Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
1
Pokaż ćwiczenia:
1
111
Ćwiczenie 1

Wskaż ilustracje, które przedstawiają filozofów oświecenia. Uzasadnij słownie swoje stanowisko.

RQJpORqNVgYDG
ilustracja 1 – François Quesnay. Ilustracja przedstawia mężczyznę siedzącego na fotelu. Ubrany jest w lejące szaty, ma półgołe nogi oraz trzewiki. Na głowie ma perukę z lokami do ramion. Prawą ręką opiera się o biurko, na którym leżą papiery oraz stoi kałamarz z piórem. Wokół leżą papiery i księgi. Mężczyzna w lewej ręce trzyma książeczkę. Z tyłu widoczna jest biblioteczka oraz popiersie antycznej rzeźby stojące na cokole. ilustracja 2 – Baron de Besenval. Rysunek przedstawia stojącego mężczyznę w peruce z lokami. Ubrany jest w długą zdobiona szatę z naszywanymi guzikami. U boku przypiętą ma szablę, krótkie spodnie i trzewiki. Ilustracja 3 – Maurycy Saski, Obraz przedstawia mężczyznę w peruce zaczesanej do tyłu z dopiętą wstęgą. Ubrany jest w elegancki mundur i skórzane rękawice. Do boku przepiętą ma szablę. lustracja 4 – Adam Smith. Ilustracja przedstawia mężczyznę stojącego przed okrągłym stolikiem. Mężczyzna stoi bokiem, w prawej ręce trzyma laskę. Lewą ręką wskazuje na książkę leżąca na stoliku. Obok leżą inne książki oraz kałamarz z piórami wewnątrz. Ubrany jest w długi surdut, na głowie ma czapkę, spod której widoczne są włosy uczesane w loki i krótki warkocz z tyłu. Ilustracja 5 – Antonio Vivaldi. Ilustracja przedstawia mężczyznę o jasnych włosach (peruka) opadających na boki. Jest ubrany w białą koszulę i czerwoną pelerynę. W rękach trzyma skrzypce, pod którymi widać karty z nutami.
Rop7FG1RoEDJN
Twoje uzasadnienie (Uzupełnij).

Indeks dolny Źródła: ilustracja 1 – Johann Georg Wille, François Quesnay, 1747, domena publiczna, Wikimedia Commons, ilustracja 2 – Louis Carrogis Carmontelle, Pierre Victor, Baron de Besenval, II poł. XVIII w., domena publiczna, Wikimedia Commons, ilustracja 3 – Jean‑Etienne Liotard, Maurycy Saski, XVIII w., domena publiczna, Wikimedia Commons, ilustracja 4 – John Kay, Adam Smith, 1790, domena publiczna, Wikimedia Commons, ilustracja 5 – Antonio Vivaldi, 1723, domena publiczna, Wikimedia Commons. Indeks dolny koniec

Ćwiczenie 1
R1RJ8XDG2NlbU
(Uzupełnij).
11
Ćwiczenie 2

Na podstawie wykazów publikacji wynotuj po co najmniej dwa przykłady podobieństw i różnic w karierach obu autorów.

A

Wybrane publikacje Adama Smitha (1723–1790)
Teoria uczuć moralnych (1759)
Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów (1776)
Wykłady z zakresu wymiaru sprawiedliwości, policji, podatków i broni (zapisy wykładów na Uniwersytecie w Glasgow z lat 1762–1763, wyd. 1896)
Eseje na tematy filozoficzne (1795)
Wykłady na temat retoryki i literatury pięknej (zapisy wykładów na Uniwersytecie w Glasgow z lat 1762–1763, wyd. 1985)

B

Wybrane publikacje François Quesnaya (1694–1774)
Obserwacje dotyczące skutków krwawienia, zarówno w chorobach medycznych, jak i chirurgicznych, oparte na prawach hydrostatyki […] (1730)
Badania krytyczne i historyczne nad pochodzeniem, różnymi stanami i postępem chirurgii we Francji (1749)
Ogólne maksymy zarządzania gospodarczego w królestwie rolniczym (1767)
Fizjokratyzm, czyli naturalna konstytucja zarządzania, najbardziej korzystna dla rodzaju ludzkiego (1768–1769)
Badania filozoficzne nad dowodami prawd geometrycznych, z projektem nowych elementów geometrii (1773)

R1KNZWandBD35
Podobieństwa (Uzupełnij). Różnice (Uzupełnij).
1
Ćwiczenie 3

Duży wpływ na postawy i poglądy jednostki mają doświadczenia życiowe i kontakty z innymi ludźmi. Przeczytaj poniższy tekst, a następnie przyporządkuj informacje biograficzne, które wpłynęły na twórczość Adama Smitha, do odpowiednich kategorii.

Rtih5AcHvdW8J1
John Kay, Adam Smith, 1790.
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

Adam Smith (1723–1790) – brytyjski ekonomista, uznawany za ojca ekonomii politycznej. Jego ojciec, prawnik i urzędnik służby cywilnej, zmarł dwa miesiące przed jego narodzinami. Smith uczęszczał do szkoły średniej w niewielkiej szkockiej miejscowości. Matka zachęcała go do nauki i Smith kontynuował studia na Uniwersytecie w Glasgow, a następnie w Oksfordzie. Jakość kształcenia w Oksfordzie krytykował, ale korzystał z bogatej biblioteki tego uniwersytetu i rozczytywał się w pracach filozofów oświecenia, rozwijając swoje zamiłowanie do wolności i racjonalizmu. W latach 1748–1751 był wykładowcą retoryki, literatury pięknej i prawa w Edynburgu, od roku 1751 profesorem logiki, a w latach 1752–1763 filozofii moralnej (prowadził wykłady z etyki, teologii, prawa oraz polityki z elementami ekonomii). W latach sześćdziesiątych odbył podróż do Francji, gdzie zetknął się z encyklopedystami i fizjokratami. Po powrocie do kraju brał udział w pracach nad projektami ustaw podatkowych i zajmował wysokie stanowiska w urzędach publicznych. Smith uważał, że porządek społeczny jest tworem spontanicznym, będącym skutkiem różnorodnych i niepodlegających kontroli relacji między ludźmi. Wychodził z założenia, że tylko konkurencja może zapewnić wysoką jakość produkcji i usług. Popierał konsumpcję i wolny handel. Był członkiem Towarzystwa Literackiego i Klubu Ekonomii Politycznej w Glasgow oraz Towarzystwa Filozoficznego w Edynburgu. W 1783 roku został członkiem założycielem Akademii Nauk w Edynburgu.
Indeks dolny Biogram na podstawie Internetowej Encyklopedii PWN. Indeks dolny koniec

R19rtVn1m4lRi
Pochodzenie: 1. wykształcona szlachecka rodzina; 2. nauczyciel akademicki w Glasgow i Edynburgu, urzędnik państwowy odpowiedzialny za podatki, członek uczonych stowarzyszeń; 3. wykształcona i dobrze usytuowana rodzina urzędnicza; 4. studia na paryskiej Sorbonie; 5. wszechstronne zainteresowania i pracowitość; ukończenie uniwersytetów w Glasgow i Oksfordzie; 6. pisarz i urzędnik państwowy; 7. zamiłowanie do filozofii oświecenia; 8. przywiązanie do tradycji Edukacja: 1. wykształcona szlachecka rodzina; 2. nauczyciel akademicki w Glasgow i Edynburgu, urzędnik państwowy odpowiedzialny za podatki, członek uczonych stowarzyszeń; 3. wykształcona i dobrze usytuowana rodzina urzędnicza; 4. studia na paryskiej Sorbonie; 5. wszechstronne zainteresowania i pracowitość; ukończenie uniwersytetów w Glasgow i Oksfordzie; 6. pisarz i urzędnik państwowy; 7. zamiłowanie do filozofii oświecenia; 8. przywiązanie do tradycji Poglądy i idee: 1. wykształcona szlachecka rodzina; 2. nauczyciel akademicki w Glasgow i Edynburgu, urzędnik państwowy odpowiedzialny za podatki, członek uczonych stowarzyszeń; 3. wykształcona i dobrze usytuowana rodzina urzędnicza; 4. studia na paryskiej Sorbonie; 5. wszechstronne zainteresowania i pracowitość; ukończenie uniwersytetów w Glasgow i Oksfordzie; 6. pisarz i urzędnik państwowy; 7. zamiłowanie do filozofii oświecenia; 8. przywiązanie do tradycji Kariera i kontakty: 1. wykształcona szlachecka rodzina; 2. nauczyciel akademicki w Glasgow i Edynburgu, urzędnik państwowy odpowiedzialny za podatki, członek uczonych stowarzyszeń; 3. wykształcona i dobrze usytuowana rodzina urzędnicza; 4. studia na paryskiej Sorbonie; 5. wszechstronne zainteresowania i pracowitość; ukończenie uniwersytetów w Glasgow i Oksfordzie; 6. pisarz i urzędnik państwowy; 7. zamiłowanie do filozofii oświecenia; 8. przywiązanie do tradycji
1
Ćwiczenie 4
Zapoznaj się z poniższym tekstem, a następnie zaznacz pasujący element.
Zapoznaj się z poniższym tekstem, a następnie zaznacz pasujący element.
R4Qx1bsQYSnnl1
Johann Georg Wille, François Quesnay, 1747.
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

François Quesnay (1694–1774) – francuski lekarz i ekonomista. Urodził się w niewielkiej miejscowości, położonej niedaleko Paryża, w rodzinie drobnych właścicieli ziemskich. W wieku 11 lat nie umiał jeszcze czytać i pisać, ale szybko nadrobił zaległości dzięki pomocy ogrodnika zatrudnionego w gospodarstwie rodziców. Jako trzynastolatek przeniósł się do stolicy i podjął pracę w zakładzie grawerskim, a w międzyczasie uczęszczał na kurs medycyny. Słynął z szerokiej wiedzy medycznej, przez co pozyskał poparcie wpływowych osób i został nadwornym lekarzem metresy Ludwika XV, markizy de Pompadour, a następnie samego króla. Do historii przeszedł jako twórca fizjokratyzmu. Zdaniem Quesnaya tylko praca w rolnictwie jest produkcyjna, tzn. tworzy nadwyżkę bogactwa ponad koszty jego wytworzenia, każda inna praca ma zaś charakter „jałowy”. Po 1765 roku Quesnay publikował pod pseudonimami prace, w których objaśniał istotę praw naturalnych, takich jak wolność osobista i gospodarcza oraz własność prywatna. Pokazywał w nich zalety rzemiosła i handlu, tłumaczył zasady podziału społeczeństwa na klasę pomnażającą produkt społeczny, czyli produkcyjną (rolnicy), oraz jedynie konsumującą koszty produkcji, czyli jałową (kupcy i rzemieślnicy). W latach sześćdziesiątych XVIII wieku publikacje Quesnaya stały się bardzo popularne. Od tego czasu do końca życia organizował on w swoim domu uczone spotkania, w czasie których jednym z głównych tematów rozmów był fizjokratyzm.
Indeks dolny Biogram na podstawie Internetowej Encyklopedii PWN. Indeks dolny koniec

RuKOIi5Bj4lHh
Niezamożna rodzina rolników. Możliwe odpowiedzi: Wykształcenie, Poglądy i idee, Kariera i kontakty. Rodzina rzemieślnicza. Możliwe odpowiedzi: Wykształcenie, Poglądy i idee, Kariera i kontakty
21
Ćwiczenie 5

Przyporządkuj instytucje do postaci, które mogłyby zostać ich patronami. Nazwy zostały wymyślone na potrzeby zadania.

RSw9hbKFtaiYH
Adam Smith Możliwe odpowiedzi: 1. Ośrodek Myśli Liberalnej i Handlu, 2. Stowarzyszenie Fizjokratów Polskich, 3. Uniwersytet Handlu Międzynarodowego bez Granic, 4. Fundacja na rzecz Zrównoważonego Rozwoju w Rolnictwie, 5. organizacja pozarządowa działająca na rzecz rozwoju wolnego rynku i przedsiębiorczości, 6. Wyższa Szkoła Agronomii i Nowoczesnego Zarządzania François Quesnay Możliwe odpowiedzi: 1. Ośrodek Myśli Liberalnej i Handlu, 2. Stowarzyszenie Fizjokratów Polskich, 3. Uniwersytet Handlu Międzynarodowego bez Granic, 4. Fundacja na rzecz Zrównoważonego Rozwoju w Rolnictwie, 5. organizacja pozarządowa działająca na rzecz rozwoju wolnego rynku i przedsiębiorczości, 6. Wyższa Szkoła Agronomii i Nowoczesnego Zarządzania
R1797YWN1qeN9
Wymyśl po jednym przykładzie instytucji, których patronami mogliby zostać François Quesnay i Adam Smith. François Quesnay (Uzupełnij) Adam Smith (Uzupełnij).
11
Ćwiczenie 6

Przyporządkuj nazwę kierunku i jego przedstawiciela do opisu, który go przedstawia.

RA4jnIB01ctC5
Opis | Kierunek | Przedstawiciel Opis: Kierunek myśli ekonomicznej, który pojawił się w XVII w. Zakłada on, że bogactwo kraju zależy od ilości nagromadzonego kruszcu, z którego bije się monety. Aby zapewnić rozwój gospodarczy, należy nakładać cła na produkty zagraniczne. W ten sposób stają się one dużo droższe niż dobra wyprodukowane w kraju i dochodzi do pobudzenia produkcji krajowej. Kierunek: a. Liberalizm gospodarczy, b. Merkantylizm, c. Fizjokratyzm. Przedstawiciel: 1. François Quesnay, 2. Jean-Baptiste Colbert, 3. Adam Smith. Opis: Kierunek myśli ekonomicznej powstały około połowy XVIII w. Według niego gospodarka powinna opierać się na naturalnych prawach człowieka do wolności osobistej i własności prywatnej. Jego przedstawiciele uważali, że wartość powstaje jedynie w rolnictwie, gdyż tam dochodzi do pomnażania, a nie tylko sumowania się bogactw. Kierunek: a. Liberalizm gospodarczy, b. Merkantylizm, c. Fizjokratyzm. Przedstawiciel: 1. François Quesnay, 2. Jean-Baptiste Colbert, 3. Adam Smith. Opis: Ukształtował się w Anglii i Szkocji w wiekach XVII i XVIII. Jego twórcy twierdzili, że rozbieżne cele jednostek można pogodzić, przestrzegając prawa. Podstawami porządku społeczno-ekonomicznego są: wolność jednostki, własność prywatna, wolna konkurencja, wolność umów, stabilny pieniądz. Koncepcja ta odrzuca możliwość ingerencji państwa w gospodarkę. Kierunek: a. Liberalizm gospodarczy, b. Merkantylizm, c. Fizjokratyzm. Przedstawiciel: 1. François Quesnay, 2. Jean-Baptiste Colbert, 3. Adam Smith.

Zapoznaj się z definicją i wykonaj polecenie.

Leseferyzm – doktryna ekonomiczna będąca przeciwieństwem merkantylizmu. Została sformułowana w XVIII wieku we Francji. Leseferyzm wyraża dążenie do wolności gospodarowania oraz wyzwolenie z wszelkich zależności feudalnych i oznacza działanie w warunkach wolności osobistej, równości wobec prawa, poszanowania własności prywatnej; rolę państwa sprowadza wyłącznie do pozycji gwaranta podstawowych swobód obywatelskich i dlatego, z założenia, państwo nie może ingerować w sferę ekonomiczną.

R1MIxBaLS0AHA
Wybierz jedno nowe słowo poznane podczas dzisiejszej lekcji i ułóż z nim zdanie.
31
Ćwiczenie 7

Zapoznaj się z tekstami źródłowymi, a następnie odpowiedz na pytania.

Źródło A

Adam Smith Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów

Każdy podatek powinien być tak samo pomyślany, aby suma, jaką zabiera z kieszeni ludności lub do tych kieszeni nie dopuszcza, w najmniejszym jak tylko można stopniu przekraczała kwotę, jaką podatek ten wnosi do skarbu państwa. Po pierwsze, jego pobór może wymagać wielkiej liczby urzędników, których wynagrodzenia mogą pochłonąć większą część sumy wpływów, a ich uboczne dochody staną się dla ludności jeszcze jednym dodatkowym podatkiem. Po drugie, może on wpływać hamująco na pracowitość ludu zniechęcając go do niektórych gałęzi działalności gospodarczej, które mogłyby zapewnić utrzymanie i zatrudnienie wielkim rzeszom. Zmuszając z jednej strony ludzi do płacenia, może z drugiej strony zmniejszyć przez to, a być może nawet zniweczyć niektóre źródła, które mogły sprawiać, iż ludziom tym łatwiej było wywiązać się z tego obowiązku. […] Nierozsądnie ustanowiony podatek stwarza wielką pokusę dla przemytu.

A Źródło: Adam Smith, Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów, t. 2, Warszawa 2015, s. 502.

Źródło B

Franciszek Quesnay Pisma wybrane

Podatki, oparte na produktach spożywczych i towarach są, co do rozkładu i wykazu, ogromne, dla zarządu i poboru nader trudne; może je zapewnić tylko wielka liczba ludzi rozproszonych po całem królestwie, którzy gnębią obywateli, krępują handel i zasadzają swe zyski i majątek jedynie na zasiłkach państwa i na skrytym ucisku, wywieranym na narodzie. Owe koszty nadmierne, padające na produkty spożywcze, nadają im sztuczną cenę, która wielce wzbogaca poborców i jest szkodliwa dla ceny rzeczywistej i dla konsumpcji tych produktów. Te dwa złe następstwa pospołu prowadzą do ruiny podstawy dochodów króla i dochodów ludu.

B Źródło: Franciszek Quesnay, Pisma wybrane, tłum. J. Pietkiewiczówna, Warszawa 1928, s. 266.
RFoCste5zQr4o
O jakim niebezpieczeństwie wynikającym z nakładania nadmiernych podatków mowa w obu fragmentach? (Uzupełnij). Na jaki aspekt, o którym nie ma mowy w źródle A, zwraca uwagę źródło B? (Uzupełnij).
311
Ćwiczenie 8

Zapoznaj się z fragmentami pism François Quesnaya oraz Adama Smitha. Ustal podobieństwa i różnice w poglądach autorów.

Fragment A

1

Handel, który forsuje się przy pomocy premii wywozowych i monopolowych, może być i na ogół bywa niekorzystny dla kraju, który rzekomo ma czerpać z tego handlu korzyści. […] Natomiast handel, który dwa kraje prowadzą ze sobą bez nacisku i przymusu, zgodnie z ich warunkami naturalnymi, jest zawsze korzystny dla obu stron, choć nie zawsze w jednakowym stopniu.

Popyt na pracę rośnie wraz ze wzrostem kapitału […]. Wielki kapitał, choćby dawał małe zyski, wzrasta na ogół szybciej niż mały kapitał, który daje wielkie zyski. Pieniądz rodzi pieniądz, mówi przysłowie. Gdy się już coś niecoś zdobyło, to często łatwo jest zdobyć więcej. Cała trudność – zdobyć coś niecoś.

Że działalność gospodarcza, którą prowadzi się w miastach, jest wszędzie w Europie bardziej zyskowna niż ta, którą prowadzi się na wsi, o tym, nie wchodząc w żadne szczegółowe obliczenia, możemy się przekonać z bardzo prostej i oczywistej obserwacji.

Lecz gdyby te wojny nie zużytkowały w ten sposób tak wielkiego kapitału, to przeważną jego część użyto by oczywiście na to, by utrzymać pracowników produkcyjnych, a ci swą pracą odtwarzaliby z zyskiem całą wartość swej konsumpcji. […] Zbudowano by więcej domów, podniesiono by kulturę rolną większych obszarów, uprawiano by lepiej ziemie, które były już dawniej w kulturze, zakładano by więcej manufaktur, a te, które założono już dawniej, byłyby rozbudowane.

c1 Cytat za: Adam Smith, Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów, Warszawa 2015, t. 1, s. 108–109, 148, 391, 382.

Fragment B

1

Trzeba utrzymywać całkowitą wolność handlu, bo zupełna swoboda współzawodnictwa jest najpewniejszą, najściślejszą, najkorzystniejszą dla państwa i narodu rękojmią handlu wewnętrznego i zewnętrznego.

Ziemie, użyte pod uprawę zboża, trzeba skupiać, o ile to możliwe, w duże gospodarstwa, prowadzone przez bogatych rolników. Mniej bowiem jest wydatków na utrzymanie i poprawę budynków i stosunkowo daleko mniej kosztów i daleko więcej czystego dochodu przy dużych przedsiębiorstwach rolnych niż przy małych.

Wielkie państwa, w których dobra ziemskie, rzeki, porty i morze przyczyniają się do utrwalenia dużych dochodów, powinny dbać jedynie o wytwory gruntowe i o ich zbyt, żeby mogły co roku osiągać duże bogactwa za pomocą rolnictwa i handlu swemi ziemiopłodami. Nie powinny zbytnio się zajmować postępami prac przemysłowych, gdyż prace te są im zapewnione odpowiednio do ich dochodów. Fabrykanci, rzemieślnicy i robotnicy zawsze się skupiają proporcjonalnie do liczby bogatych rolników w królestwie.

Pragnienie każdego narodu wykazania swej potęgi podczas wojny oraz nieznajomość środków do jej prowadzenia, wśród których ogół upatruje tylko ludzi, kazały mniemać, że siła państw polega na wielkiej liczbie ludności. Nie przekonano się dostatecznie o tem, że dla prowadzenia wojny wcale nie trzeba było tak dużej liczby ludzi, jak to się mniema na pierwszy rzut oka, że bardzo liczne armie powinny być i są zazwyczaj zgubniejsze dla narodu, który się wyczerpuje ich utrzymaniem, niż dla nieprzyjaciela, którego zwalczają, oraz że wojskowa część narodu może istnieć i działać tylko przy pomocy części płacącej podatek.

c2 Cytat za: Franciszek Quesnay, Pisma wybrane, tłum. J. Pietkiewiczówna, Warszawa 1928, s. 125, 127–128, 153, 272.
RZJ1abxZIvbEv
Podobieństwa (Uzupełnij). Różnice (Uzupełnij).
3
Ćwiczenie 9

Wymyśl i opisz scenę serialu, którego akcja toczy się w XVIII‑wiecznym Paryżu i w której pojawić się mają François Quesnay (mieszka tu na stałe) oraz Adam Smith. Pamiętaj, żeby zachować wierność faktom historycznym.

Szczegółową mapę Paryża oraz informacje na temat sytuacji gospodarczej i życia codziennego w tym czasie znajdziesz w lekcji „W przededniu rewolucji. Francja Ludwika XVI”.

R1araN9ghQv3i
Miejsce, data, pora dnia (Uzupełnij) Bohaterowie (Uzupełnij) Krótki opis sceny (Uzupełnij).