Sprawdź się
Jeszcze wielka, już pusta Girajów dziedzina! Zmiatane czołem baszów ganki i przedsienia, Sofy, trony potęgi, miłości schronienia, Przeskakuje szarańcza, obwija gadzina.
Skroś okien różnofarbnych powoju roślina, Wdzierając się na głuche ściany i sklepienia, Zajmuje dzieło ludzi w imię przyrodzenia I pisze Baltasara głoskami: RUINA.
W środku sali wycięte z marmuru naczynie; To fontanna haremu, dotąd stoi cało I perłowe łzy sącząc, woła przez pustynie:
Gdzież jesteś, o miłości, potęgo i chwało! Wy macie trwać na wieki, źródło szybko płynie, O hańbo! wyście przeszły, a źródło zostało.
Przeczytaj sonet Adama Mickiewicza Bakczysaraj, a następnie zaznacz w nim kolorem niebieskim część opisową, a kolorem czerwonym ‒ refleksyjną. Oceń, czy poeta zachował w utworze charakterystyczny dla sonetu sposób podziału na te dwie części.
{niebieski}Jeszcze wielka, już pusta Girajów dziedzina!
Zmiatane czołem baszów ganki i przedsienia,
Sofy, trony potęgi, miłości schronienia,
Przeskakuje szarańcza, obwija gadzina.{/niebieski}
{niebieski}Skroś okien różnofarbnych powoju roślina,
Wdzierając się na głuche ściany i sklepienia,
Zajmuje dzieło ludzi w imię przyrodzenia
I pisze Baltasara głoskami: RUINA.{/niebieski}
{niebieski}W środku sali wycięte z marmuru naczynie;
To fontanna haremu, dotąd stoi cało
I perłowe łzy sącząc, woła przez pustynie:{/niebieski}
{czerwony}Gdzież jesteś, o miłości, potęgo i chwało!
Wy macie trwać na wieki, źródło szybko płynie,
O hańbo! wyście przeszły, a źródło zostało.{/czerwony}
Zapoznaj się z sonetem Adama Mickiewicza Bakczysaraj w nocy, a następnie wskaż poprawne ustalenia.
- Wiersz składa się z 14 wersów.
- Wiersz dzieli się na dwie kwartyny i dwie tercyny.
- Wiersz dzieli się w klasyczny sposób na część opisową i refleksyjną.
- Wiersz nie zawiera części opisowej.
Bakczysaraj w nocyRozchodzą się z dżamidówdżamidów pobożni mieszkańce,
Odgłos izanuizanu w cichym gubi się wieczorze,
Zawstydziło się licem rubinowym zorze,
Srebrny król nocySrebrny król nocy dąży spocząć przy kochance.Błyszczą w haremieharemie niebios wieczne gwiazd kagańcekagańce,
Śród nich po safirowym żegluje przestworze
Jeden obłok, jak senny łabędź na jeziorze:
Pierś ma białą, a złotem malowane krańce.Tu cień pada z menarumenaru i wierzchu cyprysa,
Dalej czernią się kołem olbrzymy granitu,
Jak szatany siedzące w dywaniedywanie EblisaEblisaPod namiotem ciemności; niekiedy z ich szczytu
Budzi się błyskawica i pędem farysafarysa
Przelatuje milczące pustynie błękitu.Źródło: Bakczysaraj w nocy, [w:] Adam Mickiewicz, Sonety krymskie, Poznań 2012, s. 9.
Zapoznaj się z podanym fragmentem, a następnie wyjaśnij, na czym polega nowatorski charakter Sonetów krymskich zasygnalizowany w tekście. Wyjaśnij opisywany problem, odwołując się do treści wybranego utworu z cyklu Mickiewicza.
O sonetach polskich romantykówSonet w świadomości romantyków, [...] dzięki utworom Petrarki, wiązał się ściśle z tematyką miłosną. Dowodzą tego artykuły, które pojawiały się po opublikowaniu Sonetów Mickiewicza. Maurycy Mochnacki, pisząc o Sonetach krymskich, zawarł taką uwagę: Ich osnowa nie ma w sobie nic wspólnego z erotycznym charakterem właściwym temu rodzajowi poezji lirycznej. Podobny sąd wyraził Kazimierz Brodziński: Treść tego rodzaju poezji stanowią miłosne, łagodne i moralne uczucia. Franciszek Salezy Dmochowski zastanawiał się: „Czyli [...] przedmiot Sonetów krymskich odpowiedni jest temu rodzajowi poezji?”. Z powodu zdobytej już sławy autora oraz istotnego nowatorstwa Sonety Mickiewicza stały się bardzo popularne.
Źródło: Dorota Staszewska, O sonetach polskich romantyków, [w:] Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica, t. 7, nr 1, 2005, s. 248.
Widok gór ze stepów KozłowaPIELGRZYM I MIRZA
PIELGRZYM
Tam? czy Allah postawił ścianą morze lodu?
Czy aniołom tron odlał z zamrożonej chmury?
Czy Diwy z ćwierci lądu dźwignęli te mury,
Aby gwiazd karawanę nie puszczać ze wschodu?Na szczycie jaka łuna! Pożar Carogrodu
Czy Allah, gdy noc chylat rozciągnęła bury,
Dla światów żeglujących po morzu natury
Tę latarnię zawiesił śród niebios obwodu?MIRZA Tam? – Byłem; zima siedzi, tam dzioby potoków
I gardła rzek widziałem pijące z jej gniazda.
Tchnąłem, z ust mych śnieg leciał; pomykałem kroków,Gdzie orły dróg nie wiedzą, kończy się chmur jazda,
Minąłem grom drzemiący w kolebce z obłoków,
Aż tam, gdzie nad mój turban była tylko gwiazda.
To CzatyrdahPIELGRZYM
Aa!!
Źródło: Widok gór ze stepów Kozłowa, [w:] Adam Mickiewicz, Sonety krymskie, Poznań 2012, s. 7.
Nowatorskim pomysłem jest wprowadzenie do sonetu kwestii dialogowych. Porównaj sposób mówienia Pielgrzyma i Mirzy w sonecie Widok gór ze stepów Kozłowa, a następnie wyjaśnij, w jaki sposób wypowiedzi i język bohaterów charakteryzują ich emocje.
Wyjaśnij, jak według ciebie można zinterpretować wykrzyknienie kończące sonet Widok gór ze stepów Kozłowa.
O sonetach polskich romantykówNajprawdopodobniej [...] romantyków fascynowała w sonecie przede wszystkim specyfika budowy tego gatunku, pozornie tylko ograniczająca twórcę, faktycznie zaś otwierająca nowe horyzonty dla interpretacji. Sonet w dobrej realizacji jedynie formalnie bowiem kończy się na czternastym wersie, w rzeczywistości zaś owe fizycznie ostatnie wersy przenoszą refleksję w sferę niewypowiedzianych wprost znaczeń, są kwintesencją sensu wybrzmiewającą już po lekturze i w tym rozumieniu trwającą poza rzekomo finałowymi wersami, będącymi jednocześnie konkluzją i otwarciem horyzontów. Wynika to z charakteru ostatniego sonetowego wersu. Musi on wyrastać z trzynastu poprzednich, być z nimi ściśle związany, ale zarazem skupiać w sobie najważniejszą myśl z nich wypływającą. Taką otwierającą się dla interpretacji wymowę końcowego wersu ma praktycznie każdy sonet Mickiewicza
Źródło: Dorota Staszewska, O sonetach polskich romantyków, [w:] Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica, t. 7, nr 1, 2005, s. 250.
Opracuj mapę myśli, w której wskażesz cechy świadczące o nowatorskim charakterze Sonetów krymskich.