha, cha”
Rr0IJ0cifyYcY1
Ćwiczenie 3
W poniższym fragmencie wskaż 1. neologizmy, 2. kolokwializmy, 3. dialektyzmy. I CZELADNIK podchodząc do niego z zaciśniętymi pięściami, z ironią Dość! Panu prokuratorowi najwyższego sądu kwaśno w nosie się robi na myśl samą, że on, Jędrek, musi ciągle z tą jedną Kaśką. A sam to on je teozof. Bardzo pikne ma idejki. Ale dziwek ma, ile chce. Ale do tego chciałby tylko z jedną, a z tą się nie da – hi, hi – wszędzie są te same problemy, w stosuneczkach równolegle przesuniętych albo kolineacyjnie podobnych – hi, hi! SCURVY zimno Milcz, sflądrysynie, milcz, skurczyflaku. I CZELADNIK Cha, cha! Hej! Trafiłem, jak mi Bóg miły! Ona tu zaraz będzie, ta sadystka z twarzą aniołka, ta moralna brewilierka – niby markiza de Brinvillieres. Dla niej męki pana prokuratora, jak musi z innymi dziwkami myśląc o jej „niedoszczygłej” somie – tak, soma to nic złego – otóż te męki są tym samym, co zaglądanie do warsztatów, w których pocimy się i zdychamy od pracowitej śmierdziączki my, i wglądanie do więzień, gdzie gniją w płciowej, raczej zapłciowej rozpaczy najtęższe samce w rozpadzie duchowym i cielesnym…
W poniższym fragmencie wskaż 1. neologizmy, 2. kolokwializmy, 3. dialektyzmy. I CZELADNIK podchodząc do niego z zaciśniętymi pięściami, z ironią Dość! Panu prokuratorowi najwyższego sądu kwaśno w nosie się robi na myśl samą, że on, Jędrek, musi ciągle z tą jedną Kaśką. A sam to on je teozof. Bardzo pikne ma idejki. Ale dziwek ma, ile chce. Ale do tego chciałby tylko z jedną, a z tą się nie da – hi, hi – wszędzie są te same problemy, w stosuneczkach równolegle przesuniętych albo kolineacyjnie podobnych – hi, hi! SCURVY zimno Milcz, sflądrysynie, milcz, skurczyflaku. I CZELADNIK Cha, cha! Hej! Trafiłem, jak mi Bóg miły! Ona tu zaraz będzie, ta sadystka z twarzą aniołka, ta moralna brewilierka – niby markiza de Brinvillieres. Dla niej męki pana prokuratora, jak musi z innymi dziwkami myśląc o jej „niedoszczygłej” somie – tak, soma to nic złego – otóż te męki są tym samym, co zaglądanie do warsztatów, w których pocimy się i zdychamy od pracowitej śmierdziączki my, i wglądanie do więzień, gdzie gniją w płciowej, raczej zapłciowej rozpaczy najtęższe samce w rozpadzie duchowym i cielesnym…
1
Ćwiczenie 3
R1ZNirjoZMUlK
I CZELADNIK podchodząc do niego z zaciśniętymi pięściami, z ironią
Dość! Panu prokuratorowi najwyższego sądu kwaśno w nosie się robi na myśl samą, że on, Jędrek, musi ciągle z tą jedną Kaśką. A sam to on je teozof. Bardzo pikne ma idejki. Ale dziwek ma, ile chce. Ale do tego chciałby tylko z jedną, a z tą się nie da – hi, hi – wszędzie są te same problemy, w stosuneczkach równolegle przesuniętych albo kolineacyjnie podobnych – hi, hi!
SCURVY zimno
Milcz, sflądrysynie, milcz, skurczyflaku.
I CZELADNIK
Cha, cha! Hej! Trafiłem, jak mi Bóg miły! Ona tu zaraz będzie, ta sadystka z twarzą aniołka, ta moralna brewilierka – niby markiza de Brinvillieres. Dla niej męki pana prokuratora, jak musi z innymi dziwkami myśląc o jej „niedoszczygłej” somie – tak, soma to nic złego – otóż te męki są tym samym, co zaglądanie do warsztatów, w których pocimy się i zdychamy od pracowitej śmierdziączki my, i wglądanie do więzień, gdzie gniją w płciowej, raczej zapłciowej rozpaczy najtęższe samce w rozpadzie duchowym i cielesnym…. (Uzupełnij).
R1XJDF7ZMEInf11
Ćwiczenie 4
Przyporządkuj wypowiedzi do pełnionych przez nie funkcji. Refleksje metajęzykowe Możliwe odpowiedzi: 1. Chrać to tyle, co zalać coś innym czymś bardzo śmierdzącym. A jako rzeczownik funguje jako śmierdząca flegma ludzi kompromisu – demokratów na przykład: ta chrać, tą chracią, tej chraci i tak dalej., 2. Ja chciałem mieć dzieci! Mówię niesmacznie – trudno., 3. Otóż wracam do poprzedniego: nacjonalizm nie wyda już nowej kultury, bo się wyprztykał. I zdradą stanu mimo to jest w każdym kraju antynacjonalizm specyficzny produkować – właśnie mimo że on to jest przyczyną wojen, międzynarodowych koncernów zbrojeniowych, barier celnych, nędzy, bezrobocia i kryzysu., 4. Rasa wieszczów wymarła i wy jej nie wskrzesicie i nie spłodzicie jej na nowo, choćbyście się z tą słynną „dziwką bosą” Wyspiańskiego – mówię to w cudzysłowie – ożenili…, 5. Stworzenie obiektywnego aparatu w postaci elity całej ludzkości jest niemożliwe, ponieważ przyrost intelektu odbiera odwagę czynu: największy mędrzec nie domyśli myśli swych do końca ze strachu choćby przed samym sobą i obłędem, a i tak będzie to za słabe wobec rzeczywistości. Zaznaczenie dystansu do własnych słów Możliwe odpowiedzi: 1. Chrać to tyle, co zalać coś innym czymś bardzo śmierdzącym. A jako rzeczownik funguje jako śmierdząca flegma ludzi kompromisu – demokratów na przykład: ta chrać, tą chracią, tej chraci i tak dalej., 2. Ja chciałem mieć dzieci! Mówię niesmacznie – trudno., 3. Otóż wracam do poprzedniego: nacjonalizm nie wyda już nowej kultury, bo się wyprztykał. I zdradą stanu mimo to jest w każdym kraju antynacjonalizm specyficzny produkować – właśnie mimo że on to jest przyczyną wojen, międzynarodowych koncernów zbrojeniowych, barier celnych, nędzy, bezrobocia i kryzysu., 4. Rasa wieszczów wymarła i wy jej nie wskrzesicie i nie spłodzicie jej na nowo, choćbyście się z tą słynną „dziwką bosą” Wyspiańskiego – mówię to w cudzysłowie – ożenili…, 5. Stworzenie obiektywnego aparatu w postaci elity całej ludzkości jest niemożliwe, ponieważ przyrost intelektu odbiera odwagę czynu: największy mędrzec nie domyśli myśli swych do końca ze strachu choćby przed samym sobą i obłędem, a i tak będzie to za słabe wobec rzeczywistości. Argumentacja Możliwe odpowiedzi: 1. Chrać to tyle, co zalać coś innym czymś bardzo śmierdzącym. A jako rzeczownik funguje jako śmierdząca flegma ludzi kompromisu – demokratów na przykład: ta chrać, tą chracią, tej chraci i tak dalej., 2. Ja chciałem mieć dzieci! Mówię niesmacznie – trudno., 3. Otóż wracam do poprzedniego: nacjonalizm nie wyda już nowej kultury, bo się wyprztykał. I zdradą stanu mimo to jest w każdym kraju antynacjonalizm specyficzny produkować – właśnie mimo że on to jest przyczyną wojen, międzynarodowych koncernów zbrojeniowych, barier celnych, nędzy, bezrobocia i kryzysu., 4. Rasa wieszczów wymarła i wy jej nie wskrzesicie i nie spłodzicie jej na nowo, choćbyście się z tą słynną „dziwką bosą” Wyspiańskiego – mówię to w cudzysłowie – ożenili…, 5. Stworzenie obiektywnego aparatu w postaci elity całej ludzkości jest niemożliwe, ponieważ przyrost intelektu odbiera odwagę czynu: największy mędrzec nie domyśli myśli swych do końca ze strachu choćby przed samym sobą i obłędem, a i tak będzie to za słabe wobec rzeczywistości.
Przyporządkuj wypowiedzi do pełnionych przez nie funkcji. Refleksje metajęzykowe Możliwe odpowiedzi: 1. Chrać to tyle, co zalać coś innym czymś bardzo śmierdzącym. A jako rzeczownik funguje jako śmierdząca flegma ludzi kompromisu – demokratów na przykład: ta chrać, tą chracią, tej chraci i tak dalej., 2. Ja chciałem mieć dzieci! Mówię niesmacznie – trudno., 3. Otóż wracam do poprzedniego: nacjonalizm nie wyda już nowej kultury, bo się wyprztykał. I zdradą stanu mimo to jest w każdym kraju antynacjonalizm specyficzny produkować – właśnie mimo że on to jest przyczyną wojen, międzynarodowych koncernów zbrojeniowych, barier celnych, nędzy, bezrobocia i kryzysu., 4. Rasa wieszczów wymarła i wy jej nie wskrzesicie i nie spłodzicie jej na nowo, choćbyście się z tą słynną „dziwką bosą” Wyspiańskiego – mówię to w cudzysłowie – ożenili…, 5. Stworzenie obiektywnego aparatu w postaci elity całej ludzkości jest niemożliwe, ponieważ przyrost intelektu odbiera odwagę czynu: największy mędrzec nie domyśli myśli swych do końca ze strachu choćby przed samym sobą i obłędem, a i tak będzie to za słabe wobec rzeczywistości. Zaznaczenie dystansu do własnych słów Możliwe odpowiedzi: 1. Chrać to tyle, co zalać coś innym czymś bardzo śmierdzącym. A jako rzeczownik funguje jako śmierdząca flegma ludzi kompromisu – demokratów na przykład: ta chrać, tą chracią, tej chraci i tak dalej., 2. Ja chciałem mieć dzieci! Mówię niesmacznie – trudno., 3. Otóż wracam do poprzedniego: nacjonalizm nie wyda już nowej kultury, bo się wyprztykał. I zdradą stanu mimo to jest w każdym kraju antynacjonalizm specyficzny produkować – właśnie mimo że on to jest przyczyną wojen, międzynarodowych koncernów zbrojeniowych, barier celnych, nędzy, bezrobocia i kryzysu., 4. Rasa wieszczów wymarła i wy jej nie wskrzesicie i nie spłodzicie jej na nowo, choćbyście się z tą słynną „dziwką bosą” Wyspiańskiego – mówię to w cudzysłowie – ożenili…, 5. Stworzenie obiektywnego aparatu w postaci elity całej ludzkości jest niemożliwe, ponieważ przyrost intelektu odbiera odwagę czynu: największy mędrzec nie domyśli myśli swych do końca ze strachu choćby przed samym sobą i obłędem, a i tak będzie to za słabe wobec rzeczywistości. Argumentacja Możliwe odpowiedzi: 1. Chrać to tyle, co zalać coś innym czymś bardzo śmierdzącym. A jako rzeczownik funguje jako śmierdząca flegma ludzi kompromisu – demokratów na przykład: ta chrać, tą chracią, tej chraci i tak dalej., 2. Ja chciałem mieć dzieci! Mówię niesmacznie – trudno., 3. Otóż wracam do poprzedniego: nacjonalizm nie wyda już nowej kultury, bo się wyprztykał. I zdradą stanu mimo to jest w każdym kraju antynacjonalizm specyficzny produkować – właśnie mimo że on to jest przyczyną wojen, międzynarodowych koncernów zbrojeniowych, barier celnych, nędzy, bezrobocia i kryzysu., 4. Rasa wieszczów wymarła i wy jej nie wskrzesicie i nie spłodzicie jej na nowo, choćbyście się z tą słynną „dziwką bosą” Wyspiańskiego – mówię to w cudzysłowie – ożenili…, 5. Stworzenie obiektywnego aparatu w postaci elity całej ludzkości jest niemożliwe, ponieważ przyrost intelektu odbiera odwagę czynu: największy mędrzec nie domyśli myśli swych do końca ze strachu choćby przed samym sobą i obłędem, a i tak będzie to za słabe wobec rzeczywistości.
R8iNxuWQAT4a121
Ćwiczenie 5
Zaznacz elementy, które pojawiają się w wypowiedziach poszczególnych postaci Szewców. SAJETAN. Możliwe odpowiedzi: wulgaryzmy, terminy specjalistyczne, dialektyzmy, rusycyzmy, recytowanie rymowanek. SCURVY. Możliwe odpowiedzi: wulgaryzmy, terminy specjalistyczne, dialektyzmy, rusycyzmy, recytowanie rymowanek. KSIĘŻNA. Możliwe odpowiedzi: wulgaryzmy, terminy specjalistyczne, dialektyzmy, rusycyzmy, recytowanie rymowanek. HIPER-ROBOCIARZ. Możliwe odpowiedzi: wulgaryzmy, terminy specjalistyczne, dialektyzmy, rusycyzmy, recytowanie rymowanek. PUCZYMORDA. Możliwe odpowiedzi: wulgaryzmy, terminy specjalistyczne, dialektyzmy, rusycyzmy, recytowanie rymowanek. KMIOTEK. Możliwe odpowiedzi: wulgaryzmy, terminy specjalistyczne, dialektyzmy, rusycyzmy, recytowanie rymowanek
Zaznacz elementy, które pojawiają się w wypowiedziach poszczególnych postaci Szewców. SAJETAN. Możliwe odpowiedzi: wulgaryzmy, terminy specjalistyczne, dialektyzmy, rusycyzmy, recytowanie rymowanek. SCURVY. Możliwe odpowiedzi: wulgaryzmy, terminy specjalistyczne, dialektyzmy, rusycyzmy, recytowanie rymowanek. KSIĘŻNA. Możliwe odpowiedzi: wulgaryzmy, terminy specjalistyczne, dialektyzmy, rusycyzmy, recytowanie rymowanek. HIPER-ROBOCIARZ. Możliwe odpowiedzi: wulgaryzmy, terminy specjalistyczne, dialektyzmy, rusycyzmy, recytowanie rymowanek. PUCZYMORDA. Możliwe odpowiedzi: wulgaryzmy, terminy specjalistyczne, dialektyzmy, rusycyzmy, recytowanie rymowanek. KMIOTEK. Możliwe odpowiedzi: wulgaryzmy, terminy specjalistyczne, dialektyzmy, rusycyzmy, recytowanie rymowanek
21
Ćwiczenie 6
Ustosunkuj się do poniższej opinii Barbary Kasprzak w rozprawce na 200 słów.
Barbara KasprzakBut - byt, czyli o języku „Szewców”
„Problem mówienia” wydaje się w Szewcach tak ważny jak działanie, a może od niego ważniejszy. Bezustannie ścierają się tu dwie racje, postacie „rozdarte” wybierają na granicy dwu światów: mówienia i działania [...].
R1bPvZQtTvdZi
(Uzupełnij).
6 Źródło: Barbara Kasprzak, But - byt, czyli o języku „Szewców”, „Teksty: teoria literatury, krytyka, interpretacja” 1981, nr 3 (57), s. 91.
Zastanów się, czy autorce można przyznać rację, że wypowiedzi bohaterów w dramacie są równie ważne jak ich działanie, i czy rzeczywiście ich mowa i czyny są rozbieżne.
Sprawdź, czy w twojej odpowiedzi zostały rozważone kwestie: stosunku wypowiadanych słów do czynów dokonywanych przez bohaterów, odrębności „mówienia i działania”, ważności warstwy językowej i fabularnej dramatu.
31
Ćwiczenie 7
Zapoznaj się z fragmentem artykułu prasowego dotyczącego wulgaryzmów i wypisz trzy funkcje, które według autorki spełniają słowa obelżywe. Następnie odpowiedz jednym zdaniem, czy wulgaryzmy w Szewcach służą podobnym celom.
Zapoznaj się z fragmentem artykułu prasowego dotyczącego wulgaryzmów i wypisz trzy funkcje, które według autorki spełniają słowa obelżywe. Następnie odpowiedz jednym zdaniem, czy wulgaryzmy w Szewcach służą podobnym celom.
Zapoznaj się z fragmentem artykułu prasowego dotyczącego wulgaryzmów i wypisz trzy funkcje, które według autorki spełniają słowa obelżywe. Następnie odpowiedz jednym zdaniem, czy wulgaryzmy w Szewcach służą podobnym celom.
Przeczytaj fragment artykułu prasowego dotyczącego wulgaryzmów i wypisz trzy funkcje, które według autorki spełniają słowa obelżywe. Następnie odpowiedz jednym zdaniem, czy wulgaryzmy w Szewcach służą podobnym celom.
Zuzanna LamżaNajsilniej wibrujące „r”
[...] przekleństwa wzbudzają najsilniejszą mierzalną reakcję fizjologiczną spośród wszystkich słów: zetknięcie z nimi automatycznie przyspiesza pracę serca, spłyca oddech i otwiera pory. [...] uczestnikom w różnym wieku kazano pedałować na rowerku treningowym: wydolność tych, którzy przy tym klęli, była znacznie większa, zwiększała się także siła ich chwytu. Przekleństwa mogą ponadto pełnić swoistą funkcję katartyczną – posługujemy się nimi, kiedy nie możemy poradzić sobie z wzbierającą w nas agresją, bywają więc czymś w rodzaju wentyla bezpieczeństwa. Ponoć już Freud twierdził, że „człowiek, który pierwszy cisnął obelgą zamiast kamienia, był twórcą cywilizacji” [...].
Dlaczego tak przerażają nas i taką władzę nad nami mają akurat te słowa, które zwykło uważać się za semantycznie puste? Wszak według Macieja Grochowskiego, autora PWN‑owskiego Słownika polskich przekleństw i wulgaryzmów, przekleństwo to jednostka leksykalna, za pomocą której mówiący może w sposób spontaniczny ujawniać swoje emocje względem czegoś lub kogoś, nie przekazując żadnej informacji (z wulgaryzmem mamy do czynienia, jeśli dodatkowo łamie tabu językowe). Amerykański psycholog Benjamin K. Berben w What the F., wydanej niedawno po polsku monografii na ten temat, wskazuje, że kluczem do rozwiązania tej zagadki może być właśnie bliskie pokrewieństwo bluzgów i emocji, bliskie – dodajmy – zupełnie dosłownie.
7 Źródło: Zuzanna Lamża, Najsilniej wibrujące „r”, „Tygodnik Powszechny” 2019, nr 47, s. 66–67.
RiE4QXk8BQfuq
Funkcja (Uzupełnij).
Realizacja w Szewcach (uzupełnij).
Funkcja (Uzupełnij).
Realizacja w Szewcach (uzupełnij).
RXuuO5acQlcWH
(Uzupełnij).
Zastanów się, jak zwięźle opisać wspomniane przez autorkę funkcje wulgaryzmów. Przeanalizuj treść dramatu w poszukiwaniu opisywanych przez nią zjawisk: pobudzania się do działania poprzez przeklinanie, znajdowania ujścia dla agresywnych emocji, spontanicznego wyrażania emocji.
Możliwe odpowiedzi:
Funkcja pobudzająca – szewcy przeklinają w niemocy, pozbawieni możliwości pracy; przeklinając, znajdują ujście dla wzbierającej w nich energii.
Funkcja katartyczna – postaci dramatu, prowadząc zaciekłe spory, zazwyczaj rezygnują z rękoczynów i wyzywają swoich rozmówców.
Wyrażenie emocji bez przekazywania informacji – bohaterowie dramatu rezygnują niekiedy z prowadzenia wywodu na rzecz czysto ekspresywnych wypowiedzi złożonych z przekleństw.
31
Ćwiczenie 8
Napisz rozprawkę na 200 słów, w której opiszesz, jakie funkcje pełni w poniższym fragmencie wyraz „but”.
Stanisław Ignacy WitkiewiczSzewcy
II CZELADNIK
Tu – podbijaj – pier go – wal – zakrzyw. Tu but! O, buty, buty – jakieście pikne! Zabucione światy! Cały świat zabucim – zapracujem, zagwazdrzem – wszystko jedno. Więzienie, nie więzienie – pracy nikt się nie oprze. Praca to cud najwyższy, to metafizyczna jedność wielości światów – to absolut! Zapracujem się na śmierć, aż do żywota wiecznego – może! Kto to wie, co w takiej pracy, jak nasza, na dnie jest!
I CZELADNIK
Wszystko we mnie dygoce, jak w jakiej turbinie na milion koni i klaczy parowych. Dziwek nie trza, piwa nie trza – nie trza radia, kina i pajęczarzy umysłu wszelakich! Praca sama w sobie – oto jest cel najwyższy – Arbeit an und für sich! Bierz, wal, dratwę wlecz – kłuj! Buty, buty – powstają, wyłaniają się z nicości butowego prabytu, z wiecznej czystej idei buta, tkwiącej w otchłani idealnej, pustej jak sto milionów stodół. Kuj, kuj – okute buty nie drą się – to jest prawda, i to absolutna. Tyle jest prawd, ile butów, i tyle pojęć buta, ile wynosi liczność alef jeden! Boże – daj tylko tak do końca. Dziwek nie trza – Arbeit an sich – to w serce jakby sztych. Piwa nie trza – niech nikt mi mózgu już nie przewietrza. Szczęścia idzie z flaków własnych tajny nurt – idzie furt. Ręczna buciornia wali jak piekło, co wszystko już z nas wywlekło – a nie nastarczy butów dla całego świata na hurt – nędzny wiersz – ale nie o to chodzi: but się rodzi, but się rodzi!!
8 Źródło: Stanisław Ignacy Witkiewicz, Szewcy, [w:] Dramaty, wybór Konstanty Puzyna, Warszawa 1983, s. 413.
RhRL76t86foKD
(Uzupełnij).
Zastanów się, w jakich znaczeniach wyraz „but” występuje w tekście; czy rozumienie tego słowa przez czeladników jest typowe i zgodne z codzienną mową; dlaczego zostaje użyte; z jakimi wyrazami je zestawiono.
Sprawdź, czy w twojej odpowiedzi pojawiły się następujące informacje:
Wokół słowa „but” zostały skonstruowane obie wypowiedzi czeladników; odmieniane jest przez wszystkie przypadki; używane jako składnik neologizmów; jest synonimem pracy, a także absolutu; jego częste powtarzanie pełni też funkcję rytmizacyjną; uwydatnione zostało także podobieństwo do wyrazu „Bóg”; parafraza cytatu znanej kolędy „Bóg się rodzi” ma charakter humorystyczny.
Praca domowa
Przygotuj się do dyskusji na temat roli wulgaryzmów w komunikacji językowej. Zastanów się nad ich rolą, przyczynami zakazu używania ich w przestrzeni publicznej. Rozważ, kiedy użycie wulgaryzmu w dziele literackim może być uzasadnione artystycznie. Możesz odnieść się do tekstu dramatu Szewcy.