Sprawdź się
Teksty do ćwiczeń
Zbigniew Morsztyn (ok. 1625–1689) – polski poeta barokowy, tłumacz, żołnierz, kuzyn Jana Andrzeja Morsztyna, arianin; jego najobszerniejszym dziełem była Muza domowa – wielotematyczny zbiór poezji, który nie ukazał się za życia twórcy.
Pieśń wyrażająca w sobie wszelkie sposoby życia na tym świecie i ukazująca, w czym największe szczęście człowiecze nade wszystko zawiera się (Votum)[…]
Wszytkich mieszkańców swoich świat przeklęty
Zwabiwszy na swe zdradliwe ponęty
Na miękkim łonie piastuje zmamione,
Snem opojoneopojone.I jakie kiedy w pogańskie krainy
Ciężkie uczynił więzień przenosiny,
Od bisurmańskiejbisurmańskiej gdzie nieznośne męki
Ponosi ręki,Jeśli snem kiedy powieka zmorzona
Od ciężkiej prace, przecie nieuśpiona
Myśl go przenosi, choć w kajdanach nogi,
W ojczyste progi,Tak i ta nasza z nieba udzielona
Cząstka światłości, w cieniu położona,
Wzdycha do swojej niebieskiej dziedziny
Z ziemskiej niziny.Brzydkim tłumokiemtłumokiem ciała obciążona
I snem głębokim prawie opojona,
Jako niewolnik srogiego tyrana
Władzy poddana.Lecz tego przecie spodziewać się może
Ułomność ludzka, gdy jej Bóg pomoże,
Że kiedyżkolwiek z tego co ją łudzi
Snu się obudzi.Źródło: Zbigniew Morsztyn, Pieśń wyrażająca w sobie wszelkie sposoby życia na tym świecie i ukazująca, w czym największe szczęście człowiecze nade wszystko zawiera się (Votum), [w:] Muza domowa, t. 1, oprac. J. Dürr-Durski, Warszawa 1954, s. 142–143.
Żywot – sen i cieńNie może dniową światłością
Żywot ten być nazwany –
Noc jest ten żywot ciemnością
PaciepnąPaciepną przyodziany,
Prętszy nad koła słoneczne,
Nad mrok nocny ciemniejszy.
Gdzież królowie, gdzie waleczne
Książęta, gdzie przedniejszyprzedniejszy
Wojsk wodzowie, których lata
Dawniejsze pamiętały?
Śpią sen twardy, skoro z świata
Te larwylarwy poznikały,
Tak że więcej nad znikomy
Cień po nich nie zostało.
I tyć śpisz nie obudzony,
Choć ci się, żeś żyw, zdało.
Żywot ten kształtem żywota
Ledwie może być zwany,
Żywot ten śmierci istota,
Żywot ze snem zrownany.Źródło: Zbigniew Morsztyn, Żywot – sen i cień, [w:] Muza domowa, t. 2, oprac. J. Dürr-Durski, Warszawa 1954, s. 198–199.
Emblema 85Gdzieżem i w jakim widzę się więzieniu?
Żyję, czy‑m w śmierci położony cieniu?
Przez sen, czy ze mną na jawie się dzieje?
Ach, smutna duszo, gdzie twoje nadzieje?
W miłości świata byłaś utopiona,
Jadem niezbednejniezbednej żądze zarażona,
Tobą wystawawystawa, rozkosz, dobre mienie
Rządziło – za to cierp teraz więzienie.
[…]
I ja w tej niewoli
Z skruchą serdeczną dla ciała swawoli
Ciebie przepraszać, Boże, nie przestanę,
Aż się z tej klatki na wolność dostanę,
Gdyż święta miłość swobodę gotuje,
A miłość świata pęta wieczne kuje.Źródło: Zbigniew Morsztyn, Emblema 85, [w:] Muza domowa, t. 2, oprac. J. Dürr-Durski, Warszawa 1954, s. 76.
Wybierz odpowiedź, która w poprawny sposób wyjaśni, z czym został skontrastowany sen w Pieśni wyrażającej w sobie wszelkie sposoby życia... Zbigniewa Morsztyna.
- dusza
- opieka aniołów
- słońce
- miłosierdzie Boga
W utworach Zbigniewa Morsztyna słowo „sen” zostało określone za pomocą różnych epitetów. Z poniżej podanych propozycji wybierz tylko te, które zostały użyte przez poetę w przytoczonych utworach.
- głęboki
- twardy
- straszny
- koszmarny
- miękki
- bezpieczny
Jaka jest relacja między duszą a ciałem opisana przez Zbigniewa Morsztyna w wierszu Pieśń wyrażająca w sobie wszelkie sposoby życia...? Opisz tę relację w krótkiej wypowiedzi, przywołując stosowny cytat.
Zbigniew Morsztyn w wierszu Pieśń wyrażającą w sobie wszelkie sposoby życia... opisał człowieka, który mimo zamknięcia w więzieniu na obczyźnie śni o powrocie do kraju. Wyjaśnij, czy motyw snu ma w tym utworze wydźwięk optymistyczny. Odpowiedź uzasadnij, odwołując się do dwóch znaczeń motywu snu.
Na podstawie analizy wiersza Żywot – sen i cień wyjaśnij, dlaczego: Nie może dniową światłością / Żywot ten być nazwany
.
W wierszu Żywot – sen i cień mówi się o dwóch typach snów i spania. Przeanalizuj odpowiednie fragmenty utworu i wyjaśnij, na czym polega różnica.
Zinterpretuj dwuwers zawarty w utworze Żywot – sen i cień, brzmiący: Żywot ten kształtem żywota / Ledwie może być zwany
.
Sformułuj odpowiedź na pytanie o to, co spowodowało niepewność podmiotu lirycznego wiersza Emblema 85, wyrażoną w pytaniu: Żyję, czy‑m w śmierci położony cieniu? / Przez sen, czy ze mną na jawie się dzieje?
. W odpowiedzi przytocz odpowiedni cytat.
W dwóch wierszach Zbigniewa Morsztyna pojawił się motyw więzienia. Wyjaśnij, jak rozumiesz sens jego użycia.
Francuski filozof i matematyk Blaise Pascal (1623–1662) to autor słów:
MyśliSkoro tedy połowa życia upływa we śnie, w którym wedle naszego własnego wyznania mimo wszystko, co się nam zdaje, nie mamy żadnego pojęcia o prawdzie (jako że wszystkie nasze uczucia są wówczas złudzeniem), kto wie, czy ta druga połowa naszego życia, w której zdaje się nam, że czuwamy, nie jest snem, nieco różnym od pierwszego, z którego budzimy się, kiedy nam się zdaje, że śpimy… Życie bowiem jest snem nieco mniej niestałym.
Źródło: Blaise Pascal, Myśli, tłum. T. Żeleński-Boy, Warszawa 1877, s. 155.
Napisz liczącą 100‑120 słów wypowiedź, w której wyjaśnisz, czy filozoficzna wymowa utworów Zbigniewa Morsztyna jest podobna do tego, co o życiu ludzkim sądził Pascal.
Stwórz liczącą 100‑120 słów wypowiedź, w której wyjaśnisz, czy filozoficzna wymowa utworów Zbigniewa Morsztyna jest podobna do tego, co o życiu ludzkim sądził Pascal.