Anna MaciągObca praca, obce „ja”, obcy bóg – wybrane aspekty teorii alienacji w okresie od XVIII wieku do współczesności
Fromm w Ucieczce od wolności pisze: Człowiek sam zbudował swój świat, zbudował fabryki i domy, produkuje samochody i ubrania, uprawia pola i sady. Został jednak odsunięty od wytworów własnych rąk, przestał być panem świata, który zbudował; wręcz odwrotnie, ów stworzony przez niego świat, stał się jego panem, przed którym człowiek chyli czoła, który usiłuje ułagodzić albo manewrować nim możliwie najskuteczniej. Dzieło rąk własnych stało się jego Bogiem (…) Kluczowe w życiu staje się zatem „mieć”, które zaczyna mieszać się i rozmywać z „być”. Jeśli nie masz nic znaczy jesteś niczym – Rzecz posiada mnie, gdyż moje poczucie tożsamości, mój normalny stan psychiczny wspiera się ma moim posiadaniu rzeczy (…). W następstwie tego pojawia się odczucie niemożności działania i wpływania na pewne elementy rzeczywistości (kryzysy ekonomiczne, wojny) i następuje izolacja, ucieczka od wolności.
cytat3 Źródło: Anna Maciąg, Obca praca, obce „ja”, obcy bóg – wybrane aspekty teorii alienacji w okresie od XVIII wieku do współczesności, „Społeczeństwo i Edukacja” 2017, nr 24 (1), s. 100.
Rzk6bUrZislaq
R44BqMKb6M5Fn
31
Ćwiczenie 7
Zapoznaj się z tekstem i wykonaj polecenie.
1
Piotr DomerackiZ dziejów filozoficznych zamyśleń nad samotnością
Myśliciele (…) żywili mniej lub bardziej uzasadnioną obawę, że uspołecznienie, wbrew temu, co o nim sądzili jego zwolennicy, nie tylko że nie usunęło samotności z granic antroposfery, ale jeszcze bardziej ją pogłębiło, doprowadzając do powstania jej mutacji w postaci społecznych zjawisk alienacyjnych. Wedle poglądu rzeczonych filozofów, alienacja człowieka uspołecznionego bierze się zasadniczo stąd, że „w rzeczywistości życie społeczne jest grą sprzecznych interesów indywidualnych, i ludzie, aby współżyć, muszą «się wzajemnie rugować, oszukiwać, zdradzać, niszczyć»”. „Sprzeczność interesów powoduje, że «nikt nie chce dobra publicznego, jeśli nie zgadza się z jego własnym», choć «wszyscy udają, że pragną poświęcić interesy własne dla publicznych»”.
cytat1 Źródło: Piotr Domeracki, Z dziejów filozoficznych zamyśleń nad samotnością, „Kultura i Edukacja” 2004, nr 3, s. 43.
R1QeN6WWNcFW0
Przypomnij sobie, co oznacza paradoks.
Autor tekstu zwraca uwagę, że uspołecznienie może przyczynić się do alienacji. Jest to paradoks, ponieważ uspołecznienie polega na uczynieniu jednostki częścią społeczeństwa, staje się ona aktywna na rzecz innych i wśród innych, natomiast alienacja, czyli wyobcowanie to zjawisko, które jest przeciwieństwem uspołecznienia. Niezrozumiałe zatem jest, że uspołecznienie może prowadzić do alienacji.
31
Ćwiczenie 8
Zapoznaj się z tekstem i wykonaj polecenie.
1
Piotr DomerackiZ dziejów filozoficznych zamyśleń nad samotnością
Personalizm ubolewał również nad faktem obumierania w świecie współczesnym „zmysłu dialogu, zdolności ludzi do autentycznego spotkania, współbytowania i współdziałania”. Karłowaciejący „zmysł dialogu” przeradza się w różne postaci alienacji.
Obecnie dominują dwa jej rodzaje: „alienacja w relacji typu «ja–ty»” i „alienacja związana ze społecznym wymiarem wspólnoty”. W przypadku alienacji w „relacji typu «ja–ty»” owo „ja” „pozostaje odcięte i nie skontaktowane, a przez to samo także i dla siebie w pełnie nie odkryte. W międzyludzkich relacjach zanika «bliźni», a pozostaje «inny», a nawet «obcy» czy wręcz «wrogi»”. Z kolei alienacją w wymiarze wspólnoty jest „to wszystko, co ogranicza i uniemożliwia człowiekowi spełnienie siebie na gruncie działania i bytowania «wspólnie z innymi», w ramach różnych «my», w obrębie których człowiek faktycznie bytuje i działa”.
cytat2 Źródło: Piotr Domeracki, Z dziejów filozoficznych zamyśleń nad samotnością, „Kultura i Edukacja” 2004, nr 3, s. 44–45.
RZQRUSE5i5ZJc
Pamiętaj, aby w odpowiedzi odwołać się do obu opisanych w tekście typów alienacji.
Dialog pełni kluczową rolę w kontekście alienacji. Jego brak prowadzi do zaniku kontaktu jednostki z innymi („alienacja w relacji typu «ja–ty»”) lub jej osamotnienia nawet w dużym zbiorowisku, które po prostu się jednostką nie interesuje, nie rozumie jej i nie pozwala jej się zrealizować („alienacja związana ze społecznym wymiarem wspólnoty”).
31
Ćwiczenie 9
Zapoznaj się z wykresem i wykonaj polecenie.
RbqQ4sfhdA8FZ
RFhC8kg6D0Opr
Zastanów się, na czym polega tzw. alienacja polityczna. Pamiętaj o odwołaniu się do danych z wykresów. Pamiętaj, że możesz poprzestać na ogólnej analizie danych lub przeprowadzić także do bardziej szczegółową analizę (porównanie alienacji politycznej w skali kraju i regionu).
Z danych wynika, że alienacja polityczna respondentów w latach 2012–2013 wzrosła (w 2012 roku 47% ankietowanych uważało, że ludzie nie mają poczucia wpływu na sprawy publiczne, a w 2013 roku – już 56% tak wskazywało). Jednocześnie widać, że poczucie alienacji politycznej było wyższe jeśli chodzi o sprawy kraju (spadek poczucia wpływu z 4 do 2%), natomiast niższe jeśli chodzi o miasto/gminę (wzrost z 23 do 25%).
31
Ćwiczenie 10
Zapoznaj się z tekstem i wykonaj polecenie.
1
Malwina RolkaO zjawisku alienacji w perspektywie rozwoju teorii krytycznej.
Analiza rozwoju teorii alienacji w XIX i XX wieku pozwala uchwycić genezę (…) zjawisk współczesnego świata, w którym problematyka wyobcowania przekształca się w dyskurs wykluczenia społeczno‑ekonomicznego, funkcjonującego w obrębie ponowoczesnych ideologii neoliberalnych, stanowiących teoretyczną sankcję aktualnego stadium kapitalizmu. We współczesnym społeczeństwie problem alienacji jawi się jako nieaktualny i jest traktowany jako zagadnienie o charakterze czysto historycznym. Tymczasem sam dyskurs wykluczenia okazuje się historyczną konsekwencją procesów alienacji i reifikacji, ponieważ w jego ramach dramat wyobcowania człowieka nowoczesnego sprowadza się jedynie do kwestii dostępności do dóbr i praw oferowanych przez współczesne społeczeństwo, w którym – wbrew deklarowanym wartościom indywidualizmu, wolności i demokracji – jednostka postrzegana jest w kategoriach zastępowalnego i przeliczalnego zasobu lub kapitału ludzkiego.
cytat4 Źródło: Malwina Rolka, O zjawisku alienacji w perspektywie rozwoju teorii krytycznej. , „Analiza i Egzystencja” 2017, nr 38, s. 106.
R9lX9G1Ej77Cj
Pamiętaj, że w odpowiedzi musisz wykazać związek pomiędzy dwoma pojęciami – społeczeństwo masowe i współczesna alienacja.
Choć wydawałoby się, że problem alienacji nie istnieje we współczesnym świecie, to jednak wyobcowanie przybrało po prostu inna formę. Wraz z rozwojem społeczeństwa masowego jednostka jest coraz bardziej częścią masy, społeczeństw jednakowych. Nie jest istotna ona sama, jej potrzeby i indywidualizm, stanowi jedynie część kapitału ludzkiego.